It almost seemed a lily | Mechelen Blogt

(foto's: Jan Smets)

...onder deze zowel ronkende als poëtische titel gaat morgen in het Hof van Busleyden een fenomenale tentoonstelling van start! Niet minder als de wereldvermaarde Belgische kunstenares Berlinde De Bruyckere gaat met haar monumentale werk in dialoog met onze eeuwenoude Besloten Hofjes die recent op heel vakkundige wijze werden gerestaureerd. Eeuwenlang waren ze voor het grote publiek wat 'verstopt' in de kloostergangen van het voormalige OLV-gasthuis in de Keizerstraat. Het waren de gasthuisnonnen van wie de vorige generaties minitieus en met veel devote kunstzinnigheid deze unieke retabels in mekaar knutselden, die er de zorg voor droegen. Nu zijn ze in erfpacht gegeven aan de stad. Maar de 82-jarige zuster Myriam, overste van de gasthuiszusters waarvan er nog slechts vier resteren, en die nu verblijven in OLV-Waver, is blij dat er nu zo goed zorg wordt gedragen voor dit erfgoed. Ze onderstreept de goeie samenwerking met de stad én stadsmuseum Hof van Busleyden...

Burgemeester Bart Somers noemt deze expo een heel belangrijk moment in de geschiedenis van het museum. In dit stadspaleis dat dateert uit de renaissance en waar humanisten thuis waren, richtte men zich toen reeds op de oudheid om deze een nieuwe toekomst te geven. En vandaag koestert Busleyden ook de grote ambitie om verder na te denken over authenticiteit en toekomst. In dit paleis waar naar verluidt ooit het eerste hoofdstuk van 'Utopia' werd geschreven door Thomas More, gaat men met deze tentoonstelling ook op zoek naar het 'paradijs'..., naar 'beter...' De Besloten Hofjes verbeelden een ideale wereld. Hiermee gaat De Bruyckere in dialoog, verliefd als ze werd op deze kunstzinnige retabels. De mystiek hiervan fascineerden haar. Berlinde Debruyckere vond er haar inspiratie in om iets nieuws te scheppen. In tijden van verwarring zet ons stadsmuseum zich op deze manier op de internationale kaart. Tevens is deze expo het eindpunt van de restauratie en conservatie van deze zeven Vlaamse topstukken die voor het museum én de stad van onschatbare waarde zijn. Nadat enkele stukken al voor de eerste keer werden tentoongesteld in het Leuvense Museum M, wordt nu de hele collectie aan het Mechelse publiek getoond. De bezoekers worden uitgenodigd om zélf ook in dialoog te gaan met de Hofjes. Deze tentoonstelling die je absoluut niet mag missen maakt de verbinding van historische kunst met heden en toekomst. Mis deze kans niet!

(Berlinde De Bruyckere)

De 54-jarige Gentse kunstenares is ver buiten onze grenzen gekend. Al sinds haar eerste tentoonstelling midden jaren '80 zijn haar werken te zien in musea en kunstinstellingen over de hele wereld. In 2013 werd ze geselecteerd om ons land te vertegenwoordigen op de 55ste Biënnale van Venetië met haar monumentale werk 'Kreupelhout - Crippelwood, 2012-2013'. Sinds kort werkt De Bruyckere ook binnen de podiumkunsten als scenograaf.

Het werk van deze kunstenares behandelt de fundamentele menselijke zoektocht naar transformatie, transcendentie en verzoening in het licht van sterfelijkheid. Op basis van de erfenis van de Europese oude meesters en de christelijke iconografie, evenals mythologie en culturele overleveringen, linkt Berlinde De Bruyckere de geschiedenis met nieuwe verhalen, geïnspireerd door hedendaagse wereldgebeurtenissen.

In alle beelden die ik tot nu toe maakte, ben ik altijd uitgegaan van de realiteit, schaal 1:1. De beelden met de paardenlichamen, lichamen, bomen, herten zijn nooit ver afgeweken van mijn vertrekpunt tijdens het mouleren. Ditmaal was het anders. Mijn fascinatie voor de veelheid aan bloemen, lelies, in de Besloten Hofjes, kan ik niet vertalen in deze schaal. De grootte van een lelie als bloem volstond niet om haar luister en en complexiteit te duiden. De miniscule lelies in de Besloten Hofjes zijn in mijn hoofd geëxplodeerd en hebben een schaalverandering teweeggebracht. Al snel heb ik de zoektocht naar grote bladeren in de plantentuin opgegeven: die hadden niet de kracht en de textuur waar ik naar op zoek was. Er zat niets anders op dan de petals, de stamen zelf te maken...

(De Bruyckere met burgemeester Somers en cultuurschepen Siffer...)

We dalen in 'de kelder' van Busleyden af. De immense ruimte is helemaal getransformeerd in een zowel mystieke als inspirerende mijmerplek die je onderdompelt in de mysterieuze wereld van deze kunstwerken van lang vergeten gasthuiszusters en de confronterende werken van de hedendaagse kunstenares. In al de vorige eeuwen voegden men aan deze retabels artefacten toe... Laag voor laag...Zuster Myriam luistert geboeid. Ze moet wat wennen aan de moderne interpretaties van De Bruyckere, maar begrijpt tenvolle hoe zij haar hebben geïnspireerd...

(Zuster Myriam en prof.Lieve Watteeuw, docent faculteit theologie en regligiewetenschappen en doctor in kunstwetenschappen. Ze studeerde restauratie en conversatie van grafisch materiaal. Zij en Hannah Iterbeke (onder) stelden het uiterst knappe boek over de Besloten Hofjes dat vanaf vandaag te koop is, samen. Voor Hannah was dit haar doctoraatswerk. Zij studeerde aan het illuminare studiecentrum voor middeleeuwse kunst aan de K.U Leuven...)

De serie 'It almost seemed a lily' bestaat uit monumentale houten lijsten met binnenin één silhouet: dat van een bloem die lijkt op een pioen of een lelie. Ze zijn buiten proportie en imposant weergegeven. Maar... ook kwetsbaar en fragiel. De frames zijn opgebouwd uit 18de eeuwse eiken vloerplanken, ijzer, verweerde en verrafelde dekens, behangpapier en een semidoorzichtige laag was opgebouwd uit verschillende kleuren. Al deze materialen overlappen, bedekken en onthullen een amorfe vorm, waarin bloem, meeldraad en stamper kunnen waargenomen worden. Ze verwijzen naar het andere werk van de kunstenares. De expo toont ook evoluties in haar werk - en worden verrijkt met betekenissen die refereren aan de Mechelse Hofjes en de antieke mythe van Hyancinthus die de titel opleverde...

De Besloten Hofjes zijn inspirerende kijkdozen: een microkosmos van de grotere omringende wereld, en zij waren een onderdeel van het spirituele leven van de zusters die voor gezondheidszorg instonden. Er is al heel wat inkt gevloeid over wat er allemaal te zien valt in de Hofjes, die gevuld zijn met een amalgaam van heel diverse materialen.

Berlinde De Bruyckere:

Mijn ogen, mijn gedachten zijn wispelturig als ik er naar kijk. Ik heb geen vat op het volledige verhaal. Ik zie de verhalen door elkaar en verlies me in details en in de passie waarmee ze zijn gemaakt. Ik probeer hun geheim te ontrafelen. Bovenal voel ik de vertaling van het Hooglied: vleselijk verlangen gesublimeerd in rijke druiventrossen, weelderige gouden en andere kleurrijke bloemen, bloeiende planten waaruit stampers en meeldraden zichtbaar worden en rijpe zaden die openbarsten alsof ze ejaculeren. Dit is wat ik zie. Eigenlijk kijken we naar devoot vrouwelijk handwerk, polychrome beelden en ander ambachtswerk. De veelheid aan materialen en technieken verbloemt een verborgen verlangen dat mij nieuwsgierig maakt. De overvloed aan ornamenten probeer ik te begrijpen en te verbinden met m'n eigen verhaal...

Fatale schoonheid... verstikkende dekens, bloemen die getuigen van bloei en verval, dode takken, afgietsels van dierenhuiden... Kwetsbaarheid en kracht: dit alles typeren de werken van De Bruyckere.

Sigrid Bosmans, artistiek directeur van het museum vertelt dat de werken van de kunstenares en de Hofjes in mekaar haken, elkaar veranderen en opgaan in een groter geheel - tijd en plaats overstijgend. Het is een oncontroleerbare dialoog die steeds nieuwe betekenissen blootlegt.

Dit proces van ontrafelen, isoleren, fragmenteren en opnieuw verbinden sluit perfect aan bij de eigenheid van het Museum Hof van Busleyden...

Het gloednieuwe boek 'De Besloten Hofjes van Mechelen - Laatmiddeleeuwse paradijstuinen ontrafeld' is een pareltje geworden!

Het verzamelt niet alleen de kennis over de inhoud en de beeldtaal van de Hofjes, maar richt ook de aandacht op de bijzondere materiële kenmerken, in vele nooit eerder gepubliceerde foto's. Een totaaloverzicht dat het resultaat is van jarenlang internationaal academisch onderzoek!

Het telt 288 pagina's. Hardcover, en is verkrijgbaar in Nederlandse en Engelse editie. Het kost 49,95 Euro.

Schepen van Cultuur Björn Siffer overhandigde het eerste boek aan Zuster Myriam, één van de laatste gasthuiszusters...

Er is ook een luxueuze map met zes uitneembare katernen verkrijgbaar die het werk van De Bruyckere visueel alle eer aandoet. Fotografe Mirjam Devriendt en poëtische teksten van de kunstenares, Barbara Baert en Lieve Watteeuw. Deze map kost 59 Euro.