Tijdens het weekend van 18 en 19 september organiseerde Kuroba (Kunst rond Battel) de tweejaarlijkse Kunstroute Bibeo : Beelden in Battel en omgeving.    Op 12 locaties in Battel, Heffen en Leest stelden 19 kunstenaars hun huis, tuin of atelier open voor bezoekers.  Bij een glaasje en onder een stralende zon kon je genieten van oa. beeldhouwwerken, keramiek, glaskunst,…   Ik sprong op mijn fiets en deed een klein stukje van de route.

  (foto's:J.Smets)

Battel verjongt en herleeft.  Dit gevoel krijg je als je met de Battelaars praat.  Hier wordt graag gewoond.  De twee inwoners van deze dorpse Mechelse wijk waarmee ik vandaag een afspraak heb, zijn er alvast goeie voorbeelden van.  Nochtans zijn ze geen geboren Battelaars, maar kwamen ze van elders aangewaaid. Ondertussen zijn ze méér dan gepokt en gemazeld in het Battelse gemeenschap waar ze een groot hart voor hebben.  Werkelijk: ze hebben de smaak te pakken om dit gevoel nog te versterken.  En dat doen ze met al wat ze in hun mars hebben.  Een 'zot' idee wisten ze te concretiseren.  Het is zover: Battel kan uitpakken met een exclusieve lekkere gin die...smaakt naar deze gezellige wijk tussen vaart, Dijle en Zenne.  Battelgin is een feit.  Proefklaar!  Haal hem in huis voor de feesten.  Met een enthousiaste Inge Tanghe en Werner Verhoeven heb ik een geanimeerd gesprek op de Arkkade, vlakbij Battelkerk waar men ondertussen al heel bedrijvig aan de slag is om ze om te bouwen tot 'Batteliek'. Voor de zomer nog moet er leven in de brouwerij zijn.  Mooi zo.  Maar eerst dus: gin!

(foto's: Jan Smets)

Ongetwijfeld pedaalde je al één of meerdere keren langs de boorden van Leuvense vaart, Dijle of Zenne.  Ons Mechels rivierenland oefent een geweldige aantrekkingskracht uit op elke wielerliefhebber.  Met goed onderhouden jaagpaden, strategisch geplaatste fietsbruggen en heel wat landschappelijk schoon is het méér dan geliefd.  Deze dagen is het zelfs extra druk op deze routes en is het wat uitkijken geblazen.  Dan zal zich wel normaliseren na de coronatijden.  Durf ook eens afwijken van het parcours.  Zet je tweewieler aan de kant, en verken eens een verborgen pareltje in het groene waterrijke gebied tussen de dijken van Zenne en Thiebroekvaart.  Natuurgebied Den Battelaer is een oase van rust en bezit een rijke biotoop van planten en dieren.  Trek de wandelschoenen aan en verken deze natte wildernis.  De welgekomen rustplaats nadien aan het Zennegat, waar je kan genieten van een Gouden Carolus in deze charmante negorij, moeten we voorlopig nog effe missen.  Maar geen nood: sowieso is een wandeling door den Battelaer een met stip genoteerde activiteit die je zal weten te verrassen.  Mechelen: soms groener dan je zou denken!

(foto's: Jan Smets)

Natuurlijk zou het best leuk zijn om zonder vrijheidsbeperkende maatregelen te staan en te gaan waar we willen.  Ik kan me wel tal van plekken indenken waar ik deze dagen zou willen vertoeven.  Maar het is wat het is in deze bizarre coronatijden.  We cirkelen wat meer rond ons kot.  Claustrofobisch of neurotisch hoef je je hierdoor niet te worden.  Misschien geeft dit alles je nu de kans om de eigen omgeving wat te verkennen.  Want het moet gezegd: in en rond Mechelen valt er ook héél wat te beleven. Elk nadeel heeft dus ook zijn voordeel.  Je zal wellicht verbaasd staan over hoeveel natuurschoon in ons Mechelen te ontdekken valt.  Dus: spring op je fiets - hou hierbij netjes afstand van mekaar - of trek je wandelschoenen aan om te struinen door al dat Mechelse groen...  Natuurlijk klinkt 'Het Mechels Broek' het bekendst in de oren.  Dit is dan ook een pareltje.  Maar er valt wel wat meer te beleven in onze Heerlijkheid.  Hop: naar Battel.  Vergeet voor één keer Zennegat en Batteleer. (of keer daar later (nog) eens naartoe, want ook dat landschappelijk schoon is een bezoek overwaard!).  Verken met mij het Robbroek -een fantastisch rivierlandschap tussen Stuivenberg, Zennedijk en Battel.

  (foto boven: Jan Smets)

Dat de Battelaars verknocht zijn aan 'hun' kerk: dat wisten we al langer.  Of ze nu praktiserend waren of dit landelijk Sint-Jozefkerkje eerder in het hart droegen als onlosmakelijke landmark: de verbondenheid met dit bouwwerk was en is groot!  Toen de kerk eind van vorig jaar definitief de deuren sloot als gebedshuis ging dit gepaard met gemengde gevoelens.  Een tijdperk was voorgoed afgesloten.  Maar de overgrote meerderheid van de Battelaars haalde wel opgelucht adem toen bleek dat het Charles Leclef van brouwerij Het Anker was die het geld op de rooster telde om het kerkje over te kopen.  Hiermee kon men best leven.  En de plannen van Leclef stemden ook tot tevredenheid.  Leven in de brouwerij - of de kerk?  De herbestemming stemde tot tevredenheid.  En toch: toch willen de Battelaars met een hart voor dit kerkje dat in de toekomst de kerk in het midden wordt gehouden.  Men wil heel stevig benadrukken dat dit kerkgebouw gedragen blijft door de héle gemeenschap.  Daarom werd een vzw opgericht...

(foto's: Jan Smets.  Godelieve Rosseel met portret van Madame Denis met haar zoontje Edouard)

Al lang was ik naarstig op zoek naar foto's van Madame Louise Empain-Denis, de jongste zus van de overbekende baron Edouard Empain die eind van de 19de eeuw een Battels landhuis verbouwde tot een imposant kasteel (dat ondertussen ook al decennia geleden werd afgebroken).  Louise Empain die met de Mechelse generaal Denis huwde heeft tot net voor haar honderdste levensjaar in Battel gewoond - in een villa in de Vijverstraat (+1971).  De geschiedenis van het dorpse Battel is nauw verweven met het verhaal van de Empains.  Toch was het merkwaardig dat ik nergens een foto van Louise Empain kon terugvinden.  Ik schreef over deze zoektocht nog een artikel op Mechelenblogt:  

www.mechelenblogt.be/2019/04/madame-denis

Niet gek veel later had ik een interview met dokter Willem Loosen, indertijd verbonden aan het Mechels OLV-ziekenhuis, die regelmatig over de vloer kwam bij de adelijke weduwe.  En bij hem kreeg ik de eerste foto's van Louise te zien.  Even nadien contacteerde Geert Laarmans me.  Geert, gedreven medewerker aan 'Battel in Beeld', suggereerde me om eens een bezoekje te brengen aan Godelieve Rosseel.  Zij had de zus van de baron goed gekend, daar haar moeder bij haar op regelmatige basis werkte.  Als jong meisje was Godelieve (°1958) er zowat kind aan huis.  Ook al zijn er nog heel wat oudere Battelaars die Madame Denis hebben gekend: veel nieuws konden of kunnen ze niet vertellen over haar.  Hoewel Louise Denis onlosmakelijk deel uitmaakte van het Battel-van-toen: door haar positie en achtergrond gaapte er een grote kloof tussen de zus van de baron en de Battelse Jan-met-de-pet.

Vandaag had ik een afspraak met Godelieve in haar woonst in de Spiegelstraat.  Hier woont ze met haar echtgenoot  Jozef Planckaert al zowat zeven jaar (al verklapt ze me dat ze nog altijd heimwee heeft naar 'haar' Battel.  Midden in de stad is het leven toch anoniemer vertelt ze me.  In hart en nieren blijft ze een 'Battelès')

(foto's: Jan Smets)

Het gezellige, wat 'rommelige' Zennegat is wellicht één van de meest merkwaardige en pittoreske plekjes van onze stad - geliefd bij wandelaars en fietstoeristen die er graag pauzeren in dat heerlijk bruine cafeetje waar de tijd bleef stil staan.  Deze uithoek van Mechelen ademt pure poëzie.  Eeuwenoud is deze negorij gelegen aan de oevers van Dijle en Zenne.  Toen de Leuvense vaart in 1753 werd ingehuldigd won dit knooppunt aan belang.  Nochtans had het graven van dit kanaal verregaande gevolgen voor het toen nog erg landelijke Battel.  Het werd hiermee in twee delen gescheiden.  Maar of de Battelaars, en bij uitbreiding alle Mechelaars, veel in de pap zouden te brokken gehad hebben, is maar zeer de vraag.  Inspraak kregen de Mechelaars niet.  Opdrachtgever was immers Leuven...

(foto's: Jan Smets)

Het werd gisteren een avond waar de Battelaars nog lang over zullen spreken met een zeker nostalgisch gevoel naar iets wat voorgoed verleden tijd is.  Heel binnenkort sluit immers het Sint-Jozefkerkje haar deuren om getransformeerd te worden door Charles Leclef van brouwerij het Anker tot een geheel nieuw project: een microbrouwerij waar ook nog mogelijkheid zal geboden worden om er andere evenementen in te organiseren.  En dat stemt de Battelaars enigszins gerust.  De band met 'hun kerkje' zal niet verbroken worden.  De mensen van Battel hebben alleszins begrip voor de reeds lang geplande sluiting van de kerk, maar het neemt niet  weg dat het ook door velen jammer wordt gevonden.  Gisteren zat de kerk twee keer nokvol voor een wervelend A-meezing Kerstspel, gebracht door Basisschool De Ark.  De traditie werd geboren in 1988 - werd na twee jaar 'volwassen' enkende een groeiend succes.  Tweejaarlijks ging het evenement door tot in 2015.  Nog éénmaal wilde men dit magische spel opvoeren.  Nog éénmaal zou Battel kunnen genieten van dit allerminst melige optreden: een wervelend spektakel: eigentijds en met toffe uptempo-nummers.  De tekst - spits en met de nodige knipoogjes en linken naar de actualiteit, werd deze keer geschreven door Hannelore Candries - dochter van Connie Neefs, die al eerder bewees dat ze eveneens de vokale kwaliteiten van moeder, oom en neef bezit.  Ook zij vervoegde het kinderkoor dat werd aangevuld door volwassen oudleerlingen en haar moeder Connie.  Alles stond onder leiding van de enthousisate meester Dirk Rombauts. Het werd een avond om in te lijsten!  Hartverwarmend!

(foto's S.Van der Fraenen-J.Smets. O: Sven Van der Fraenen&Hilde Lauwers)

Door God en goegemeente vergeten ligt ze er bemost, beschadigd en eenzaam bij, haar welp in bescherming nemend - in een drassig en verwilderd groen perceel - gelegen tussen Zennegatvaart en Baron Empainlaan.  Terwijl heeft  haar identieke evenbeeld - haar 'tweelingzus' - zich neergevleid, blinkend aan de noordzijde van de vijver in het Leopoldpark in Oostende - schitterend goudglanzend.  In 2003 werd deze leeuwin gerestaureerd in de originele kleurstelling.  De Oostendse leeuwin is trouwens het oudste beeld van dit park, en werd er reeds in 1888 geplaatst...

1888... Het was in dat jaar dat baron Edouard Empain - steenrijk industrieel - zijn zes jaar eerder gekocht landhuis in Battel verbouwde tot een imposant kasteel.  Zelf zou deze illustere Belg maar twee jaar resideren in deze Mechelse uithoek, maar zijn moeder en zussen woonden jarenlang in dit kasteel dat onlosmakelijk verbonden is met de geschiedenis van Battel.  Da's allemaal voltooid verleden tijd.  Zus Florence verkocht het kasteel in de jaren vijftig van vorige eeuw, en het werd nadien met de grond gelijk gemaakt.  Het uitgebreide terrein werd nadien verkaveld.  De jongste zuster van de beroemde baron - madame Louise Denis-Empain, zou later - tot haar honderdste levensjaar wonen in een nabijgelegen villa in de Vijverstraat.

Het kasteel is verdwenen.  Voorgoed.  Toch resten nog wel wat herinneringen aan de familie Empain.  Oudere Battelaars kunnen je tal van verhalen en anecdotes vertellen.  En ook zijn er hier en daar nog wat schaarse materiële overblijfselen te vinden in deze Mechelse wijk tussen Leuvense vaart en Dijle.  Zoals dus: die leeuwin...

Het is Sven Van der Fraenen uit de Battelse Bergen die de kat (what's in a name?) de bel aanbond en de leeuwin terug voor het voetlicht bracht.  Die leeuwin zou best in ere worden hersteld dacht hij zo.  Daar zijn wel meerdere Battelaars voor te vinden.  Gisteren, op die doorregende herstige zondag, had ik een afspraak met Sven, en Hilde Lauwers uit de Wolverbosstraat vervoegde zich bij ons.  Ook zij wil dat de leeuwin terug in de aandacht wordt geplaatst.

(foto's: Jan Smets)

Een alledaags gegeven is het niet: een kerk die te koop wordt aangeboden!  Toch is het nu mogelijk om te bieden op het Sint-Jozefkerkje van Battel.  De minimum prijs bedraagt    348 000 Euro.  En als je dan eigenaar zou zijn geworden van dit unieke bouwwerk heb je wel  een zoganaamde neoclassicistische hallenkerk in handen die gebouwd werd tussen 1862-1869.    Tot 28 augustus kan je een bod doen bij het notariskantoor Huygens & Lefevre op de Veemarkt.  Er zouden al twee kandidaten zijn.  Maar je kan jouw kans nog wagen.  Stel dat je het hoogste bod hebt?  Dan is het nog lang niet zeker of je mag juichen.  Uiteindelijk zal het 'de Wollemarkt' zijn die beslist wie de nieuwe eigenaar wordt.  De aartsbisschop krijgt het laatste woord.  Men wil immers niet dat deze kerk een functie krijgt dat totaal indruist tegen de geest van het oorspronkelijk gebouw.  Midden oktober wil men de knoop doorhakken en tegen 1 januari sluit dan deze kerk de deuren.

Ik heb wel wat met dit kerkje.  Ook al woon ik nu in een andere uithoek van onze stad: mijn familie langs vaderskant woonde generaties lang in Battel en ik trouwde er in 1985.  Tal van scharniermomenten in onze families hebben hier plaatsgevonden: huwelijken, begrafenissen.  Binnenkort behoort dit alles tot de geschiedenis. 

De Battelaars hebben getracht om dit kerkje voor de gemeenschap te kunnen bewaren.  Hiervoor werd een actiecomité opgericht dat daarna overging in een projectgroep door stad en kerkfabriek aangesteld.  Belangrijk voor deze ijveraars was dat de Sint-Jozefkerk een landmark zou blijven en ten dienste zou staan voor de wijkbewoners.  Naar deze twee vragen was er zeker oor en werd een consensus bereikt.  Voor de derde vraag werd geen akkoord bereikt.  De actiegroep wou dat de kerk nog occasioneel zou kunnen gebruikt worden voor religieuze momenten als uitvaarten of schoolvieringen.  Hier moest men bakzeil halen.

(foto: Jan Smets)

De speurende blik van mijn potentiële klant ging snel van links naar rechts, de stapel boeken taxerend die met bestudeerde nonchalance op mijn picknicktafel lagen uitgestald.  Je weet wel: een paar exemplaren bij mekaar gepend door Marcel Kocken - Mechelens Levende Geheugen , fotoboeken van Frans Vermoortel waarin hij nostaligsch terugblikt op de Dijlestad van lang geleden...., een vleugje Ost en een portie De Noter...  Kortom: die spullen die een Maneblusser met verzamelwoede en passie voor zijn stad doet likkebaarden (mocht hij of zij de betreffende werken al niet lang zélf op de boekenplank hebben staan).  Maar de klant was niet zozeer geboeid in het verleden of de cultuur van deze stad.  Dat werd snel duidelijk gemaakt: "Ik ben geïnteresseerd in interieurs en blote vrouwen".  Ik weet nog niet helemaal of deze twee interessesferen nu los van mekaar moesten worden gezien, of dat de gezochte modellen zich dienden voort te bewegen in de decors waarnaar op zoek.  Ik kon m'n klant niet verder helpen.  De focus lag bij mijn spullen eerder op andere terreinen.  De zoektocht op de Battelse rommelmarkt diende dus nog verder worden gezet.  Naast mij zou de zoekende koper ook niks vinden tussen de tweedehandse baby-en kinderkleedjes, en de koperen potjes aan de overkant van de straat zouden ook niet kunnen overtuigen.  De interieurs en de blote madammen dienden dus elders gezocht....  Ik had nog wat ouwe bijbelprenten aan een kapstok gehangen...

(foto's: Jan Smets. Boven: Jef Van den Bosch en Bieke De Preter. Onder: Sonja Vertommen en Battelkerk)

Deze vierde editie gaat door in het weekend van 25 en 26 mei, van 10 uur tot 18 uur. Waarom zou je niet deelnemen aan deze toffe kunstroute?  Op die verkiezingszondag kan je immers toch niet ver van huis meer.  Dus: kies voor deze unieke belevenis in eigen stad en streek!  Bovendien is het wellicht de laatste keer dat je hiervoor in onze Battelkerk terecht kan. Het is nog maar zeer de vraag of deze later nog beschikbaar zal zijn voor deze gemeenschap nu ze verkocht wordt...

Dit vertelt me Sonja Vertommen,samen met Bieke De Preter, Jef De Laet en Oswald Beterams, één van de organisatoren van Bibeo ('Beelden in Battel en omgeving').

  (foto: Jan Smets)

De naam Empain is onlosmakelijk verbonden met Battel.  Vanaf het moment dat de tot adelstand verheven succesvolle Waalse industrieel Edouard Empain besloot om in dit Mechelse gehucht een passende woning te betrekken (1884), tot in het jaar 1971 waarin zijn jongste zus Louise in haar honderdste levensjaar overleed drukte deze familie hier haar stempel. 

Baron Empain stond slechts 2 jaar ingeschreven in de Mechelse bevolkingsregisters.  Wonen deed hij niet in het landhuis dat hij hier kocht en later liet verbouwen tot imposant kasteel (dat ondertussen ook reeds afgebroken werd in de jaren vijftig).  Wel kwam hij er regelmatig op bezoek bij zijn moeder Catherine die weduwe was en de hierbij inwonende ongetrouwde zus Florence.  Louise Empain was het kakenestje van het gezin Empain, van wie vader François Julien ooit nog onderwijzer was in Beloeil. Zij werd geboren in 1871 in Blicquy.  Na de dood van haar echtgenoot, generaal Hendrik Julius Lodewijk Denis kwam zij in een landhuis in de Battelse Vijverstraat wonen.  En dit tot aan haar dood op 3 augustus in Schaarbeek.

In Battel was zij steevast gekend als 'Madame Denis', alhoewel ze zich liever als 'Madame Empain' liet aanspreken.  Die naam had voor haar nog meer allure en dat straalde alvast op haar af.  Die grandeur van weleer probeerde ze verder te zetten, ook al had ze lang niet meer de financiële mogelijkheden die haar broer en zijn nazaten bezaten.  De familie hing na de dood van baron Empain met haken en ogen aan mekaar, bewoog zich in de kringen van het Groot Kapitaal en de jetset en Battel was slechts een voetnoot geworden in de familiegeschiedenis.  Maar in datzelfde Battel  voelde Louise zich toch nog verheven boven de rest van de bevolking.  Wispelturig, tikkeltje impulsief en neerbuigend. 

Gek genoeg kan ik nergens een foto vinden van 'Madame Denis-Empain'.  En dat is verbazend.  Héél zéker zijn er portretten van haar in omloop, maar de zoektocht leverde tot hiertoe niks op.  Misschien kan iemand mij hiermee verder helpen? (deze foto hierboven is immers een 'fantasietje' hoor...)

  (foto links: Jan Smets)

De Battelbrug komt de laatste tijd wel vaker in het nieuws.  De veelgeplaagde brug over de Leuvense vaart laat het meer dan eens afweten door technische mankementen.  Ofwel reageren de slagbomen nukkig, ofwel boort zich een auto in het seinhuisje, ofwel is er wel een ander onverklaarbaar verschijnsel dat de brug noopt tot koppig werk-weigeren.  Ik heb haast medelijden met de woordvoerder van Waterwegen en Zeekanaal die mag opdraven om een verklaring af te leggen.  Want gemor en gezucht is er steeds wel te horen bij de Battelaars die handenwringend voor de defecte brug staan...

Nochtans was er in vroegere tijden af en toe ook wel wat loos met voorlopers van de huidige brug.  Dat toont bovenstaande foto uit de jaren veertig van vorige eeuw.  De fotograaf is onbekend.  Enkele Battelaars staan op hun brug te kijken naar een kapotte reling waardoor een auto is gereden... 

Het is één van de vele boeiende oude plaatjes die op het talrijk toegestroomde publiek in parochiezaal 'Ons Huis' werden afgevuurd door de gedreven werkgroep 'Battel in Beeld'.

Graag laat ik jullie meegenieten van enkele van deze nostalgische beelden die vaak kwamen uit privé-collecties en tot hiertoe weinig of nooit waren vertoond.  Ik focus me in dit artikeltje graag op ... Battelbrug...