(foto's: Jan Smets)

Ze mag dan als geboren Antwerpse wel Westvlaamse roots hebben: sinds 1975 woont Margareta Vanmaele (°1949) in Mechelen.  Haar echtgenoot Francis Verbeeck, waarmee ze huist in de Bakelaarstraat, is een volbloed Mechelaar.  Ze leerde hem lang geleden kennen in het legendarische café den Herten Aas aan de Haverwerf.  Een vriendin had er haar naar daar meegetroond.  Ze viel voor de artistieke jongeman met zijn lange haren, zijn strik en zijn gekrulde snor...  Door hem kwam ze naar Mechelen wonen.  Het is een stad die haar nauw aan het hart ligt.  "Ik ben naar hier gekomen voor Francis...en de beiaard!".  De laatste jaren heeft ze heel gedreven en heel zorgvuldig hard gewerkt om het door een erfenis verkregen originele manuscript van haar grootvader die ze nooit kende, te hertalen en herwerken tot een boek.  Haar opa, Ernest Hosten, was niet één van de minste.  Hij was stadssecretaris-archivaris van Diksmuide.  Heel nabij maakte hij de oorlogsellende en doodstrijd van zijn stad mee, die hij op 21 oktober 1914 wist te ontvluchten.  Hij vervoegde zich bij zijn gezin in Frankrijk.  Het jaar daarop werd Ernest archivaris in de Archives Nationales de Paris, en begint samen met de Franse schrijver Léon Bocquet aan een boek: 'L'Agonie de Dixmude'.  Dat boek verschijnt in 1916 en het kent een groot succes.  Het ontvangt zelfs de Furtado-prijs van de Académie Française.  Een herdruk volgt, maar in het Nederlands wordt het naturalistische werk nooit vertaald.

Tot...Margareta het manuscript in handen krijgt, opgeborgen in een koffer vol brieven, foto's en andere documentatie.  In nauwe samenwerking met André Gysel, een ex-docent Nederlands-Geschiedenis en gids van de Westhoek én Chris Vandewalle - de huidige archivaris van Diksmuide (tussen Ernest en Chris waren er géén anderen trouwens...), rijpt haar plan.  Nu is het boek er.  Het is Luc Van Hoeylandt van de gekende Mechelse Uitgeverij ElenA die het werk 'Diksmuide. Doodstrijd van een stad' nu uitbrengt.  Op 22 september wordt het voorgesteld in Diksmuide.  Het boek beschrijft een bijzonder zware episode uit de Groote Oorlog.  Het is een lokaal gebeuren.  En toch is het thema universeel.  Boeiend en ontroerend wordt verteld over hoe de gewone mens de oorlog probeerde te overleven.  Het boek is dan ook verkrijgbaar in de Mechelse boekhandels.

Vandaag was ik te gast ten huize van Margareta met de haast hertogelijke naam.  Ze is  de oudste van het vier kinderen tellende gezin.  Voordat haar ouders in 1948 naar Berchem verhuisden woonden ze in Sinte-Kruis Brugge.

Mijn moeder had haar wortels in Lo, maar werd geboren in Brugge.  Mijn vader was afkomstig van Torhout.  Mijn grootvader Ernest Hosten heb ik nooit gekend.  Hij overleed al in 1932. maar mijn grootmoeder Margueritte Verlende gelukkig wel.  Ze vertelde me veel over haar echtgenoot en de oorlog van 14-18.  Maar al die documenten die ik nu in bezit heb, liet ze me nooit zien.  Het boek van Léon Bocquet heeft mijn moeder wel doorgegeven aan haar vier kinderen.  Maar lezen deed ik het vroeger niet.  De stijl was ook verouderd.  Het was in literaire stijl geschreven.  Heel naturalistisch. Léon zei tegen mijn grootvader dat hij te weinig overdreef.  Maar ik denk dat mijn grootvader zich aan de feiten wilde houden.  En die waren al erg genoeg.  De koffer met al die documenten, en al die andere herinneringen werden bewaard bij een nicht van mij, in Ukkel.  Bij het opruimen van haar kelder kwam deze bij mij terecht.  Gelukkig!  het is een echte schat.  Ik heb alles nauwgezet doorgenomen.  Het was een titanenwerk.  Al de brieven heb ik van het frans overgetikt in het modern Nederlands en Westvlaams.  Dagelijks ben ik er mee bezig geweest.  Maar ik deed het met plezier.  Soms was het ontcijferen wel heel moeilijk.  De levende beschrijvingen zijn getuigenissen die nooit mogen verloren gaan.  Bij de herwerking ben ik heel trouw gebleven aan de geest van die tijd.

Margaretha kwam met het werk bij Luc Van Hoeylandt terecht die dadelijk gewonnen was voor het idee om het boek terug uit te brengen.  Zéker nadat hij het had laten lezen aan een buurman die oud-militair is.  Deze vond het fantastisch!  Hij vond het een boeiend document.

Ook archivaris Chris Vandewalle vond het een prachtig initiatief.  Het hele archief zal Margaretha trouwens schenken aan Diksmuide.  Ze heeft immers geen kinderen, en wil dat het in goeie handen blijft. 

  (Ernest Hosten)

Ook mijn familie is enthousiast.  Ik heb veel geleerd over die oorlogsjaren in de Westhoek.  Mijn grootvader heb ik nu pas écht leren kennen.  Ik ben van die man gaan houden, en zou hem wel in levende lijve willen zien nu...  Diksmuide heeft erg geleden in de oorlog.  Geen één steen stond nog recht.  Het was verschrikkelijk.  Mensen verloren er hun verstand bij.  Trauma's...  Ik kom nog geregeld in Diksmuide. Heel de Westhoek met zijn oorlogskerkhoven ademt nog de sfeer van die vreselijke jaren uit.  Er is me al gevraagd waarom er geen Engelse vertaling van uitkomt.  Er vochten toch veel Engelse soldaten in die oorlog?  Dat is waar.  Maar niet in Diksmuide.  Wél in het nabijgelegen Ieper.  Ik ben blij dat ik de koffer met al die documentatie aan Diksmuide zal kunnen schenken.  Diksmuide dat nu 16727 inwoners telt, is heel blij met dit boek.  Er is immers tot hiertoe niet zoveel verschenen over die oorlogstijd in hun stad.

(het ouderlijke huis in Diksmuide, de hele familie Hosten, een briefje van vader Emiel Hosten... Het zijn maar enkele van de vele honderden memorabilia die Margaretha in haar bezit heeft en zorgvuldig koestert...)

Normaal gezien had het boek reeds in 2016 moeten uitkomen.  Maar dat jaar sloeg het drama toe.  Francis, de echtgenoot van Margaretha, die haar had geholpen met research en fotomateriaal, werd getroffen door een trombose.  Dit vertraagde het project.

Margaretha heeft het zwaar met de verzorging van haar man...  Toch blijft ze er de moed in houden. 

Ze vertelt me honderduit...  En ze is niet te stuiten...  Ze neemt me mee naar haar bureau en opent mappen en boeken voor mij...  Ik krijg foto's te zien, originele brieven, documenten....Alles is heel punctueel geordend. 

Na de oorlog keerde Ernest terug naar Vlaanderen, waar hij zich vestigde in Brugge.  Toch liet zijn geboortestad Diksmuide hem niet los.  Hij blijft opzoekeningen doen en publiceert tal van artikels.

Méér dan honderd jaar later graaft kleindochter Margaretha in dat verleden.  Het begint bij een eerder per toeval verkregen koffer.  Een schat.  Grootvader Ernest zou heel tevreden zijn...

Het boek vertelt over de doodstrijd, de verwoesting, het verdriet en de angst.  het vertelt over de gruwel en zoveel meer.  Omdat dit nooit vergeten mag worden.

Het fraaie en boeiende  boek dat verschijnt in gebonden editie met harde kaft, is rijkelijk geïllustreerd en telt 256 bladzijden.  Het wordt uitgegeven door ElenA en kost 39,50 Euro.

isbn 978 90 82416039