(foto's: Jan Smets)

Het nieuws van zijn overlijden kwam niet onverwacht.  Ik wist dat de gezondheid van Jan de laatste tijd erg achteruit was gegaan.  En toch overviel het me met weemoed... Jan was een heel bijzonder man: als kunstenaar en als mens.  Een overjaarse hippie, een zachte anarchist..., een dromer en gelukszoeker...Een kunstenaar op de barricades.  Ik had een boon voor hem.  Net als ik was hij van 'den Hanswijkenhoek'.  Zijn moeder, een weduwe, hield over de Colomakerk  een textielwinkeltje open: ''t Schortje'...  Vorig jaar kocht ik nog een tekening van Jan op een overzichtstentoonstelling van zijn werk in Galerie M in de Kanunnik De Deckerstraat: 'De man van de Venus van Milo'.  Terwijl ik deze regels tik kijk ik er naar.  Het is een enigszins raadselachtig en absurd werk -  Het laat alle ruimte voor de verbeelding.

Die verbeelding had Jan in overvloed.  Ongetwijfeld was de op 16 juli 1936 geboren Jan De Winter één van de meest getalenteerde en grootste Mechelse kunstenaars van zijn generatie.  Hij was bijzonder veelzijdig en in zijn werk volgde hij zijn eigen-zinnige weg: compromisloos.  Een paar maand voor zijn tachtigste verjaardag had ik een lange babbel met hem.  Thuis aan de Grote Nieuwedijkstraat.  Je zag letterlijk dat de ouderdom pijn begon te doen.  Voor het raam lag in haar bed zijn door hem innig geliefde zieke echtgenote Clémentine.    Hij kende haar van in de kleuterschool in Coloma.  Heel zijn lange leven was hij zijn grote liefde.  En dit was wederzijds.  Haar dood anderhalf jaar geleden greep hem héél erg aan.  Sinsdien ging het verder bergaf met hem.  Toen ik hem hoorde vertellen hoe hij ooit op het plein van het cultuurcentrum een werk van hem in brand stak als protest tegen het in zijn ogen falend cultuurbeleid van Mechelen, keek ik lachend naar Clémentine, die ons gesprek, stil maar aandachtig volgde.  "Je hebt er toch mee afgezien hé...", grapte ik.  "Maar ik zie hem nog liever dan vroeger" gaf ze me prompt ten antwoord. Samenleven met een kunstenaar is niet altijd gemakkelijk.  Ze had er naar eigen zeggen nooit last van gehad.

De ziekte van Parkinson had hem toen al stevig in de greep.  Hij zei me dat hij nog steeds beelden in zijn hoofd had maar deze geen vorm meer kon geven.  En toch, toch besloot hij met de woorden dat hij tevreden terugkeek op al wat hij kon waarmaken...

Deze ochtend overleed Jan in het WZC Damiaan in Tremelo.  Nooit zal ik hem vergeten: deze man onderweg tussen herinneringen en toekomst - een gelukszoeker met dromen en verwachtingen die het grijze bestaan achter zich wou laten en op de barricades vocht tegen een verkrampt cultuurbeleid en tegen kleinburgerlijkheid.  Hij laat een leegte achter.  Maar ergens is hij nu samen met zijn Clémentine - het meisje-van-ooit met haar mooie blonde haren, die altijd in hem geloofde.  Het geheim van hun liefde was groot en dat voelde ik toen aan in die broze tederheid...

Ik heb me nooit verloochend als kunstenaar denk ik.  Ik maakte nooit werk uit louter winstbejag en volgde altijd mijn eigen richting.  Ik zie de evolutie in mijn werk als ik zo terugblik.  Zonder de contestatiebeweging waarin ik actief was, was mijn werk vanuit het lyrische misschien anders geëvolueerd.  Wie weet.  Ik ben blij dat ik iets heb kunnen losmaken op cultureel vlak in deze stad.  Onze protesten zijn niet voor niks geweest.

Je kan het hele interview nog eens herlezen in dit artikel op Mechelenblogt.  Het werd ook opgenomen in mijn boek 'Mechelen. Een stad vertelt' deel 2. :

www.mechelenblogt.be/2016/04/gelukszoeker-en-kunstenaar-op-barricades-ja...

Kenner en goeie vriend van Jan is Marc Van Camp.  Graag laat ik hem aan het woord hoe hij Jan zag als kuntenaar en mens:

"Met Jan verliest Mechelen één van haar meest getalenteerde kunstenaars.  De Winter was naast schilder ook cartoonist onder de schuilnaam Duncan, scenograaf en kostuumontwerper.  Als overtuigd provo en mede-oprichter van het gerenommeerde cultuurcafé 'Herten Aas' gaf hij eind jaren '60, begin jaren '70 de Mechelse kunstscène kleur en inhoud.

Begonnen als houtsnijder ging hij in 1966 naar de Academie voor Beeldende Kunsten in Mechelen.  Daarna werd hij beroepskunstenaar en leraar waarnemingstekenen, kleur en vormgeving in Molenbeek.

Zijn werk bestaat naast grote tot zeer grote schilderijen, uit cartoons en tekeningen, alsook uit ludieke en politieke acties en performances en ontwerpen en beeldvorming voor toneel.  Jan De Winter was een beeldend kunstenaar honderd procent puur sang.  Rechtuit, ongeremd, gedreven, compromisloos en maatschappijkritisch.  Hij verbrandde ooit één van zijn werken voor de deuren van het Mechels cultuurcentrum uit protest tegen het oubollig cultuurbeleid van de stad.  Later zou hij ook nog werken in zee gooien.

Hij was een onversneden aanhanger van de provo-filosofie wat zijn werken vulde met kleurrijke taferelen van spot en verzet tegen kleinburgerlijkheid, autoriteit en gezag.  Zijn werk laat zich kenmerken door een rijke verbeelding en menig kwinkslag waarachter dikwijls hele verhalen schuilgaan.

De laatste maanden werkte hij nog aan een boek over zijn cartoons en aan een documentaire over zijn leven en werk waarvan de eerste opnames net voor de corona-pandemie startten.  Sinds het overlijden van zijn vrouw Clémentine vorig jaar, raakte hij echter op de sukkel met zijn mobiliteit en ging zijn fysieke kracht langzaam achteruit tot zijn hart het begaf.

Werk van hem bevindt zich, naast in Mechelen, ook in Oostende, Antwerpen, Brussel, Tokyo en Warschau."

Hij poseerde tijdens het gesprek dat ik met hem had met zijn onafscheidelijke pet en lange grijze haren...

Ik zag voor mij een gevoelig en warm mens.

Ik zag het jongetjes dat tekende op kartonnetjes van vrouwenkousen uit het winkeltje van zijn moeder..

Ik zag de veertienjarige puber die zijn jong gestorven vader miste.

Ik zag de zoekende jongere die de wereld wou verbeteren...

Ik zag de vechter tegen de bourgeoismentaliteit,

de anarchist en de idealist voor wie kunst vrijheid betekent.

Ik zag de ouder wordende schilder die tot tranen toe bewogen werd door de sublieme eenvoud van een vaas met tulpen.

Ik zag de man die zijn vrouw zo lief had dat het niet in woorden of op doek te vatten was...

Ik zag Jan...

Ik zal hem altijd zo blijven zien...

over de grenzen van toen en nu.

Man onderweg.

Vaarwel.

Mijn deelneming aan de kinderen van Jan: Danny, Pascale en Sonja.

De uitvaart van Jan gaat woensdag aanstaande door om 10 uur in de Colomakerk.  Door de omstandigheden van het coronavirus beperkt en enkel voor genodigden, waarvoor begrip gevraagd wordt door de familie.