(foto's: Jan Smets)

De koperen plaat die het gat met de trap naar de crypte onder het hoogkoor afdekt is weggeschoven...Afdalend kom je in een vrij kleine en sobere ruimte.  Hier liggen 15 van de 19 reeds overleden Mechelse aartsbisschoppen begraven.  3 zijn in Frankrijk ter aarde besteld en 1 - Kardinaal Mercier - kreeg een praalgraf in een zijkapel.  1 plaats rest er nog...

Ik slenter met Hugo Smits - die uitgebreid onderzoek deed naar de Mechelse aartsbisschoppen - door de kathedraal.  Heel wat boeiende weetjes krijg ik te horen als we voorbij de vaak erg monumentale grafmonumenten lopen.  Met de onpopulaire aartsbisschop De Pradt stopt een tijdperk.  Deze opportunistische hoge geestelijke die zijn aanstelling te danken had aan Napoleon nam na diens val ontslag en keerde terug naar Frankrijk waar hij - het priesterschap opgegeven - begraven ligt op Père-Lachaise.  Onder het Ancien Régime wordt een streep getrokken.  Met de leuze 'Heer, ik weiger geen inspanning'  komt de twaalfde aartsbisschop in 1817 in  Mechelen aan: François-Antoine de Méan.  Breekt er écht een andere tijd aan?

  (foto's: Jan Smets)

Ze blijven voorlopig zorgvuldig ingepakt in bubbeltjesplastic.  Nog even blijf ik dus op mijn honger zitten...  Maar dan wordt mijn geduld beloond als het beschermende papier en plastic worden verwijderd.  Spannend...

We hebben afgesproken in reiscafé ViaVia op deze grijze, natte dag.  Lil Meert komt uit Leuven afgezakt. Ze heeft me wat te vertellen.  Lil is een gepassioneerde fotografe en de laatste tijd is ze bijzonder geboeid in glasnegatieven.  Gedreven schuimt ze rommelmarkten af op zoek naar bruikbaar materiaal.  Niet zozeer landschappen interesseren haar, maar wel glasplaten met mensen op.  De voor haar leukste foto's retoucheert ze met eindeloos geduld.  Ze haalt het stof er af, verwijdert de eventuele vingerafdrukken, bewerkt ze met photoshop...  Kortom: een hele klus.  Maar voor Lil wel een bijzonder aangename.  Van een aantal van foto's laat ze professionele prints maken, soms van 50 op 70 cm...of groter.

Ze toont me een prachtige foto van een picknick.  De foto dateert ongetwijfeld van het begin van vorige eeuw.  Het gezelschap - duidelijk begoede burgers - zit netjes op een uitgespreide deken met een natje en een droogje 'gezellig te wezen'.  In hun handen houden ze een gebloemd kopje.  Een koffiekan, een taart en wat flessen staan klaar...  Mooi is deze foto!  Heerlijk om al die details te zien...  Lil glundert.  Terecht.  Dit is prachtwerk.

Op de foto staan allemaal leden van de Mechelse familie Seroen.  Wie wie is weet ik niet zo goed.  Maar een aantal figuren komen ook op de andere glasnegatieven voor die te vinden waren in dat ouwe kartonnen doosje dat ik vond op een vlooienmarkt in Luik...  Ik was geïntrigeerd door dat doosje.  Op het doosje stond immers geschreven: 'Seroen, Speecqvest 32.'

Ze had zich hierover verbaasd.  Mechelse van geboorte zijnde wou ze hier meer van weten.  De verkoper wist niets van de afkomst van het doosje.  Hij kon haar niet verder helpen.  Lil besloot het te kopen.  Met een kloppend hart vertrok ze er mee huiswaarts.    Deze mensen wou ze uit de glasplaat laten treden.  Eén negatief sprong er voor haar meteen uit: een jongedame geleund tegen een piano.  Wie was zij? Dat wou en zou Lil aan het licht brengen...

(foto's: Jan Smets)

Kardinaal Granvelle, onze eerste aartsbisschop telde flink wat tegenstanders.  Ze wisten maar al te goed wanneer zijn maîtresse 'La bella Simona' bij hem langskwam.  Dat werd dan stiekem doorgebriefd aan landvoogdes Margareta van Parma...

Nu ligt deze Simona - Anne Cymon, met haar latere echtgenoot Jehan Van der Laen, communemeester van Mechelen, netjes in een graf in een zijkapel van de kathedraal, terwijl haar vroegere minnaar in Besançon werd begraven. Het is maar één van de vele weetjes die de gepassioneerde Hugo Smits aan mij weet te vertellen bij een rondgang van een paar uur langs de grafmonumenten van de Mechelse aartsbisschoppen in Sint-Rombout.  Na het vertrek van Granvelle proberen zijn opvolgers Hauchin en Mechelaar Hovius in uiterst woelige tijden het hoofd boven water te houden. Met Antwerpenaar Boonen komt het aartsbisdom in rustiger vaarwater.  De bouwlustige Cruesen volgt hem op.  Nadien is het de beurt aan de aartsbisschop-van-drie-maanden: Wachtendonck.  De Berghes en De Precipiano houden het veel langer uit, maar aan de 43 jaar dienst van de volgende aartsbisschop, D' Alsace, kunnen ze niet tippen. Als de 80-jarige prelaat in 1759 sterft is de Mechelse bisschoppelijke troon weer vacant...

(foto's: Jan Smets)

Het was in die beginjaren allemaal niet zo bepaald rustig in dat nieuwe aartsbisdom Mechelen.  En dat is op z'n zachtst uitgedrukt.  Ondanks het feit dat onze eerste aartsbisschop, de van Besançon afkomstige Antoine Perrenot de Granvelle de spreuk 'Houdt vol' in zijn wapenschild had vermeld, houdt hij het in onze stad voor bekeken.  Amper aangesteld in 1561 verdwijnt deze kardinaal drie jaar later al met de staart tussen de benen.  Hij blijft wel titulair aartsbisschop tot zijn dood in Madrid in 1586.  Granvelle rust niet in de Sint-Romboutskathedraal zoals al zijn opvolgers (buiten kardinaal de Roquelaure die in Frankrijk begraven werd), maar in zijn geboortestad.  Tenminste: tot aan de Franse Revolutie - want nadien verdwijnen zijn stoffelijke resten bij de schending van het graf.  Het vergaat zijn opvolger Hauchinus ook niet voor de wind.  De man krijgt de Beeldenstorm en nog meer godsdiensttroebelen op zijn dak.  Mechelaar Hovius die na hem kwam krijgt te maken met de Engelse Furie en ander fraais. Pas als in 1586 een eind komt aan het Calvinistisch bewind komt onze stad in rustiger vaarwater terecht.  Antwerpenaar Boonen zetelt daarna op de bisschopstroon en kan zich meer focussen op de religieuze 'materie'. Hij wordt geconfronteerd met het eerder ketterse jansenisme en door zijn sympathie voor hen komt hij in conflict met Rome.  Maar dat wordt bijgelegd.   In 1655 sterft Jacobus Boonen.  In de coulissen staat de in Maastricht geboren aartsbisschop van Roermond in de coulissen om het hoge kerkelijke ambt te bekleden...: Andreas Cruesen.  Zijn wapenspreuk luidt 'Wijsheid overwint het lot'...

Ik loop met Hugo Smits door de kathedraal, geboeid door het verhaal dat hij me vertelt aan de hand van de grafmonumenten die we in de kerk aantreffen van al deze kerkvorsten....

(foto's: Jan Smets)

Door het glas-in-lood zorgen zonnestralen voor een mooi licht-en schaduwspel in de kathedraal.  Lichtvlekken spelen op de zuilen, op het majestueuze beeld van Rumoldus in het hoogkoor en... op enkele van de praalgraven van Mechelse aartsbisschoppen.  Ik loop met Hugo Smits door Sint-Rombout.  Deze kerk hééft wat.  Telkens opnieuw weet de bijzondere sfeer van de metropolitane kerk me te raken.  Gregoriaanse muziek draagt bij tot de aparte atmosfeer.  Méér dan twee uur vertoeven we in 'onze' kathedraal: Hugo en ik.  Hugo Smits - rasechte Maneblusser - is van het bouwjaar 1942 en is leerkracht Nederlands, Engels en Duits geweest.  Zijn actieve loopbaan mag dan al achter de rug zijn: hij weet zijn dagen nog best zinvol te vullen. Méér dan geboeid in geschiedenis - en dan vooral in die van zijn stad - is hij bijzonder geïntrigeerd door het verhaal dat onze kathedraal ons vertellen kan.  En dat is erg veel!  Zo heeft Hugo zich vastgebeten in de levensverhalen van de Mechelse aartsbisschoppen.  Hij wist er wel al heel wat over, maar toch wist hij nog veel meer boeiende weetjes bij mekaar te sprokkelen.  Heel minitieus en vele bronnen raadplegend heeft hij puur uit interesse een flinke documentatiemap aangelegd over dit thema.  Vandaag mag ik met hem mee op stap, en ik luister maar wat graag naar de resulaten van zijn opzoekingswerk.

Nooit zal ik nog voorbij één van de vele grafmonumenten lopen zonder stil te staan bij wat Hugo me vertelde.  Ik luister naar het verhaal van praalzieke kerkvorsten, van bescheiden Kerkleiders, van hervormers en diplomaten, van adellijke ijdeltuiten en opportunisten, van sociaal bewogen herders en bruggenbouwers.  Het is het verhaal van een 43 jaar aan de macht geweest zijnde kardinaal, en van één die het slechts 3 maand uithield en nog voor zijn aanstelling in Mechelen overleed...  Het is het verhaal van een verloren aartsbisschoppelijke knook, van broederliefde en van een eveneens in de kathedraal begraven minnares...Het is het verhaal van geliefde en gehate kerkvorsten.  Het is vooral ook het verhaal van de mens achter de religieuze hoogwaardigheidsbekleders...

Van de Granvelle tot de Kesel: Sint-Romboutskathedraal doet vandaag een boekje open over hen...

  (foto's: Jan Smets)

Ze hebben mekaar eerder toevallig leren kennen in 2015: Gustave Min en Erwin Horckmans - twee Mechelaars, verschillend van leeftijd en achtergrond, maar alletwee enorm gepassioneerd door geschiedenis.  Beiden zijn autodidact en willen zich absoluut niet het etiket 'stadsgids' opkleven.  En toch nemen ze sinds kort geïnteresseerden mee op sleeptouw door hun stad om hen onder te dompelen in de wondere wereld van mysterieus Mechelen...  Dat deden ze al een drietal keer - puur uit plezier om anderen deelgenoot te maken van bijzondere verhalen die op een reguliere gidstocht niet verteld worden.  Het smaakte naar meer.  Ook voor de toekomst hebben beiden plannen op stapel staan.  Voor héél binnenkort hebben ze een nieuwe wandeling uitgewerkt: 'Moord-en griezelverhalen'.  En uiteraard spelen die zich allemaal af in onze Dijlestad.  Nu stilaan het donkerste seizoen aanbreekt en we op weg zijn naar Halloween, Allerheiligen, Sinte-Mette...willen Gustave en Erwin ons meenemen op een tocht door de stad.  Koude rillingen en angstzweet gegarandeerd... 

  (foto's: Jan Smets)

Vanop de Gellértheuvel in het stadsdeel Buda kijk ik naar de overkant van de Donau - naar Pest - waar het majestueuze parlementsgebouw dominant de omgeving bepaalt. De gegevens zijn te summier - te vaag, en het is allemaal al zo lang geleden.  Het zou zoeken worden naar een speld in een hooiberg.  Het hoeft voor mij ook niet meer. Maar ik denk er wel aan als ik hier mijmerend op dit hoge punt de stad aan mijn voeten opengeplooid zie liggen.

Hier stond ik enkele jaren geleden. In datzelfde parlementsgebouw zet Hongarije vandaag streng en meedogenloos de bakens uit.  Een omstreden referendum en een hard vluchtelingenbeleid strijken Europa tegen de haren.  De Donaurepubliek die na het openschuiven van het IJzeren Gordijn een nieuw tijdperk tegemoet ging schudde het verleden af.  Vergeten worden tientallen jaren als vazalstaat van de  USSR die de gedachten en vrije meningsuiting stevig onder de knoet hield.  Het gordijn schoof open, en de blik werd voortaan naar het Westen gericht.  Een nieuwe openheid.  Openheid...?

1923. De machtige dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije is dan al een tijdje geschiedenis.  De adelaar beet in het zand.  De kaart van Europa werd hertekend. Hongarije was totaal verzwakt uit de Groote Oorlog gekomen, met alle desastreuze gevolgen van dien.

De kleine Markus uit Budapest komt in Mechelen aan.  Net als zovele andere 'Hongaartjes' (want zo worden ze enigszins paternalistisch genoemd) zal hij hier tijdelijk in onze stad worden opgevangen...

  (foto's: Jan Smets)

Zeg nu zelf, een boek met op de cover deze spraakmakende titel: dat loop je niet zomaar achteloos voorbij in de boekhandel.  Dan kriebelt het ook bij jou toch om er met enige nieuwsgierigheid in te bladeren neem ik aan? 

Dat is nu nét de bedoeling!  Het gaat immers niet alleen over het intiemste deel van de kleine Corsicaan die het schopte tot beroemdste Fransman aller tijden.  Helemaal niet.  Maar de jongeheer van zijne Keizerlijke Hoogheid moet je wel verleiden om méér intrigerende, boeiende en verrassende geschiedkundige weetjes te ontdekken.

Dat is het opzet van dit fraai uitgegeven boek.  De man - die zoals hij het zelf omschrijft  - 'geschiedenis langs de achterdeur' wil serveren, is Mechelaar Lode Melis.  'De Piemel van Napoleon' wordt door de Mechelse uitgeverij ElenA op de markt gebracht.

(foto's: Jan Smets - foto rechtsonder: Nelly De Keye)

Het is winter.  Nieuwjaarsdag 1925.

Over de IJzerenleen schrijdt traag een begrafenisstoet - een lijkwagen getrokken door twee paarden - richting Stedelijk Kerkhof.  De wagen wordt gevolgd door een aantal mannen die vlaggen dragen.  De stoet vertrok even voordien - klokslag 14 uur aan de Zoutwerf 9 waar het Syndicaal Huis van de Socialisten gevestigd was.  Aan de kant staat een groot aantal toeschouwers.  Zwart van het volk ziet het van aan de Hoogbrug tot aan het Schepenhuis waar de stoet nu langzaam voorbij komt.  Op het kerkhof zal hij burgerlijk begraven worden.  Maar er zal ook religieuze muziek weerklinken.  Ergens tussen de menigte staat een meisje - nog te jong om de familie in stoet te volgen - aan de hand van Aaltje, haar oma langs moeders kant.  Dit is de begrafenisstoet van haar grootvader Willem Reuter.  Zeventig jaar geleden werd hij geboren in Den Helder, en hij is altijd Nederlander gebleven.  En dit ondanks het feit dat hij al als jongeman in Mechelen kwam wonen, huwde en er zijn loopbaan uitbouwde. 

Aan de kant van IJzerenleen en Steenweg staan velen zwijgzaam toe te kijken.  Bolhoeden en petten...  De wielen van de lijkwagen ratelen ritmisch over de kasseien.  De kadans van de dood.   Op deze winterdag doet hij zijn laatste tocht door Mechelen: Willem Jaak Reuter - een man die sociale geschiedenis schreeft in deze stad: invloedrijk, visionair, koppig, sociaal bewogen...  Kortom een monument.  Men keek naar hem op en men bewonderde hem...  Maar er waren er ook die hem tegenwerkten of jaloers waren...  Zo gaat dat met de échte groten.  De stoet rijdt de geschiedenis maar ook de vergetelheid in.  Aan de hand van haar grootmoeder staat tussen de massa de twaalfjarige Rosa Reuter, zijn kleindochter, toe te kijken...

  (foto's: JanSmets)

Mechelen likte zijn wonden.  De godsdienstoorlogen met alle ellende van dien waren nog niet lang achter de rug.  De Vrede van Munster werd amper een vijftal jaren voordien gesloten.  Maar alles lag nog vers in het geheugen.  Mechelen droeg er de littekens van.  De grote glorieperiode van de hoofdstad der Nederlanden was voorbij.  Mechelen hield enkel een troostprijs over: het was de zetel van het aartsbisdom.  De macht was naar elders verhuisd.  De Grote Raad vergaderde nog in Mechelen, en daarom was er nog wel wat adel die hier resideerde.  Maar een grote rol was niet meer weggelegd voor Mechelen.  De stad was in een winterslaap gedommeld.  Buiten de stadsmuren was het vaak onrustig en de inwoners durfden deze veilige 'grenzen' niet zomaar oversteken.  Ook was er wel wat wrok tegenover de Nederlanders met hun 'ander' geloof dat had geleid tot de woelige tijden die nog maar net voorbij waren.  Het is in deze stad die genoeg had van oorlog dat een anderhalf jaar lang ene Leidenaar, George Doublet, woonde en werkte.  De man was aangesteld als rechter in de tweeledige kamer die hier zetelde om er te oordelen over geschillen en overtredingen van het Vrede Traktaat dat in 1648 gesloten was.  Puur maniakaal schetste deze Hollandse rechter het dagelijkse leven van onze Dijlestad in zijn geschriften.  Het geeft een uitzonderlijk boeiend relaas van het reilen en zeilen van de Mechelaars in die tijden.

Na drie jaar intensief onderzoek brengt stadsgids Pierre Levens in eigen beheer  een boek uit  dat dit historische beeld van het Mechelen van 360 jaar geleden voor de lezer uit de doeken doet.  Het boek is rijk geïllustreerd met afbeeldingen, oude prenten en een stadsplan.  Elke Maneblusser die ook maar een beetje geboeid is in zijn stad en zijn geschiedenis zal er zijn gading in vinden.  Niet alleen de academicus zal er zijn duimen en vingers bij aflikken: ook de modale Mechelaar zal het met plezier lezen...  Vanaf vrijdag 10 juni kan je het aanschaffen in de Mechelse boekhandels, en dit aan de prijs van 19,95 Euro.  Het werd gedrukt door drukkerij Coloma.  Het ingebonden  boek  in A4-formaat telt 256 blz.

  (foto's: Jan Smets)

Amper enkele dagen voordien had ik er nog ouderjaarsavond gevierd...  Maar dan gebeurde het: een meer dan zware storm raasde in die januarimaand van 1990 over het land en legde het pand in de Bergstraat waarin de Xaverianenkring haar stek had in puin.  Dan moet je wel even slikken.  Hiermee viel het doek over deze kring die in 1859 werd opgericht.  De Xaverianenkring had op deze locatie een kapel en een feestzaal die dus ook af en toe verhuurd werd aan een gezelschap zoals het onze dat er toen een feestje bouwde om de overgang van oud naar nieuw te vieren... Niet alleen de gebouwen gingen verloren: ook de omvangrijke kunstcollectie ontsnapte niet aan de ramp.  Alleen één beeld - en dan nog niet het minste - overleefde de catastrofe.  Jarenlang werd het haast vergeten, bestoft en aangetast door houtworm, verstopt tussen wat café-accesoires in een berghok - een restant  van de vernielde lokalen.  Gelukkig was het Frans Verberdt, voorzitter van de kerkfabriek van Sint-Jan die deze eerder toevallige vondst signaleerde aan de'Vrienden van Sint-Rombout'.  Deze zagen dadelijk dat het om een waardevol beeld ging, en de bal ging aan het rollen.  Om schade te beperken diende snel ingegrepen te worden vertelt me Patrick De Greef, voorzitter van de Vrienden....

  (foto's: Jan Smets)

Ik zit met Eusebio De Coninck op de hoogste verdieping van 'In den Boer à la Mode' op de Grote Markt.  Door het kleurrijke vensterglas van de  grillig gevormde ramen van dit historische huis, dat ooit steen voor steen verplaatst werd van de Befferstraat naar deze plek, zie ik het stadhuis en de mooie gevelrijen langs weerszijden van de markt.  De muren zijn bekleed met Mechels goudleer.  Dit is een uniek huis.  Hier voel je de geschiedenis die méér dan 'gewoon' gekoesterd wordt door de eigenaars die hier nu zowat 12 à 13 jaar wonen... Aan de tafel zit ook zoon Guido, en ook zijn moeder, Paula Van Aeken schuift later mee aan.

Hij begon zijn leven in 1927 als Eusebio Lopez y Garcia, in Barakaldo, een voorstad van de Baskische haven-en industriestad Bilbao.  Als kind maakte hij de ellende mee die de Spaanse burgeroorlog met zich meebracht.  Het bracht hem als vluchtelingenkind in België.  Het is een verhaal van gruwel en verdriet, van hoop op een beter leven, van opoffering en nieuw geluk...

(foto's: Jan Smets)?

Durft gij mee naar boven stijgen trap na trap? Wel zult gij naar asem hijgen stap na stap.  Maar ge voelt er frissche lucht.  Hoort de toontjes in de vlucht!                                                                                                        

(versregels van Nic.Winkeler)

Heel onlangs kon ik een oud boek uit 1938 op de kop tikken.  Het werd geschreven door Louis Wachters en uitgegeven door het Davidsfonds.  Frans Van Immerseel zorgde voor de illustraties.  Het is het levensverhaal van Jef Denyn en natuurlijk is dit ook het verhaal van de beiaard.  Hoe kan het ook anders.  Het is heerlijk nostalgisch, romantisch hoogdravend en lichtelijk tot sterk chauvinistisch...  Ik kan het niet nalaten om jullie over mijn schouder passages te laten meelezen...

(foto's: Jan Smets)

Na de artikeltjes over een Duitse reisgids uit 1913, een Franse van een decennium later, en een ongeveer even oud gidsje over Mechelen van VTB, laat ik jullie nu graag meebladeren in wéér een ander oud  boekwerkje voor toeristen...

Het werd geschreven door ene Kan.J.L.  En deze initialen zijn haast zeker van Kanunnik Laenen die archivaris was van het aartsbisschoppelijk paleis.  Deze man, die in 1871 geboren werd in Antwerpen, schreef tal van boeken over onze stad.  Een standaardwerk werd zijn 'Inleiding tot de geschiedenis van de Mechelse parochies'.  Ook pende hij een indrukwekkend naslagwerk over de Bourgondische periode bij mekaar.  Van 1927 tot 1940 - het jaar waarin hij stierf, was hij voorzitter van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen.

Het reisgidsje van zijn hand is geschreven na Wereldoorlog I, maar wel voor 1940 dus  En dat kan je ook afleiden uit beschrijvingen van gebouwen die er nu niet meer staan (waaronder, jawel: 'de Lepelaer' op de Zoutwerf...)

"Mijmeringen", begon als  een hersenspinsel van een pas gepensionneerde. Die wilde wat meer over zijn stad weten. Het resultaat van veel zoekwerk goot hij in een maandblad dat hij gratis verspreidde. Minder gekende zaken over Mechelen overgoot hij met overpeinzingen over alles en nog wat, vandaar de titel. Na vier jaar groeide het blad uit tot een gratis 'must read' van iedere Mechelaar die zijn stad in het hart draagt.