(foto's: Jan Smets)
'Wijven Wereld' - het nog maar recent van de drukpers gerolde boek met deze in het oog springende titel, is een ongemeen boeiend naslagwerk over de vrouw in de Middeleeuwse stad. Bijzonder vlot en meeslepend lichten de auteurs méér dan één tip van de sluier op van hoe vrouwen in de periode tussen 1250 en 1550 leefden, trouwden, vrijden en werkten in onze Lage Landen... Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delamillieure hangen een lichtelijk verrassend beeld op van deze Late Middeleeuwen. Hoeren, begijnen en ondernemende vrouwen doen onze kijk op dit vrouwenwereldje misschien wat bijstellen. Misschien? Nee. Heel zeker. Bijzonder is dat nu ook de modale vrouw sterk uit de nevelen der tijd treedt. Naast vorstinnen en andere veel beschreven adelijke dames, verdient zij meer dan ooit onze aandacht. En wat het voor ons - Mechelaars - extra interessant maakt, is het feit dat wel een hele trits Mechelèssen de revue passeert. Trouwens: prof.Jelle Haemers schreef in 2016 reeds een artikel in de Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen over dit onderwerp. Dit werkstuk dat een licht wierp op de sociale conflicten en politiek protest van mannen én vrouwen in het laatmiddeleeuwse Mechelen was één van de basisteksten van dit gloednieuwe boek...
De middeleeuwen mag dan al een donkere periode genoemd worden waarin dé man de hoofdrol speelde en vrouwen sterk in de schaduw stonden: deze periode mag men toch niet té eenzijdig en clichématig benaderen. Het is nu ook wel bewezen dat vrouwen ook rechten hadden, dat ze handel dreven en hun mening konden verkondigen. Natuurlijk moeten we dat niet te sterk bekijken met de bril van onze tijd, maar toch...
We krijgen in Wijven Wereld een breed geschilderde kijk op deze 'andere' geschiedenis van de middeleeuwen.
Zo wordt in het eerste hoofdstuk 'Van vondelinge tot weduwe' ingegaan op kinder-en vrouwenrechten. Een tweede hoofdstuk focust dan weer op partnerkeuze, huwelijksconflicten en relaties. Deel drie heeft het over bedrijvige vrouwen en hoe sommige van hen ondernemer werden.
Natuurlijk kan je niet voorbij de 'begijnenbeweging'. En hier leverden de Mechelse Kronieken bijzonder veel materiaal en anecdotes op.
En dan is er het hoofdstuk over 'Quade wijven' dat handelt over geweld, criminaliteit en opstand, om tenstotte in een laatste deel in te zoemen op seksualitiet, instemming en prostitutie.
Het boek leest enorm vlot. Een aanrader!
Mechelse sprokkels... :
We maken kennis met het Mechelse vondelingenhuis en met een vondelingersse die in naam van de stad zorgde voor achtergelaten kinderen; en we krijgen rode kaken in de Stoofstraat...
We lezen hoe ene Mechelse Margareta van Outerstrate in 1452 gewelddadig werd onvoerd door Hendrik Tieselick om haar te dwingen zich met hem te verloven, maar hoe ze uiteindelijk toch het pleit won doordat de rechter een oordeel in haar voordeel pleitte.
Barbara Smets gedroeg zich als getrouwde vrouw zonder dat ze écht in het huwelijk was getreden. Gewiekste Margareta van Londerzeel liet zich vrijwillig schaken door haar Heffense minnaar ondanks het feit dat ze verloofd was met een Brusselaar...
We leren de Mechelse begijntjes, de zussen Lien en Leen kennen die best goed bij kas zaten en een vrome collega van hen beiden, Katelijne van Brecht was zo vermogend dat ze zelfs twee dienstmeiden kon onderhouden... Een andere, Dorothee Scallye liet in haar testament van 1546 al haar onroerende goederen na aan de twee kinderen van haar zus Anna...
In onze stad mochten vrouwen geen lid zijn van sommige ambachten maar oefenden ze wel taken uit, zoals bijvoorbeeld bij de Mechelse chirurgijnen...
In 1474 beroofde de vrouw van Jacob Eysterlinc uit Mechelen zich van het leven door zich te verdrinken. Tegen de gewoonte in dat verbood dat zelfmoordenaars in gewijde grond mochten begraven worden, verkreeg haar man van de schout dat het levenloze lichaam deze vernedering niet diende te ondergaan...
Katelijne Gobyns werd een jaar uit onze stad verbannen omdat ze publiekelijk schandliederen over de franciscanen had gezongen en Katelijne, de vrouw van Mechelaar Jan Moens had een andere dame een felle hoere genoemd. Als straf diende ze binnen de drie dagen met een brandende kaars in de hand haar slachtoffer om vergeving vragen. Barbara Van Steynmolen verweet in 1517 de Mechelse burgemeester corruptie en incompetentie en daar werd erg zwaar aan getild. Zelfs Keizer Karel V kwam hier voor tussen. Toch kreeg ze gedaan dat ze de rollen kon omdraaien en dat de burgemeester in de beklaagdenbank terecht kwam... Vrouwen pleegden over het algemeen wel minder misdaden dan hun mannen; werden minder vaak betrapt en gestraft. In de hele vijftiende eeuw kregen slechts twee Mechelse vrouwen de doodstraf.
Verbazing en opschudding veroorzaakte Jan van Musene toen hij een hoer beschermde tegen een toneelacteur die haar wou ontvoeren...
Het boek Wijven Wereld staat bol van anecdotes en feiten, maar plaatst ze in een ruimer maatschappelijk kader. Het boek kreeg heel wat positieve recencies. En dat is terecht.
De drie auteurs zijn verbonden aan de KU Leuven. Jelle Haemers (°1980) doceert politieke en sociale geschiedenis van de late middeleeuwen en focust zich op stadsgeschiedenis van de Nederlanden. Andrea Bardyn (°1991) onderzoekt de genderongelijkheid in de middeleeuwse economie en machtsverhoudingen binnen en huwelijk en Chanelle Delamillieure (°1992) voert onderzoek naar hwelijksconflicten in de laatmiddeleeuwse Zuidelijke Nederlanden.
In het boek dat 271 bladzijden telt zijn heel wat verhelderende illustraties opgenomen. Het is Uitgeverij Vrijdag die dit fascinerende boek op de markt bracht, en voor 24,95 Euro krijg je écht wel waar voor je geld.