Kunst kijken bij Optiekwinkel Den Brillenman, dat is het nieuwe concept dat donderdag van start gaat aan de Befferstraat 22 te Mechelen. Met dit privé initiatief heeft de stad er een nieuwe expositieruimte bij.

  (foto's: Jan Smets)

Samen met Rembrandt en Vermeer is Frans Hals één van de grote drie kunstschilders uit de Hollandse Gouden Eeuw.  Maar weten we van die beide eersten heel wat uit hun privéleven en zijn er van hen meer zelfportretten bekend:  Hals blijft een wat nobele onbekende.  Slechts schaarse info hebben we over zijn persoonlijk leven en portretten van hem zijn amper overgebleven.  Misschien heeft hij zich wat verborgen afgebeeld op een groepsportret van een schuttersgilde, en wellicht zijn een aantal andere portretten verloren gegaan.  Meer rest er niet.  We weten wel dat zijn lange leven zich grotendeels afspeelde in de Noordnederlandse stad Haarlem die wel méér ingeweken Vlamingen telde in zijn tijd.  En we weten ook dat de familie Hals uit Antwerpen is gevlucht naar het noorden als gevolge van de godsdienstperikelen in onze gewesten.  Zijn geboortedatum kennen we niet exact.  Was het in 1582 dat hij het levenslicht zag, of was het een jaartje later?  Wel is het zo dat de familie Hals afkomstig was van Mechelen.  Terecht dat een vest aan de Dijle naar hem is genoemd, en het is ook mooi om weten dat één van de drie gouden portretten op het monumentale pand aan onze Grote Markt : 'De beitel, de passer en het penseel' op de Grote Markt, dit van Frans Hals is...(naast Rombout Keldermans en Lucas Fayd'herbe).  Het feit dat Frans Mechels bloed heeft wordt niet weggemoffeld in het prachtigte Frans Halsmuseum in de stad aan de Spaarne.  Frans Hals heeft Mechelse roots.  Zoveel is zeker.  Zijn vader Franchois was naargelang de bron een lakenkoopman/wever of eerder een textielarbeider.  Door de godsienstroebelen is de familie Hals van de Dijlestad naar Antwerpen verhuisd.   En later trok men de Grote Rivieren over om zich voorgoed in de afgescheurde Nederlanden te vestigen...

Ik ben pas terug van een rondje Noord-Holland, en bezocht er Leiden waar ik even goeiedag ging zeggen aan Rembertus Dodoens die daar begraven ligt in de Sint-Pieterskerk, om daarna - en voor een kort bezoek aan Amsterdam - naar Haarlem te sporen: een bijzonder gezellige, historische stad waar Hals één van de beroemdste inwoners van werd.  Het museum aan hem en zijn tijdsgenoten gewijd is gewoon een must.  Zéker doen als je in de buurt bent!

  (foto's: Jan Smets)

Jawel!  Mayken krijgt een straat!  Terecht hoor.  Ze was dan ook niet zomaar iemand.  Ook al klinkt haar naam nu niet bepaald superbekend in de oren: ze is één van de markantste madammen die onze stad ooit in haar rangen had.  Maar ze leefde jammer genoeg in een tijd dat mannen het voor het zeggen hadden.  Ondanks haar grote artistieke talent worstelde ze  met deze 'handicap'.  En zo werd ze bijna helemaal vergeten...  Mayken Verhulst werd in 1518 in onze stad geboren als dochter van Pieter Verhulst en Margriet Dancerne.  Haar wieg stond in 't Vliegend Peert in de Katelijnestraat.  Zo werd ze misschien wel de meest illustere bewoonster van dit pand dat daar nog altijd te vinden is en waarin nu het Zotte Kunstenkabinet  huist.  De gemeenteraad besliste zopas dat een nieuwe straat aan de Brusselsesteenweg haar naam mag dragen.  Het past in de strategie van de stad om beroemde Mechelse vrouwen op deze manier eer aan te doen.   De Mayken Verhulststraat is een verkaveling met 5 loten voor eensgezinswoningen en een gebouw met 14 woongelegendheden.  

Mayken Verhulst: vrouw uit één stuk - sterke persoonlijkheid, artistiek en zakelijk begaafd.  Telg uit een kunstenaarsfamilie én stammoeder van een beroemd schildersgeslacht als schoonmoeder van Pieter Breugel;  Haar naam dient in hoofdletters gebeiteld!

(foto's: Jan Smets)

Het is grijs, miezerig en winderig.  Allesbehalve een aangenaam weertje.  Maar als ik binnenstap bij Marijke Van Kenhove kom ik in een wonderlijke wereld terecht.  Wars van alle modegrillen ademt dit huis op de Keldermansvest leven en nostalgie uit.  Gezelligheid troef, en dit in het kwadraat.  Geen enkel plekje is leeg.  Alles vertelt hier een verhaal.  De kleur spat van de muren.  Overal krulletjes, kaarsjes, romantische serviesjes, planten, sculpturen, schilderijen...  Maar het plaatje klopt.  En Marijke die kunstenares is past volkomen in dit unieke decor.  In deze theatrale droomwereld hoort ze thuis.  Hier kan ze volkomen zichzelf zijn.  Alles is hier harmonie.  Bont en druk, en toch één en al geheel vormend.  "Wie hier binnenkomt vindt het fantastisch of hélemaal niks.  Er is geen tussenweg..."  Wat later zit ik met haar in de zetel tussen de vele kussentjes - tafelkleed gedrapeerd tot op de grond... Koffie geserveerd in een antiek kopje...  De keuken verspreidt een heerlijke baklucht.  Dat is het werk van Dirk Gooris, haar echtgenoot...  Fijnproeverij in al haar facetten.  Klassieke muziek vult de sprookjesachtige woonkamer...

(foto's: Jan Smets - Gunther Gooris)

Fysiek ziet hij er nog goed uit, maar hij beseft nog weinig.  Hij herkent me nog, maar geestelijk gaat hij achteruit door dementie...

Gunther Gooris wordt dit jaar 79 jaar.  De Mechelse, meer dan begaafde kunstschilder, verblijft nu in het verzorgingstehuis De Beiaard in Sint-Katelijne-Waver.  Zijn wereldje is klein geworden en zijn naam dreigt te worden vergeten.  Ondanks het feit dat critici zijn werken hoog inschatten, kwam hij weinig met zijn kunst naar buiten.  Zijn twaalf jaar jaar jongere broer Dirk wijt dit deels aan zijn karakter.

Mijn broer was een wat teruggetrokken man.  Noem het gerust autistisch.  De laatste jaren kroop hij nog méér in zijn schelp dan voorheen.  In de jaren zeventig en tachtig deed hij nog mee aan tentoonstellingen, maar dat viel daarna helemaal stil. Jammer. Het enige wat hem nog leek te boeien en waarover hij wél altijd praatte was sahaja yoga. Dat was zijn passie.  Hij zegde afspraken voor expo's op het laatste moment af, met de uitleg dat hij voelde dat 'het niet mocht van hogerhand'....  Dat zweverige heeft hij altijd wat gehad.   Hij had veel meer kunnen bereiken.  Maar als kunstenaar moet je 'naar buiten komen', jezelf 'verkopen'.  En dat was nu nét niks voor Gunther. 

(foto's: Jan Smets)

Vorig weekend kwam er al aardig wat volk over de vloer, en dat belooft vandaag en morgen niet minder te worden.  Het is dan ook een unieke gelegenheid om op een boeiende tentoonstelling met het uitgebreide, gevarieerde en kwalitatief sterke werk van één van de allergrootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie kennis te maken.  Voor zover je zijn kunst niet zou kennen.  Wie weet?  Want Jan De Winter, vorig jaar tachtig geworden, mag dan wel door kunstkenners hoog naar waarde worden geschat: sant in eigen land is men zelden of nooit.  Jammer.  Dus: alle nieuwsgierige Maneblussers met gevoel voor kunst: rep je naar Galerie M  in de Kanunnik De Deckerstraat!  Lukt het je morgen niet?  Geen nood: ook volgend weekend kan je er nog terecht.  Een aanrader! 

Marc Van Camp, vriend en bezield promotor van het werk van Jan, zette in samenspraak met de kunstenaar deze eigen-zinnige tentoonstelling op.  Marc gaf al een voorproefje weg in het najaar.  In het Vrijzinnig Ontmoetingscentrum in de Guldenstraat mochten we al een kleine expo bezoeken.  Een smaakmaker voor deze nu veel uitgebreidere tentoonstelling.  De locatie is geweldig.  De galerie van Marleen De Smet leent zich uitstekend voor het werk van Jan.  En dat vindt Jan De Winter zélf ook.  Hij was dan ook uiterst tevreden toen hij vorige week de expo bezocht.  Door zijn slechte gezondheid is de kunstenaar niet steeds aanwezig, maar volgende week komt hij beslist nog langs.

(foto's: Jan Smets. rechtsboven: Jan De Winter; onder: Marc Van Camp)

Hij vertelt me dat hij pas nu zijn zuiverste werk zou kunnen maken, maar het lukt hem niet meer...

Dit vertelt Marc Van Camp over zijn twintig jaar oudere vriend, de Mechelse kunstenaar Jan De Winter.  Ze zijn al jaren erg goed bevriend met mekaar.  Het klikte vanaf het eerste moment tussen hen, en Marc kent het werk van Jan door en door.    Enkele jaren geleden stelde hij over hem het prachtige boek 'Man onderweg' samen.  Jan De Winter is één van de bekendste en grootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie.  Onlangs werd hij 80 jaar.  Zijn gezondheid laat het wat afweten en daarom en ook wegens de zorg voor zijn hulpbehoevende echtgenote Clémentine komt hij nog weinig het huis uit.  Ook vandaag is hij niet aanwezig op deze eerste dag van de tentoonstelling van werk van hem, dat gedurende de hele maand september te bekijken valt in het Vrijzinnig Centrum De Schakel in de Guldenstraat. 

Marc wist zijn vriend te overtuigen om nog eens met zijn werk naar buiten te komen.  Het resulteert in een exclusieve expositie die een bezoek overwaard is.  De kunstenaar maakte een eigenzinnige selectie uit zijn atelier.

(foto's: Jan Smets)

Ik ontmoet ze graag: kunstenaars - mensen die scheppen...  Vandaag was ik te gast in de Jodenstraat: een huis midden in de stad.  Het smalle tuinpad achter de poort leidt me naar de woonst. De zon sijpelt door schaarse gaten in het groene lover.  Een onvermoede, onverwachte oase van rust.  Een huis dat kunst ademt, en daarachter een zomerse tuin waarin zijn beelden de ruimte en het decor krijgen die ze verdienen.  Geboren en getogen Mechelaar Frans Walravens is één van de belangrijkste beeldhouwers van het naoorlogse België, met een heel herkenbare persoonlijke stijl.  Ik hou van zijn werk - Ik zeg het hem ook, en dit is geen valse vleierij.

Hij is 88 jaar geworden en dat beeldhouwen lukt hem de laatste twee jaar niet zo goed meer. Het is fysiek te zwaar geworden.  Frans mist de kracht in zijn armen.  Dat vindt hij jammer en een tikkeltje frustrerend zelf.  Ouder worden valt hem zwaar, al zegt hij het niet met zoveel woorden.  Dat gevoel geldt ook voor zijn drie jaar jongere vrouw: Angela Steylaerts.  Ze is nog steeds een stijlvolle, elegante dame die jonger oogt dan ze is.  toch voelt ze ook dat de voortschrijdende leeftijd hun wereld verkleint.  Ze praat er rustig over - niet verbitterd, maar ik voel toch een stil verdriet hierom.  Ze zegt wat Frans verzwijgt.  Maar zijn gedachten lopen parallel.

Ik praat in dit gastvrije huis met twee lieve mensen, over ouder worden, over de kunst van het scheppen, over hun diepste overtuigingen en over het leven zelf...

  (foto's: Jan Smets)

Jan De Smedt, de in 1954 op 49-jarige leeftijd overleden Mechelse kunstschilder en beeldhouwer wordt op vrijdag 20 en zaterdag 21 mei volop in de schijnwerpers gezet.  Immers: die zaterdag zullen heel wat unieke werken van hem per opbod worden verkocht.  En da's misschien wel de enige en laatste  kans die je hebt om een waardevol kunstwerk aan te schaffen van deze Mechelse artiest.  Ik had vandaag een boeiend gesprek over Jan De Smedt met Axel Vaeck en Herwig De Lannoy, respectievelijk secretaris en voorzitter van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen.  Ze poseren maar al te graag bij het beeldje 'Jeannine' dat op het Jan Se Smedtplein staat - het officieus zo genoemde pleintje in de Varkensstraat..

Mijn eerste kennismaking met het werk van De Smedt was in 1979.  Toen ging een retrospectieve van deze kunstenaar door in het Cultureel Centrum.  Mijn grootoom Staf Weyts, de nu in de vergetelheid geraakte bekende Mechelse schrijver, die goed bevriend was met Jan, nam er het woord.  Ik herinner me vooral ook de grote en haast aandoenlijke adoratie die zijn zoon Raphaël had voor zijn vader.  Raphaël die een paar jaar geleden overleed, en eveneens actief was in de Oudheidkundige Kring, heeft zijn hele leven gewijd aan de artistieke nalatenschap van zijn vader, en bracht ze voortdurend in de aandacht. 

  (foto's: Jan Smets)

Hij stapt moeizaam en zijn bewegingen zijn wat beverig sinds hij een vijftal jaar geleden door de ziekte van Parkinson werd getroffen.  "Al kan ik nog steeds een recht lijn trekken!".  Daarboven is hij chronisch vermoeid en dat feit speelt hem ernstig parten.  "Stappen is moeilijk geworden en ik heb een scooter zoals die Benidorm bastards" lacht hij.  Zijn gevoel van humor is hij niet kwijt. 

Fysiek is het haast niet meer mogelijk om te schilderen. Na tien minuten ben ik kapot.  Ik kan het relativeren omdat ik al zo oud ben, maar het blijft moeilijk om te aanvaarden. Ik heb beelden in mijn hoofd maar kan mijn verbeelding geen vorm meer geven. Toch kijk ik tevreden terug op wat ik allemaal kon waarmaken als je ziet van waar ik kom: ik was een doodgewone jongen uit den Hanswijkenhoek..."

Jan keert hoe langer hoe meer terug naar zijn jeugdjaren in deze Mechelse wijk. Want bovenal onderstreept hij, is hij 'ene van den Hanswijkenhoek' net zoals zijn vrouw Clémentine. Jan wordt in juli tachtig jaar en vorige maand mocht Clémentine al tachtig kaarsjes uitblazen.

Clémentine is bedlegerig en ligt voor het raam in de woonkamer waar ze het straatleven  van de Grote Nieuwendijk kan observeren.  Ook zij lijdt aan Parkinson - al langer dan Jan.  Een gruwelijk toeval. De ziekte heeft bij haar al zwaarder ingehakt. Toch volgt ze nauwlettend ons gesprek en komt er af en toe tussen om iets aan te vullen. Het is van een ontroerende schoonheid te noemen hoe deze twee mensen zorgzaam met mekaar omgaan.

(foto's: Jan Smets  (links zelfportret Coxcie op z'n kopie van het Lam Gods))

Voor velen is hij een nobele onbekende, en voor een trits Mechelaars is Coxcie niet meer dan een straatnaam. Nochtans was Michiel Coxcie één van de allergrootste schilders van de Lage Landen in de zestiende eeuw.  Hij werd zelfs de Vlaamse Rafaël genoemd!  En dat is méér dan zomaar een eretitel.  Deze Maneblusser had talent in overvloed, en maakte de haast perfecte synthese van Italiaanse en Vlaamse schilderkunst.  Toch is zijn naam en faam - vreemd genoeg - wat weggedeemsterd.  Hoe is het mogelijk dat deze invloedrijke meester, die Hofschilder was, en aan het hoofd stond van een groot atelier dat tal van opdrachten uitvoerde in onze gewesten, in de vergetelheid is geraakt?

93 jaar werd hij.  En dat is héél oud voor die tijd. Op die leeftijd klom hij op een stelling in het Antwerps stadhuis voor de restauratie van een schilderij.  Hij donderde per ongeluk naar beneden... Op een kar geladen bracht men de onfortuinlijke schilder naar zijn geboortestad Mechelen, waar hij drie dagen later overleed...   Het licht ging uit voor een genie.

(foto's: Jan Smets)

Ik was nooit een grote fan van kunstschilder Prosper De Troyer.  Waarom?  weet ik veel.  Ik had géén affiniteit met zijn werk.  Het kan heiligschennend klinken als opener van een artikel over hem.  Tja.  Toch moet ik zeggen dat de expo in Lamot die nu van start is gegaan, me toch nét een veelzijdiger beeld geeft: een welgekomen aanvulling op mijn gebrekkige kennis van het werk van De Troyer - in zoverre dat ik toch heel wat meer waardering krijg voor zijn artistiek talent.  Niet élke stijlperiode weet ik even erg  te smaken.  Maar toch krijgt Prosper 'eerherstel' in mijn ogen.  'Prosper De Troyer. Schilder in beweging' is een knap opgezette expo die de Mechelse kunstenaar en eigenzinnige modernist alle eer aandoet.  Kleinzoon, TV-icoon Mark Uytterhoeven haalt herinneringen op aan zijn beroemde grootvader...

(foto's: Jan Smets)

In mij zit een permanente melodie die zich uit in een ritmische toetsenvoering

Hij zegt het behoedzaam, de woorden wikkend - haast proevend.  Ik sta met hem op te tentoonstelling die opgebouwd wordt rond zijn werk in de inkom van het Cultuurcentrum.  Vanavond is er de vernissage.  Hier en daar wordt nog een naamplaatje opgehangen...  Willy wordt dit jaar zeventig jaar, en mag tot één van de meest markante Mechelse kunstenaars van zijn generatie gerekend worden.  Met brede gebaren, abstract, expressief en intens heeft hij zijn vaak grote werken gecreëerd, die de toeschouwer uitnodigen om zelf creatief te kijken.  Willy Van Eeckhout heeft een beeldtaal ontwikkeld die lyrisch is, maar waarbinnen het abstracte gegeven toch ook figuratie in te vinden is.  Bewust zijn de titels vaag gehouden.  We worden met zachte aandrang 'gedwongen' om mee invulling te geven...

(foto: Belga)

Hij zat lang verstopt in een Brussels klooster....  Tot héél onlangs.  Toen werd dit schilderij, eerder bij toeval ontdekt door medewerkers van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur.  En die hadden dadelijk door dat het niet zomaar een schilderijtje van het zevende knoopsgat was.  Dit was wel degelijk een meesterwerk.  En verschillende experten bevestigden het.  Dit was een schilderij uit 1570, van niemand minder dan Michiel (van) Coxcie!!  - Een Mechelaar! jawel.    En dat is een mooie ontdekking.   Want die 'oude Maneblusser' is één van onze allergrootste kunstenaars ooit.  Hij wordt wel eens de Vlaamse Rafaël genoemd.  En dat wil toch wat zeggen...

(foto's: Jan Smets)

Ik heb een afspraak op de Korenmarkt, maar heb nog even wat tijd 'over'.  Da's een mooie gelegenheid om een koffietje te slurpen in MOK in de Adegemstraat.  MOK is een leuk adresje dat tot één van mijn 'nieuwe' lievelingsplaatsjes behoort in de stad.  En de koffie?  ...die is heerlijk, en heeft een artistiek kantje...  Joren Van Utterbeeck, de jonge Mechelse fotograaf die er als allereerste mocht exposeren met zijn knappe reeks rockfotografie, heeft plaats geruimd voor een volgende kunstenaar.  En dat wou ik beslist eens bekijken.  Anne Wittevronghel dus?  Ik kende haar niet, maar had het geluk dat ik haar  daar aantrof - een uitgelezen kans om met de kunstenares een babbeltje te slaan, en haar werk te bewonderen...