(foto's: Jan Smets)
Vandaag klom ik tot de hoogste verdieping van het stellingenwoud in de Begijnhofkerk en kreeg ik een verbluffende kijk op de daar aan de gang zijnde restauratiewerken. Ik neem je graag mee op sleeptouw... Zet je veiligheidshelm op. Daar gaan we...
Rondom de gevels van de barokke prachtkerk zijn de stellingen onlangs allemaal afgebroken. Zowat drie decennia lang stond dit gebedshuis in de steigers. De kerk toont zich nu in volle pracht. Het was érg lang geleden dat ze zich vertoonde zonder dat prangende keurslijf. Op een zonnige dag als vandaag blonk de voorgevel in een warme gloed en tekende ze zich mooi af tegen de staalblauwe lucht. Alleen wordt het beeld van de Heilige Catharina nog gemist in de nis boven de hoogdingang. Maar ook zij zal binnenkort terugkeren naar de vertrouwde stek...
Met Sofie Stevens van Monumentenzorg stap ik vandaag de kerk binnen... Een vakkundiger gids kon ik me niet dromen.
De interieurrestauratie is van start gegaan in november 2017. En omdat zo'n restauratie erg ingrijpend is zijn alle waardevolle interieurelementen zoals meubilair, altaren, preek-en biechtstoelen én schilderijen omwikkeld met folie in kasten van stevig plaatmateriaal om beschadiging te voorkomen. Ze liggen immers allemaal in de werfzonde.
In de kerk is een indrukwekkend bos van steigers opgebouwd. Dit gebeurde in de maand januari en was een kolfje van de hand van aannemer Monument-Vandekerckhove. In de loop van vorig jaar werden reeds andere grote werken aangepakt zoals archeologische sleuven gegraven, de aanleg van verwarmingskanalen, de restauratie van bijlokalen en de aanvatting van de restauratie van de zijbeuken. Ook werd de verwarming opgestart om de temperatuur in de kerk niet te veel te laten dalen en de vochtigheid niet té veel te laten sijgen. Werken van interieur en exterieur werden netjes op elkaar afgestemd. Nadat alle achterzetbeglazing in de raamopeningen van de zijbeuken werd geplaatst, kon de restauratie van de zijbeuken worden afgewerkt.
Vorige week werd gestart met de restauratie van de 21 schilderijen die in de kerk hangen. Er werd een takel geplaatst om 17 schilderijen van de fries te takelen om ze beneden in de kerkruimte op te knappen. Ook de indrukwekkende triptiek (Golgotha) in het hoogkoor en het schilderij in het hoogaltaar worden nog naar beneden gehaald. De twee gerestaureerde zijbeuken worden stofdicht afgeschermd van de hoofdbeuk zodat er 2 werven tegelijkertijd kunnen lopen. In de hoofdbeuk start het herstel van de gewelven, wanden en zuilen. De zijbeuk wordt ingericht als atelier waarde 21 schilderijen en 18 beschilderde doeken in restauratie kunnen gaan. Dat kunnen we seffens naderbij bekijken nadat we eerst naar boven zijn geklommen. Restaurateurs van Altri Tempi zijn nu immers aan het werk...
Zo vatten we de klim aan. Ik maak een praatje met twee werknemers die met grote fierheid vertellen over hun werk. Het geeft hen een grote voldoening om aan zulke projecten te kunnen werken. Al in vele kerken in ons land waren ze aan de slag, maar ze vinden onze Begijnhofkerk wel een héle mooie...
De kerk bezit een zeer veelzijdig en uiterst waardevol kunstpatrimonium. Onder meer de schilders Jan Cossiers, Theodoor Boeyermans, Thedodoor Van Loon, Jan Erasmus Quellinus, Gaspar de Craeyer en Jan Verhoeven droegen bij aan de totaalaankleding van het interieur. Gaspar van den Steen stond in voor het ontwerp en de realisatie van het hoofdaltaar en het westportaal. Niet minder dan de architect van de kerk, Lucas Faydherbe maakte twee imposante beelden: een Mater Dolorosa en een Christus Salvator.
Deze kerk wordt wel eens de vrouwelijkste kerk van Mechelen genoemd. Dit verwijst niet alleen naar de begijnen die deze kerk in hoog tempo lieten optrekken, maar ook verwijst deze titel naar de zachte pasteltinten die deze kerk haar intieme en kenmerkende karakter geven. We hebben in deze kerk niet teruggegrepen naar het 17de eeuwse uitzicht, maar kozen bewust voor het behoud van de laat-19de eeuwse toestand. Na de restauratie zal de begijnhofkerk er een pak frisser uitzien en zullen we de kleuren kunnen bewonderen zoals ze ooit bedoeld waren.
Schepen van Monumentenzorg Koen Anciaux vertelt met dat de stad een ontwerper aanstelde voor de opmaak van een beheersplan voor de kerk waarin duidelijk wordt omschreven welke objecten zo belangrijk zijn om in de kerk te blijven. De schilderijen van de fries en de triptiek achter het hoofdaltaar maken daar zéker deel van uit. Hij weet me ook te vertellen dat de totaalkost van de interieurrestauratie en de conservatie van de schilderijen 2 212 119 Euro bedraagt (incl.btw). Er is een restauratiepremie van 1 640 972 Euro voorzien. De rest betaalt de stad. Dit alles valt onder de meerjarige subsidieovereenkomst voor de restauratie van de historische kerken in de binnenstad. De Begijnhofkerk is trouwens de laatste in het rijtje van de kerken die worden gerestaureerd. De ontwerper van het beheersplan is Architectenbureau Beeck-Hermans uit Mechelen.
De restaurateurs hebben nog tijd tot in het voorjaar van 2021 om de werken af te ronden. Maar wellicht zijn ze reeds vroeger gereed hiermee...
In de zijbeuk is een restauratrice met veel geduld het oude vernis aan het verwijderen van een schilderij. Het is opvallend hoe het opgefriste deel van het schilderij er reeds uitziet. Soms komen verrassende elementen naar boven. Ze toont me op het scherm van haar GSM een engelenkopje zoals het was voor opfrissing, en laat me dan het resultaat op het doek zien...
(Duidelijke verschillen zie je hier in dit landschap waar de vergeelde vernis rechts werd verwijderd...)
De naar beneden getakelelde schilderijen die nog dienen aangepakt staan wat verder opgesteld.
Ik kan haast niet wachten om het resultaat van de volledig gerenoveerde Begijnhofkerk te bekijken... Nog effe geduld oefenen. Binnenkort krijgen Mechelaars die dat wensen nog de kans om de restauratiewerken van dichtbij te kunnen aanschouwen. Ook met de Open Monumentendag van september zal deze kerk wel één van dé trekpleisters worden. Daarvan ben ik overtuigd...
