(foto's: Jan Smets)

De school van de Ursulinen in de Hoogstraat blaast dit jaar 100 kaarsjes uit.  100 jaar? Dat wil dan wel zeggen dat de school is opgericht in het jaar dat de Groote Oorlog uitbrak?  Jawel.  Het betekende dan ook een 'valse start'.  1914 was een turbulent jaar.  De schoolpoort die op 23 september had moeten openzwaaien, bleef nog even dicht.  De zusters namen de vlucht naar Engeland, net zoals zovele stadsgenoten.  Ze kwamen wat later schoorvoetend terug om een tweede start te wagen.  Net zoals al die andere Mechelse onderwijsinrichtingen kende het schooljaar 1914-1915 een moeilijk begin.  Bijzonder voor de Ursulinen was wel dat het gebeurde in het oprichtingsjaar.  Leerkracht Sam Wollants kan er alles over vertellen.  Samen met zijn echtgenote Leen De Roover, die eveneens les geeft in de school, heeft hij een gedenkboek samengesteld: een fraai werk over de geschiedenis van de school, met tal van zwart-wit en kleurfoto's - een boeiende reis doorheen de voorbije honder jaar. Het is beslist een boek dat geen enkele oud-leerling  (en ze zijn talrijk!) zal willen missen op de boekenplank.  Maar ook andere Mechelaars zullen er hun gading in vinden!  Ik zag vanmorgen de proefdruk, en kan getuigen...

(foto's: Jan Smets)

Laat me haar Louise noemen.  Die naam zit haar als gegoten. Haar echte naam wil ze niet in dit artikel; ze wil niet gefotografeerd worden, en ook haar adres moet ik geheim houden.  Ik had al heel wat overtuigingskracht nodig  gehad om het verhaal dat ik uit haar mond optekende, te mogen publiceren.  Louise had het al vaak geweigerd.  Ze is 94 jaar.  Haar burgerhuis zit volgestouwd met herinneringen, met tinnen borden, 'postuurtjes', etsen van Mechelen, en rustieke meubelen.  Ze past in dit decor.  Louise is klein en tenger, maar dit beeld staat in schril contrast met haar karaktersterkte.  Ze is heel lucide, vertelt de feiten met tal van details, chronologisch en beeldrijk. In haar ogen zie ik weemoed.  Ze is een mooie vrouw - en ze heeft een verzorgde fiere houding. Haar glimlach weerspiegelt haar aangeboren optimisme.  Het is dat optimisme dat haar heel haar leven heeft doen vechten en opstaan na tegenslagen.  Haar verhaal is doorspekt met gruwel en wanhoop, en op haar netvlies staan dingen gebrand die haast te wreed zijn om ze te benoemen.  Maar Louise heeft de nacht en nevel doorstaan.  "Ik wou terug naar huis! en dat heeft me rechtgehouden!'  900 dagen zat ze vast in een Duits concentratiekamp tijdens WOII.  Maar Louise kwam weer thuis in Mechelen en ze probeerde al wat ze zag en beleefde een plaats te geven.  Nooit sprak ze over wat ze heeft meegemaakt - alleen haar man wist er van.  Zelfs haar kinderen bespaarde ze de verhalen...

  (foto's: Jan Smets)

  (foto's: Jan Smets)

Een rommelig achterafje in de Adegemstraat - over het voormalige klooster van de arme Claren: een petieterig 'steegje', als je dit al zo noemen mag,leidend naar een nog rommeliger binnenpleintje...  Hierrond staat een wat heterogene verzameling bouwsels waar men blijkbaar  flink aan de slag is om ze te renoveren.  Ik kende het wel, maar kon het onlangs nog beter bekijken op één van die boeiende wandelingen van Mechelenbinnenstebuiten.  Dit relict uit een nog niet zo héél ver verleden is één van de allerlaatste herinningen aan een 'fortje'.  Zo werden de armoedige beluikjes in onze stad genoemd.  Ooit waren er hier talloze van te vinden in Mechelen.  Nu zijn ze haast allemaal verdwenen, duchtig gerenoveerd en om het met een geleend woord te hebben: 'ge-javel-iseerd'.

In de Lange Nieuwstraat - op de hoek met de Schuttershofstraat, staat een laag huisje; in vroegere jaren overduidelijk café geweest.  De merkwaardige naam van dit volkscafé luidt 'De neuskapel'.  Intrigerend.  Nu zijn er wel meer vreemde huisnamen die gissen en raden laten naar herkomst.  Maar deze vond ik wel bijzonder genoeg om op zoek te gaan naar de betekenis....

Hier zijn we weer! Enkele weken geleden kregen jullie een zoektocht te verwerken naar de juiste chronologie van het huidige stadhuisgebouw.

Naar analogie presenteer ik jullie een gelijkaardige vraag maar deze keer over het vorige stadhuis ofte huidig postgebouw. Het viel mij op dat de belangstelling van de fotografen toendertijd, na de omschakeling van stadhuis naar postgebouw, naar het bijna nulpunt zakte.

"Pour y planter des choux, vous avez raison, mais pour les séminaristes, c'est idéal!"  antwoordt kanunnik Francis Dessain gevat op het afkeurend gemompelde "C'est du mauvais terrain!"  van kardinaal Van Roey, waarvan hij secretaris is.  En hiermee is het akkoord getekend: Op het IJzerenveld in Sint-Katelijne-Waver, nét voorbij de Mechelse stadsgrenzen, wordt het Sint-Jozef-Seminarie neergepoot, omdat de gebouwen in de stad te krap zijn geworden.  'IJzerenveld' verwijst naar 'miseren veld'....  De miserabele grond was alleen goed om asperges te kweken.  Nu zouden er vele seminaristen hun opleiding krijgen...  Ook die episode in de geschiedenis is lang vervlogen tijd.  Dit jaar bestaat de voorziening voor mensen met een mentale beperking - Borgerstein - dat in de plaats van het seminarie kwam, veertig jaar.  Van Bergesteyn zoals het hierboven op de oude pentekening van Leopold Godenne afgebeeld staat, over Sint-Jozef-Seminarie, tot Borgerstein... : het is een eeuwenlang verhaal met Mechelse links.  Het begon immers allemaal...op de IJzerenleen...

Bijna iedere dag lopen we er voorbij of we zien er foto 's van: de Grote Markt en meer specifiek de gevels aan de oostzijde. Er zijn zoveel foto 's van gemaakt dat ik het eens een uitdaging vond om een aantal van die afbeeldingen te kunnen rangschikken in de tijd.

Hierna volgen dus 22 prenten die door mijn schuldige hand gewoon foto A, foto B enzovoort genoemd worden. Jullie opgave is ze te rangschikken van oud naar nieuw op de volgende manier: A1 ,B 2, C 3 .... V 22.

  (foto's: Luc Van Balberghe)

"Wie schrijft die blijft" , zegt men wel eens.  En dat is misschien wel juist.  Toch is het zo, dat de namen van 'al wie schrijft' vaak in de vergetelheid terecht komen - hoe groot hun verdienste ook moge geweest zijn.  Natuurlijk doe de naam van Jozef Van Balberghe nog wel een belletje rinkelen bij de wat oudere Mechelaars, en bij hen, die geboeid door de geschiedenis van onze stad, veel opzoekwerk doen.  Vroeg of laat kom je dan immers in aanraking met zijn omvangrijke natatenschap.  Want Jozef heeft zijn hele leven zorgvuldig en met een onstuitbare ijver de historie én folklore van Mechelen proberen te vatten in ontelbare boekjes en artikels.  Van Balberghe was een belezen man - intelligent en gepassioneerd door geschiedenis, maar ook een autodidact die met ernst en geduld te werk ging.  Zonder deze - misschien wat oneerbiedeig uitgedrukt - 'boekhouder' van onze Mechelse geschiedenis en folklore, zou veel van dit alles voorgoed in de nevelen der tijd verdwenen zijn.  En dat is dé grootste verdienste van deze bescheiden minnaar van onze stad en zijn verleden.  Iets meer dan honderd jaar geleden werd hij in deze Dijlestad geboren - op 15 december 1913, in een Mechelen waar peis en vree nog heersten en de Groote Oorlog nog veraf leek, als kind in wat men een begoed en gerespecteerd burgergezin pleegt te noemen...

De naam van Leo Roels zal slechts bij weinigen nog een belletje doen rinkelen.  En da's best begrijpelijk..  Leo Roels die in 1882 werd geboren in Antwerpen en tot 1945 inspecteur-generaal was van het Katholiek onderwijs, is al jaren geleden overleden en uit de belangstelling verdwenen.  Oudere Mechelaars zullen misschien nog wel herinneringen aan hem hebben, daar hij na zijn pensioen het hele land afschuimde om lezingen te geven over pedagogische thema's.  Waarom ik hem dan ken?  Dat is vooral omdat hij de grootvader is van m'n goeie vriendin Ria Vanherteryck.  Bij het opruimen van mijn boekenkast herontdekte ik een pocketje: 'Onder Sint-Romboutstoren', waarin Leo Roels vertelt over zijn kinderjaren en zijn jeugd...

(foto: Jan Smets - Marcel Kocken  /  Regionale Beeldbank - boekhandel Holemans)

Hij omschreef boekhandel Salvator als een 'literaire welness'.  Karla De Ceulener, zaakvoerster  van Salvator en derde generatie van een familie van boekhandelaars, en haar eveneens vrouwelijke medewerkers, hadden om de woorden van de burgemeester smakelijk gelachen. Salvator verwelkomde zijn klanten een paar maanden geleden na  de herinrichting van de winkel met een hapje en een drankje, én... met wat toespraken.  Niet alleen burgemeester Somers had een woordje voorbereid, maar ook Marcel Kocken, die zowat het levende archief is van de Mechelse mémoires. Cultuurpaus Kocken harkte in zijn geheugen herinneringen aan Mechelse boekhandels bij mekaar, en vertelde ze op zijn kenmerkende wijze aan het geboeide publiek - traag, kleurrijk en doorspekt met anecdotes.. Niet alleen ging het in zijn betoog over Salvator, maar hij had het ook over andere verdwenen boekhandels die onze Maneblussersstad ooit rijk was...

Ze had de vergeten foto's in een la gevonden bij opruimwerk in het ouderlijke huis.  Haar vader die geen onverdienstelijk amateurfotograaf bleek te zijn, had ze geschoten.  "Of ik er wat mee kon aanvangen?"  vroeg ze - m'n passie voor al wat Mechels is kennende. Ik nam het stapeltje foto's uit de omslag, en begon ze met toenemende interesse te bekijken.  Op de achterkant staat op de meeste - keurig in het Frans geschreven: '475è anniversaire du Grand Conseil à Malines le 5-6-49'...   Ik pak er enkele lukraak uit en post ze in dit artikel...

(foto's: Jan Smets - glasraam St.-Jan Berchmanskerk - Paul Van Bets)

Zijn naam mag dan al wel bekend in de oren klinken - al was het alleen maar omdat Jan hier een straatnaam kreeg én er een parochiekerk naar hem genoemd werd. Verder blijft deze Vlaamse Heilige voor de meesten een schimmig figuur uit een ver en Rooms verleden waar we niet zoveel voeling meer mee hebben.  Paul Van Bets blaast het stof van de 'stolp' en als de wolk van wierook, die als een aureool rond zijn Heilige Gestalte hangt, wat opgelost is, komt een mens van vlees en bloed tevoorschijn: Jan: een jongeman uit Diest, die een derde van zijn leven in onze stad verbleef.  Dit  lijkt behoorlijk lang, maar is het niet.  Jan Berchmans stierf op 22-jarige leeftijd, en toen was hij al een poosje verdwenen vanonder de schaduw van ons aller Sint-Romboutstoren. Dit jaar is het 125 jaar geleden dat Jan heilig werd verklaard, en daarom vroeg de Sint-Jan Berchmansgemeenschap van Mechelen aan Paul Van Bets of hij geen wandeling kon gidsen waar de voetsporen van Jan in deze stad konden gevolgd worden.  Paul bokste zo'n wandeling in mekaar, en morgenavond neemt hij de belangstellenden mee op sleeptouw voor deze éénmalige gidsbeurt...

(foto's: Jan Smets)

's Avonds keert de rust terug in het vriendelijke stadje.  De dagjestoeristen zijn verdwenen en  het historische plaatsje Beaune wordt weer slaperig stil binnen zijn nog grotendeels bestaande wallen.  Het is géén grote stad.  Beaune telt amper 40 000 inwoners, en het ooit zo belangrijke oord, dat in vroegere tijden een zware concurrentieslag leverde met het nu veel grotere nabijgelegen Dijon, ligt wat vergeten opzij van de grote route naar het zuiden en de zon.  Vergane glorie?  Mocht het Hötel Dieu niet met stip in alle reisgidsen vermeld staan als hoogst bezienswaardig, werd misschien geen stop gemaakt in dit Bourgondische stadje.  Ten onrechte.  Beaune is charmant, heeft leuke pleintjes, straatjes en parkjes, en is nog ouderwets intact gebleven.  Maar hét centrum van Beaune is ongetwijfeld Hötel de Dieu: cultuurmonument zonder weerga, en dé navel van de stad.  Het middeleeuwse hospitaal is één van de dingen die je zéker moet gezien hebben in deze streek.  De Mechelse gasthuisnonnen zijn nog steeds bijzonder trots dat 'hun' OLV-gasthuis ooit model heeft gestaan voor dit hôtel...  Vorige week was ik er - en met mij een gezelschap van iets meer dan dertig Mechelaars, onder leiding van stadsgids Rudi De Mets... Een vijfdaags reisje om in te lijsten!