(foto's: Jan Smets)

Het nieuws van zijn overlijden kwam niet onverwacht.  Ik wist dat de gezondheid van Jan de laatste tijd erg achteruit was gegaan.  En toch overviel het me met weemoed... Jan was een heel bijzonder man: als kunstenaar en als mens.  Een overjaarse hippie, een zachte anarchist..., een dromer en gelukszoeker...Een kunstenaar op de barricades.  Ik had een boon voor hem.  Net als ik was hij van 'den Hanswijkenhoek'.  Zijn moeder, een weduwe, hield over de Colomakerk  een textielwinkeltje open: ''t Schortje'...  Vorig jaar kocht ik nog een tekening van Jan op een overzichtstentoonstelling van zijn werk in Galerie M in de Kanunnik De Deckerstraat: 'De man van de Venus van Milo'.  Terwijl ik deze regels tik kijk ik er naar.  Het is een enigszins raadselachtig en absurd werk -  Het laat alle ruimte voor de verbeelding.

Die verbeelding had Jan in overvloed.  Ongetwijfeld was de op 16 juli 1936 geboren Jan De Winter één van de meest getalenteerde en grootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie.  Hij was bijzonder veelzijdig en in zijn werk volgde hij zijn eigen-zinnige weg: compromisloos.  Een paar maand voor zijn tachtigste verjaardag had ik een lange babbel met hem.  Thuis aan de Grote Nieuwedijkstraat.  Je zag letterlijk dat de ouderdom pijn begon te doen.  Voor het raam lag in haar bed zijn door hem innig geliefde zieke echtgenote Clémentine.    Hij kende haar van in de kleuterschool in Coloma.  Heel zijn lange leven was hij zijn grote liefde.  En dit was wederzijds.  Haar dood anderhalf jaar geleden greep hem héél erg aan.  Sinsdien ging het verder bergaf met hem.  Toen ik hem hoorde vertellen hoe hij ooit op het plein van het cultuurcentrum een werk van hem in brand stak als protest tegen het in zijn ogen falend cultuurbeleid van Mechelen, keek ik lachend naar Clémentine, die ons gesprek, stil maar aandachtig volgde.  "Je hebt er toch mee afgezien hé...", grapte ik.  "Maar ik zie hem nog liever dan vroeger" gaf ze me prompt ten antwoord. Samenleven met een kunstenaar is niet altijd gemakkelijk.  Ze had er naar eigen zeggen nooit last van gehad.

De ziekte van Parkinson had hem toen al stevig in de greep.  Hij zei me dat hij nog steeds beelden in zijn hoofd had maar deze geen vorm meer kon geven.  En toch, toch besloot hij met de woorden dat hij tevreden terugkeek op al wat hij kon waarmaken...

Deze ochtend overleed Jan in het WZC Damiaan in Tremelo.  Nooit zal ik hem vergeten: deze man onderweg tussen herinneringen en toekomst - een gelukszoeker met dromen en verwachtingen die het grijze bestaan achter zich wou laten en op de barricades vocht tegen een verkrampt cultuurbeleid en tegen kleinburgerlijkheid.  Hij laat een leegte achter.  Maar ergens is hij nu samen met zijn Clémentine - het meisje-van-ooit met haar mooie blonde haren, die altijd in hem geloofde.  Het geheim van hun liefde was groot en dat voelde ik toen aan in die broze tederheid...

  (foto's: Jan Smets)

Ze sprak het uit met een breekbare stem - maar de woorden getuigden van een sterke liefde...  Clémentine Janssens.  In dat wonderbare jaar van de Expo - 1958 - huwde ze met Jan De Winter die net het jaar voordien afgezwaaid was uit legerdienst.  Da's nu 60 jaar geleden.  Maar beiden kennen mekaar al vanuit de kleuterschool in Coloma.  Ze was een mooi meisje met blond haar.  Dixit Jan.  Zoveel jaar later zijn ze nog altijd samen.  Verknocht.  Ze kunnen mekaar niet missen.  Ze kijken liefdevol naar mekaar en ik zie de hand van Jan beschermend rusten op de knie van Clémentine.

De laatste jaren werden ze geplaagd door heel wat lichamelijke kwaaltjes.  En alles verloopt veel moeizamer dan ooit.  Maar hun band is onverbreekbaar gebleven en wellicht nog veel intenser geworden.  Ze wonen nog zelfstandig in hun huis aan de Grote Nieuwendijkstraat.  En dat kunnen ze nog steeds omdat ze omringd worden door de beste zorgen van kinderen en mantelzorgers.

Jan De Winter werd één van de grootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie.  Een baanbreker ook.  In de jaren zestig was hij één van de boegbeelden van artiesten-en hippiecafé Den Herten Aas, die protesteerden tegen het in hun ogen verstarde cultuurbeleid van Mechelen.  Zo stak hij ooit als protest tegen het feit dat een kunstenaar geen sociaal statuut had, een schilderij in brand vlak voor het Cultureel Centrum.

Met zijn onafscheidelijke pet en zijn schouderlange grijze haren roept hij het beeld op van een overjaarse hippie.  Een lieve man - zacht pratend - zijn zinnen met humor doorspekt.  Zijn drie kinderen organiseerden vandaag voor het 'bruidspaar' een feestje in 't Kranske aan de Tervuurstesteenweg - naast de Colomakerk.  Vlak hierover woonde Jan in zijn kinderjaren.  Hier hield zijn moeder een textielwinkeltje open: 'In 't Schortje'....  Vandaag kwamen Clémentine en Jan weer 'thuis' in hun Hanswijkenhoek...

(foto's: Jan Smets)

Vorig weekend kwam er al aardig wat volk over de vloer, en dat belooft vandaag en morgen niet minder te worden.  Het is dan ook een unieke gelegenheid om op een boeiende tentoonstelling met het uitgebreide, gevarieerde en kwalitatief sterke werk van één van de allergrootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie kennis te maken.  Voor zover je zijn kunst niet zou kennen.  Wie weet?  Want Jan De Winter, vorig jaar tachtig geworden, mag dan wel door kunstkenners hoog naar waarde worden geschat: sant in eigen land is men zelden of nooit.  Jammer.  Dus: alle nieuwsgierige Maneblussers met gevoel voor kunst: rep je naar Galerie M  in de Kanunnik De Deckerstraat!  Lukt het je morgen niet?  Geen nood: ook volgend weekend kan je er nog terecht.  Een aanrader! 

Marc Van Camp, vriend en bezield promotor van het werk van Jan, zette in samenspraak met de kunstenaar deze eigen-zinnige tentoonstelling op.  Marc gaf al een voorproefje weg in het najaar.  In het Vrijzinnig Ontmoetingscentrum in de Guldenstraat mochten we al een kleine expo bezoeken.  Een smaakmaker voor deze nu veel uitgebreidere tentoonstelling.  De locatie is geweldig.  De galerie van Marleen De Smet leent zich uitstekend voor het werk van Jan.  En dat vindt Jan De Winter zélf ook.  Hij was dan ook uiterst tevreden toen hij vorige week de expo bezocht.  Door zijn slechte gezondheid is de kunstenaar niet steeds aanwezig, maar volgende week komt hij beslist nog langs.

(foto's: Jan Smets. rechtsboven: Jan De Winter; onder: Marc Van Camp)

Hij vertelt me dat hij pas nu zijn zuiverste werk zou kunnen maken, maar het lukt hem niet meer...

Dit vertelt Marc Van Camp over zijn twintig jaar oudere vriend, de Mechelse kunstenaar Jan De Winter.  Ze zijn al jaren erg goed bevriend met mekaar.  Het klikte vanaf het eerste moment tussen hen, en Marc kent het werk van Jan door en door.    Enkele jaren geleden stelde hij over hem het prachtige boek 'Man onderweg' samen.  Jan De Winter is één van de bekendste en grootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie.  Onlangs werd hij 80 jaar.  Zijn gezondheid laat het wat afweten en daarom en ook wegens de zorg voor zijn hulpbehoevende echtgenote Clémentine komt hij nog weinig het huis uit.  Ook vandaag is hij niet aanwezig op deze eerste dag van de tentoonstelling van werk van hem, dat gedurende de hele maand september te bekijken valt in het Vrijzinnig Centrum De Schakel in de Guldenstraat. 

Marc wist zijn vriend te overtuigen om nog eens met zijn werk naar buiten te komen.  Het resulteert in een exclusieve expositie die een bezoek overwaard is.  De kunstenaar maakte een eigenzinnige selectie uit zijn atelier.

  (foto's: Jan Smets)

Hij stapt moeizaam en zijn bewegingen zijn wat beverig sinds hij een vijftal jaar geleden door de ziekte van Parkinson werd getroffen.  "Al kan ik nog steeds een recht lijn trekken!".  Daarboven is hij chronisch vermoeid en dat feit speelt hem ernstig parten.  "Stappen is moeilijk geworden en ik heb een scooter zoals die Benidorm bastards" lacht hij.  Zijn gevoel van humor is hij niet kwijt. 

Fysiek is het haast niet meer mogelijk om te schilderen. Na tien minuten ben ik kapot.  Ik kan het relativeren omdat ik al zo oud ben, maar het blijft moeilijk om te aanvaarden. Ik heb beelden in mijn hoofd maar kan mijn verbeelding geen vorm meer geven. Toch kijk ik tevreden terug op wat ik allemaal kon waarmaken als je ziet van waar ik kom: ik was een doodgewone jongen uit den Hanswijkenhoek..."

Jan keert hoe langer hoe meer terug naar zijn jeugdjaren in deze Mechelse wijk. Want bovenal onderstreept hij, is hij 'ene van den Hanswijkenhoek' net zoals zijn vrouw Clémentine. Jan wordt in juli tachtig jaar en vorige maand mocht Clémentine al tachtig kaarsjes uitblazen.

Clémentine is bedlegerig en ligt voor het raam in de woonkamer waar ze het straatleven  van de Grote Nieuwendijk kan observeren.  Ook zij lijdt aan Parkinson - al langer dan Jan.  Een gruwelijk toeval. De ziekte heeft bij haar al zwaarder ingehakt. Toch volgt ze nauwlettend ons gesprek en komt er af en toe tussen om iets aan te vullen. Het is van een ontroerende schoonheid te noemen hoe deze twee mensen zorgzaam met mekaar omgaan.