(foto's: Jan Smets)

Drie jaar leek Johan getrouwd met Margareta.  Eigenlijk vertelde hij het met een knipoog.  Want zonder de hulp en medewerking van zijn eigen vrouw, Marleen,had hij dit boek nooit kunnen waarmaken.  Die pluim verdient ze wel!

Ik leverde de 'lettertjes', maar het is Luc Van Hoeylandt van de Mechelse uitgeverij ElenA die er met het toevoegen van de vele mooie illustraties een prachtboek van heeft gemaakt...

Dat laatste is héél zéker waar.  Maar zonder het lange en naarstige opzoekingswerk van auteur Johan De Cock zou deze uitgave niet mogelijk zijn geweest.  Drie jaar lang heeft hij onverdroten gewerkt aan dit boek - dat nog heel wat verrassingen opleverde over het leven van Mechelens beroemdste vrouw én haar Hofhouding.  Ons 'aller tante Margriet' was een uitzonderlijke vrouw met een groot politiek talent.  In het Europa van toen, dat door machtige heersers werd gedomineerd stond zij beslist haar mannetje.  Ondanks de opeenvolging van dramatische gebeurtenissen die haar leven sterk kleurden, wist zij met een verbazend inzicht te regeren.  En dat was niet steeds eenvoudig - dochter zijnde van de Hasburgse Maximiliaan en tante van Keizer Karel V.  Toch wist zij stand te houden en kon zijn heel wat successen uit de brand slepen.  Een vrouw uit één stuk: dat is ze: Margareta van Oostenrijk.

Er verschenen in het verleden wel meerdere boeken over haar, en recent werden in weer andere boeken belangrijke hoofdstukken over haar regeringsperiode neergepend.  Maar een globaal werk over haar persoon: dat was weer effe een hele poos geleden.  Daarom is dit boek van De Cock een bijzonder waardevol gegeven.  Eindelijk krijgen we terug een  volwaardige biografie - mét - jazeker een boel nieuwe weetjes.  Dit is de verdienste van zeventiger Johan De Cock die zich als geen ander heeft vastgebeten in het leven van de landvoogdes.  Vanaf 23 april ligt dit boek dat niet alleen de Maneblusser zal boeien, maar ongetwijfeld velen buiten de Mechelse stadsgrenzen die geïnteresseerd zijn in geschiedenis in de boekhandel.

(foto's: Jan Smets)

Als je er een flinke duit wil voor neertellen kan je in het bezit komen van het Koorboek van ons aller Margareta van Oostenrijk.  Voor 650 Euro kan het morgen te pronk liggen op jouw salontafel.  Je hebt dan natuurlijk niet het enige en unieke Koorboek in huis, alswel een natuurgetrouwe en tot in de puntjes verzorgde replica.  En da's ook al heel wat.  Het échte Koorboek kan je bewonderen in stadsmuseum Hof van Busleyden, waar het één van dé topstukken is.  Voordien lag deze schat veilig opgeborgen in een kluis in het stadsarchief.  Enkele jaren geleden verhuisde het naar het opnieuw geopende museum.  Dit kostbare kunstwerk is evenwel ook fragiel en dient met de nodige omzichtigheid te worden behandeld.  Om het optimaal te kunnen bewaren kan het niet steeds getoond worden aan het grote publiek.  Het boek is immers sterk lichtgevoelig.  Daarom werd besloten om het af ten toe te vervangen door een pas vervaardigde fascimile...

(foto's: Jan Smets)

'Onze' Margareta van Oostenrijke, doorluchtige keizerlijke tante en nog doorluchtiger landvoogdes der Nederlanden, mag dan wel een straffe madam geweest zijn, én een dame uit één stuk: na haar dood in 1530 kon men géén gewag meer maken van dit 'ondeelbaar' axioma.  Het klinkt misschien wat oneerbiedig.  Ik besef het wel.  Maar het was dan ook de uitdrukkelijke wens van de vijftigjarige overledene dat haar stoffelijke resten netjes verdeeld werden op drie verschillende locaties.  Haar lichaam moest onbetwist verhuizen naar Bourg-en-Bresse waar ze een aantal jaren intens gelukkig was geweest met haar laatste echtgenoot, de betreurde Filibert van Savoye.  Daar ligt het nu nog altijd te rusten in een schitterend praalgraf.  Haar hart mochten de zusters Annonciaden in Brugge hebben.  Het was daar immers dat ze ooit na zich terug te trekken uit het openbare leven wou gaan wonen.  Het hart werd in een loden kistje bewaard naast dat van Filips de Goede.  Maar beide kistjes verdwenen in de Franse bezettingstijd.  Mechelen mocht haar maag en ingewanden bijhouden...  Ook deze resten werden in een loden kistje opgeborgen en ze kwamen terecht in de Sint-Petrus en Pauluskerk.(eerst nog in de oude naast het paleis van Margareta en nadien naar de huidige op de Veemarkt).  Zo'n gescheiden begraving bij vorstelijke begrafenisceremonies gebeurde al in de Middeleeuwen en houdt verband met de reliekenverering van heiligen.  Enne: vorsten hadden ook zo'n uitverkoren status.

In 2009 schreef ik dit stukje op Mechelenblogt: 

www.mechelenblogt.be/2009/08/doodsimpel

Dat was nog lang voor de kerk werd gerestaureerd.  De foto linksboven dateert dus uit de periode van het artikel.  Toen schreef ik ook dat sommigen beweerden dat de stoffelijke resten van Margareta 'met het groot huisvuil' waren meegegeven.  Roddel of waarheid?

Maar!  Er beweegt wat!  Gisteren werd een poging ondernomen om de loden urne met de ingewanden van ons aller Margriet op te sporen!

  (foto's: Jan Smets)

Onze doorluchtige tante ergert zich.  Op een boogscheut van haar paleis denken sommige van haar onderdanen te mogen plassen en sigarettenpeuken en andere vuiligheid te dumpen in een klein, doodlopend steegje... 

  (foto's: Jan Smets)

Het is één van de waardevolste en fascinerende erfgoedstukken in het bezit van onze stad.  En...je krijgt niet zo gauw de kans om het te bewonderen.  In 2005 kon het grote publiek het werk nog bekijken op de expo 'Dames met Klasse' in het cultuurjaar 'Stad in vrouwenhanden', waarbij Margareta van York en Margareta van Oostenrijk in het voetlicht werden geplaatst.  Terecht.  Het Koorboek van Mechelens beroemdste tante - Margareta van Oostenrijk, is een topper van formaat, en mocht uiteraard niet ontbreken op een overzichtstentoonstelling over haar.  Al een tweetal eeuwen wordt het veilig bewaard in ons stadsarchief.  Van 19 augustus tot 22 november zal het verhuizen naar de Antwerpse OLV-kathedraal.  Dus: mis de kans niet om bij een bezoek aan de Sinjorenstad deze kerk binnen te lopen!  Enige tijd geleden had ik het voorrecht om het boek van wel héél dichtbij te aanschouwen.  En ik stond versteld van de pracht van dit historische werk.  Verbluffend boeiend en fraai verlucht.  Blader je even voorzichtig met mij mee in dit dit boek dat werd vervaardigd in het begin van de zestiende eeuw...

Het betreft dus da beleke / die madam oep de mèt.

Komend weekend haalt Mechelen nog eens het kleine (of home cinema)scherm, en wel op bijzondere wijze.  Ik zou er nu ook een wedstrijd kunnen van maken en jullie kunnen laten raden aan de hand van deze twee afbeeldingen:

(foto's: Jan Smets)

Lynn Cullen is een frisse, sympathieke verschijning.  In haar thuisland, de USA, is ze op korte tijd een rijzende ster geworden.  De historische romans die ze op de markt bracht, gaan vlot over de toonbank, en worden nu ook vlot vertaald.  Maar op een Nederlandstalige versie moeten we nog (even?) wachten...

Vandaag had ik het voorrecht om met haar én Rudi Van Poele, die de dame al enkele jaren kent, een bezoekje te brengen aan ons stadsarchief...  Niet zomaar: Néé: deze morgen kregen we het absolute topwerk van het archief te zien: het Koorboek van ons aller Margareta van Oostenrijk....  Waarom?  Dat zal snel duidelijk worden...

                                                                                     (foto: Jan Smets)

Weinig vrouwen in de geschiedenis spreken zo tot de verbeelding als zij: een femme-fatale, die via het bed van de koning tot de hoogste regionen wist door te dringen.   Een vrouw met grote erotische aantrekkingskracht en een blik die betoverde (al spraken haar tegenstanders over haar als 'een hoer met uitpuilende ogen'...).  Zij was elegant en geraffineerd.  Zij kwam en ze overwon.  Ze schudde de politieke en kerkelijke wereld van die tijd duchtig door mekaar.  Van Norfolk tot de troon in Londen...  Maar haar roem is tijdelijk, en na kuiperijen en roddel aan het Hof, eindigt haar turbulente leven op het kapblok:  Anna Boleyn.  Waar zij kwam werd geschiedenis geschreven.  Ooit was zij één jaar in Mechelen...

Er is over onze Mechelse Grote Dame reeds heel wat inkt gevloeid, en ook op Mechelenblogt stond Margareta van Oostenrijk reeds meermaals in de aandacht.  Mag ook wel: de doorluchtige landvoogdes was dan ook een bijzonder boeiend figuur: letterlijk een 'vrouw uit één stuk'!

Op 1 december 1530 sterft onze geliefde tante.  Mechelen is in complete rouw, en 45 dagen luiden de klokken van onze stad drie maal daags.  De 'geluidsoverlast' nemen de Maneblussers er graag bij...  Maar..., wat rest er nog van de stoffelijke resten van 'ons' Margrietje in Mechelen?  Is, euh...enkel de simpele steen in het hoogkoor van Sint-Petrus en Paulus op de Veemarkt, bij de ingang van de sacristie, het enige dat overblijft (nou ja - zonder aanwijzing zelfs...) van het adelijke lijk?  Enne... wat kunnen we dan vinden onder deze steen als we hem zouden willen oplichten?

(foto: Jan Smets)

(foto: Jan Smets)

Margareta van Oostenrijk is onlosmakelijk verbonden met onze stad.  Als géén ander heeft zij deze stad naam en faam gegeven.  En wij, Mechelaars blijven haar tot op de dag van vandaag trouw.  Ze is 'ons aller Margriet'.  Zoveel is zeker! We 'zien haar graag'!

De beeldhouwer Tuerlinckx heeft haar persoonlijkheid schitterend weten te kappen in steen: trots, schrander en vorstelijk.  Maar...ik ontdekte haar enkele dagen geleden ook in...Gent, waar ze in één van de nissen staat van het stadhuis aan de Botermarkt.  Ze draagt hier niet de tradionele weduwenkap, die ze steevast droeg na de dood van haar geliefde Filibert (en zoals ook Van Orley, en later Tuerlinckx en Geets haar hebben uitgebeeld), maar vestimentair komt ze er net een tikkeltje anders naar voor als in de bekendere iconografie...

(foto: Jan Smets)

Met grote trots omklemt Margareta het document dat haar voor eeuwig tot topdiplomate in de geschiedenisboeken zal brengen: De Damesvrede is een trofee die haar bevestigt in haar rol van grote staatsvrouw.  Eén jaar voor haar dood verzilvert Margrietje hier haar politieke leven. 

Karel V zond in 1529 zijn tante naar Kamerijk, om onderhandelingen te voeren voor een vrede met Frankrijk.  De tegenspeelster op het politieke schaakbord was de Franse Koningin-moeder: Louise Van Savoye (ooit samen opgevoed met de kleine Margreet, én bovendien 'n vroegere schoonzus van haar....).  Het wordt een bloedstollend treffen met stevig en sluw onderhandelen - een bikkelharde psychologische strijd tussen twee stevige tantes...

Filips de Schone, de broer van Margaretha van Oostenrijk, werd in Mechelen opgevoed door zijn stiefgrootmoeder Margaretha van York.
Maar dat is lang geleden, hoor ik je al zeggen. Klopt. En toch ...

Want wat zat er vandaag in mijn mailbox?

(foto: Jan Smets - schilderij Willem Geets; detail)

Hier zitten ze gezellig rond 'Tant'Margriet' geschaard: 4 blauwbloedige telgen...
4 kleine Habsburgertjes, geboeid door het poppenspel.
De Mechelse kunstenaar Willem Geets borstelde dit werk in de negentiende eeuw, en toont ons een romantische 'interpretatie' van deze episode uit onze stedelijke geschiedenis...
4 kleine, adelijke wezen...

Wij, Mechelaars, denken ons aller Margrietje goed te kennen...
En misschien is dit wel zo.
En toch...er zijn zoveel dingen over Margareta van Oostenrijk te vertellen.
Deze Grote Dame was wel twee koningen waard.
Jawel.
Bovendien was ze dan nog zeer schrander, gepassioneerd, kunstzinnig...
Een 'straffe Madam' - zoveel is zeker!

 

(foto: Jan Smets - schilderij van W.Geets in Hof van Busleyden)