(foto's: Jan Smets)

Vandaag ging er een boeiende studiedag door in de Sint-Jozef Colomakerk die de deuren gastvrij opende voor dit door het CRKC (Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur vzw) georganiseerde evenement.  Thema was: 'Zorgen voor morgen. Religieus erfgoedbeheer in de praktijk'.  Centraal stond de vraag hoe we ons religieus erfgoed op een verantwoorde en efficiënte manier kunnen herbergen.  En da's best een actuele en grote uitdaging voor kerk-en gemeentebesturen.  En de Colomakerk is natuurlijk een gedroomde plek om hierrond van gedachten te wisselen.  Deze neogotische kerk in de Hanswijkenhoek stond sinds 2000 leeg wegens ernstige bouwproblemen die dringend dienden aangepakt.  Het hele dossier sleepte erg lang aan.  Soms leek het wel op een Processie van Echternach.  Tot alles in een stroomversnelling kwam dankzij constructief overleg tussen kerkfabriek, overheid, stad Mechelen, Agentschap Onroerend Erfgoed, architecten en parochieploeg.  Sinds vorig jaar werd  de grotendeels gerestaureerde kerk opnieuw  in gebruik genomen ...én werd ze 'bij de tijd gebracht'.  Naast de functie van gebedshuis wordt ze ook multifunctioneel ingezet.  Het knap verbouwde kerkgebouw verwelkomde vandaag een talrijk en heel gedifferencieerd publiek....

(Herman Stevens verwelkomt bisschop Vanhoutte)

Herman Stevens, penningmeester van de kerfabrriek nam de taak van gastheer op zich.  Bij de gebruikelijke kop koffie in de hiernaast gelegen parochiezaal 't Kranske, konden de deelnemers al eens van gedachten wisselen voordat dagvoorzitter Jan Jaspers, adviseur bij CRKC-PARCUM het publiek kort een schets gaf van het verloop van de dag en de sprekers voorstelde.

(l: H.Stevens. o: J.Jaspers)

Als eerste aan de beurt kwam hulpbisschop Koen Vanhoutte aan het woord.  De westvlaming bekleedt sinds vorig jaar deze functie in ons aartsbisdom. 

  (bisschop Vanhoutte)

In onze snel veranderende samenleving kan de grote erfenis aan religieus erfgoed niet langer alleen gedragen worden door geloofsgemeenschappen.  Rekening houdend met de nieuwe vormgeving van de parochies dient naar de zorg voor kerken waarin kwaliteitsvolle liturgie mogelijk is, verder nagedacht te worden over waarde en betekenis van kerkbegouwen waarin weinig of geen liturgische vieringen meer (zullen) doorgaan.  Gedurfde en creatieve denkoefeningen zijn nodig om delen van het religieus erfgoed een gedeeltijk of geheel nieuwe bestemming te geven.  In dit zoeken dient er blijvende aandacht te zijn voor wat al of niet verzoenbaar is met de oorspronkelijke betekenis die cultusruimtes oproepen.

De bisschop beseft dat dit een delicaat en complex gegeven is dat niet in één handomdraai op te lossen is.  Hij pleit daarom ook voor het maken van goede afspraken tussen alle betrokkenen die hun visies klaar kunnen verwoorden.  Koen Vanhoutte benadrukt dat de Belgische bisschoppen pleiten voor een open communicatie en wil expliciet zijn grote waardering uitspreken voor de vele vrijwilligers binnen de kerkraden die zorg dragen voor het religieuze erfgoed.  Als knuppel in het hoenderhok gooit hij ook de opmerking: 'wanneer worden belangrijke keuzes onterecht vertraagd of tegen gehouden?  Welke druk wordt soms uitgeoefend...?'  Beslist iets om over na te denken.

Schepen van Monumentenzorg Koen Anciaux die normaal hierna op het spreekgestoelte werd verwacht, had zich laten verontschuldigen door ziekte, maar Eveline De haes van Monumentenzorg die stevig betrokken was bij de restauratie van de Colomakerk was de geknipte vervangster om de visie van de stad te verwoorden.

(Eveline De haes)

Kerken waren eeuwenlang het middelpunt van het gemeenschapsleven.  Om verschillende redenen is het verzekeren van continïteit in zowel traditioneel als nieuw gebruik en beheer een erg grote uitdaging voor lokale besturen.  Toch is wat zich vandaag afspeelt ook een positief verhaal dat mensen onderling en mens en erfgoed dichter bij elkaar brengt.  Mechelen is bij uitstek het voorbeeld om aan te tonen wat de betekenis van ons religieus erfgoed is en welke meerwaarde het kan bieden.

De missie van de stad luidt dat de historische, economische en culturele troeven die ze heeft de fudamenten vormen van een inspirerende, solidaire en duurzame leefomgeving.  En hierin neemt het religieus erfgoed een prominente plaats in.  Onze stad heeft een uitzonderlijk religieus bouwkundig erfgoed met acht historische kerken en heel wat parochiekerken die van bijzonder belang zijn voor de gemeenschap.

Mechelen is zich daarom bewust van de grote meerwaarde hiervan en zet in op zorgvuldige restauratie en respectvol beheer.

Restauraties vonden de laatste jaren in sneltempo plaats, en ook de toeristische troef van onze historische kerken werd uitgespeeld, ondermeer door de ontsluiting onder de naam 'Torens aan de Dijle'.

In Mechelen hebben we ervaring met herbestemmingen van dit erfgoed.  Ik denk aan de Heilige Geestkapel, het Cultuurcentrum, de Chapel Store De Borght, het Predikherenklooster...  Maar ook een aantal kerken die voor de eredienst werden bewaard kregen een multifunctioneel gebruik zoals hier in Coloma, de Sint-Petrus en Pauluskerk.  Andere kerken dan weer worden ook gebruikt door andere christelijke of katholieke geloofsgemeenschappen.

Het is op dit thema dat deken De Keersmaecker in de namiddag nog verder borduurde.

Licenciaat in de Rechten, Michiel Deweirdt had het over de comeback van erfpacht en de nieuwe kansen voor religieus erfgoed.

Door erfpacht blijft het erfgoed behouden voor de gemeenschap en de toekomstige generaties maar zijn de kosten voor herbestemming en onderhoud voor de privé-investeerder...

Het zou ons in dit artikel té ver leiden om hier dieper op in te gaan.  Maar dat de erfpacht helemaal terug is in de vastgoedsector is een interessant gegeven!

  (Michiel Deweirdt)

Julie Aerts en Jonas Danckers van CRKC fietsten door de actuele ontwikkelingen op het vlak van roerend, onroerend en immaterieel religieus erfgoed.

Herman Stevens schetste na de lunch hoe parochie Coloma omgaat met de nieuwe uitdagingen van de gerestaureerde kerk.  Als ervaringsdeskundige sprak hij over het multifunctionele gebruik van de Colomakerk.  Puur uit het leven gegrepen.

Een kijk over het muurtje brachten professor Sylvain De Bleeckere en Koen Dekorte met een blik op het meerstemmig kerkgebouw dat de Heilige Magdalenakerk in Brugge is.  Dat deed ook Roger Verjans met het verhaal van de OLV-Middelareskerk uit Hoeselt dat onder het kerkdak ook een bib herbergt.

Stof tot nadenken werd er vandaag zéker geboden!

Wie er meer over wil weten:

Een boek is over dit thema uitgebracht: een verzorgde rijk geïllustreerde uigave met 45 voorbeelden uit Vlaanderen hoe men tot herbestemmingen is overgegaan:

'Leven in de Kerk' werd uitgegeven door Vanden Broele en kost 44,95 Euro.  Mét een hoofdstuk over de Colomakerk waaraan ik mijn medewerking heb verleend met het leveren van het fotowerk.