(foto's: Jan Smets)

De armenkerk werd ze wel eens genoemd... Het kleine broertje (of is het 'zusje'?) van die andere grote monumentale kerken die haar omringen.  En toch is de Katelijnekerk héél bijzonder. Ze heeft een erg intiem en familiaal karakter.  Al eeuwenlang staat ze als bescheiden juweeltje in de straat die haar naam draagt: een straat waar kunstenaars huisden; in een buurt waar de amere stadsgenoten woonden.  Op 30 augustus werd de Sint-Janskerk feestelijk heropend na een grondige restauratie.  Vanavond was het de beurt aan Sint-Katelijne om haar herwonnen schoonheid te tonen. Greet Geypen noemt zich een erg gelukkige schepen van Monumentenzorg.  Ik kan me er wat bij voorstellen.  Na de Hanswijkbasiliek, de Sint-Petrus-en Pauluskerk en Sint-Jan heeft Mechelen er weerom een pareltje bijgekregen.  Ik kijk al uit naar de voltooiing van het het interieur vande Begijnhofkerk.  Nog effe.  Laat ons maar niet te ongeduldig worden.  We worden deze dagen immers al héél erg verwend in onze steeds fraaier wordende stad...

De kerk liep aardig vol met buurtbewoners, parochianen, medewerkers en...weerom twee kardinalen: voormalig aartsbisschop Godfried Danneels en zijn opvolger Jozef De Kesel.  Ook de nieuwe hulpbisschop, Koen Vanhoutte tekende present.  En uiteraard waren ook een aantal schepenen op het appèl.

Secretaris van de Kerkfabriek van Katelijne, Guido Vandeneede blonk van trots.  'Zijn' kerk  toont zich mooier dan ooit. Zijn inzet voor deze kerk was altijd al erg groot.  De familie Vandeneede is geworteld in de schaduw van Sint-Katelijne.  Er waren dan ook heel wat Vandeneedes aanwezig om dit moment mee te maken.

(Guido met kardinaal De Kesel)

Het is Sofie Stevens van Monumentenzorg die de spits mocht afbijten.  Het is niet de eerste keer dat ze de dankbare taak krijgt om zulke feestelijke gebeurtenis in te leiden.  Terecht ook.  Vanaf dag één heeft ze het restauratiedossier en de werken nauwkeurig opgevolgd...

Deze kerk toont grote tekenen van spaarzaamheid in zijn bouw.  Ze is eerder bescheiden qua omvang en heeft houten gewelven die goedkoper waren dan hun stenen tegenangers.  Dat de soberheid een groot deel uitmaakt van haar eigenheid is zeker, maar een houten gewelf hoeft niet noodzakelijk een teken van spaarzaamheid te zijn.  Rijke voorbeelden in Vlaanderen vinden we bijvoorbeeld terug in de refter van de Bijlokesite en van de Sint-Pietersabdij in Gent.  Ook de Sint-Janskerk heeft tot een met de renaissance beschilderde houten gewelven gehad.  De Katelijnekerk heeft ook een rijkelijke afwerking gekend.  Van de indrukwekkende aankleding uit de 16de eeuw, rest vandaag enkel nog het barokke altaar van Lucas Faydherbe in de Sint-Jozefskapel.

Vandaag toont deze kerk nog meer rijkdom dan je zou denken als je haar sobere verschijning voor de eerste keer ziet.  Meer nog dan de andere kerken in onze stad is deze kerk een staalkaart van stijlen door de eeuwen heen: gotische gepolychromeerde balken lopen over de hoofd-en dwarsbeuken; eeen gewelfsleutel in de Sint-Jozefskapel verwijst nog steeds naar de voormalige bidplaats van de patriciërsfamilie Fontes én als enige kerk in Mechelen bleef hier een schaduwschildering bewaard naast het barokke altaar.  Daarnaast bezit het hoogstaand beeldscnijwerk van Nicolaas Van der Veken, Pieter Valckx en Thedoor Verhaegen.  Het orgel blijkt in origine tot één van de meest ambitieuze insturmenten te behoren die orgelbouwer Van Peteghem heeft gebouwd.  Zeker wat kwaliteit betreft, zijn er geen gelijken uit die periode.

Om al deze rijkdommen tot hun recht te laten komen is er veel en zorgvuldig werk verricht.  Annelies Wouters, Frans Dopere en de firma Vandenborre-Lauwers voerden nauwkeurige en uitgebreide vooronderzoeken en Elfi Hermans en Wouter Dreessen van architecten Beeck & Hermans bundelden alle info tot een gevarieerd interieurdossier waarin naast de meer traditionele restauratiewerken ook aandacht werd besteed aan het opbergen van de waardevolle vaandels, het beschermen van het glas-in-lood van het hoogkoor door achterzetbeglaeing en de restauratie van 'de Aanbidding der wijzen' door Maurus Moreels, een schilder - leerling van Rubens, die in de buurt woonde...

(het gerestaureerde schilderij van Moreels)

De interieurwerken gingen van start in september 2016 met de tijdelijke Handelsvennootschap Denys-De Witte bvba als aannemer voor het volledige interieur en de firma Ardovlam voor inbraak-en branddetectie.

Naast de stad Mechelen, de ontwerpers en de aannemers nam Guido Vandeneede, als vertegenwoordiger van de kerkfabriek de werken waar.  "En: ik kan u verzekeren dat er niets of niemand aan zijn kritische blik is ontgaan", vult Sofie Stevens aan...

Niets is wat het lijkt in de kerk.  Om het het houten plafond terug zijn warme kleur te geven werd met een ploeg van een 5-tal mannen dagenlang met Akapad sponzen op het oppervlakte gewreven. De mooie houten inkompoort is vandaag zo fraai omdat 2 vaklui ze stukje bij beetje uit elkaar hebben gehaald en stukken hebben aangezet op die plaatsen die de tand des tijds niet hadden doorstaan.  De zachte zwarte schaduwschildering in de Sint-Jozefskapel lijkt duidelijk afgelijnd, maar is het resultaat van deskundig schilderwerk uit de losse pols.  De marmers rondom het Sint-Antoniusaltaar zijn zo goed geïmiteerd dat ze wel echt lijken.  Ook de grafzerken in de kerkvloer hebben hun leesbaarheid herwonnen.  Ze zijn met veel zorg gereinigd en naadloos werden ze aangevuld met flinterdunne marmers en kunststofmengsels.

Het is inderdaad prachtig geworden...  En dat beaamt ook de aimabele voorzitter van de Kerkraad Catharina Jan Mortier in zijn toespraak...

(links: Jan Mortier)

Schepen Greet Geypen:

De interieurrestauratie van deze kerk kadert in de 'meerjarige subsidiëringsovereenkomst voor de restauratie van het ensemble van de historische kerken in de binnenstad.'  Nadat de werken van start gingen bleven in de eerste week de stoelen nog staan omdat we hier op 8 september 2016 samen waren om uitvoerig geïnformeerd te worden over de geschiedenis, vooronderzoeken en doelstellingen van de restauratie.  de massale opkomst gaf duidelijk aan dat er een grote interesse voor deze kerk bestond bij de Mechelse bevolking.  Aan de restauratie gingen belangrijke onderzoeken vooraf en de vrijwilligers van het Hof van Busleyden registreerden alle (kunst)objecten.  Architecten Beeck & Hermans werden aangesteld als projectarchitect en werden op de gepaste momenten bijgestaan door Lode De Clercq en Johan Van den Eede.

(De Chaldeeuwse gemeenschap heeft ook 'onderdak' gevonden in deze kerk)

De schepen vervolgt:

U herinnert zich ongetwijfeld de uiteenlopende kleuren en sferen in deze kerk.  De recentste kleuren uit de jaren 1960 maakten dat het uitzicht erg heterogeen was: in het hoogkoor waren de onderste zones van de muur oranjerood, de gewelven lichtblauw en lichtgeel.  De gekleurde plinten in de dwars-en zijbeuken werden op vele plaatsen voorzien van een geschilderde tekstband.  De gewelven van de viering waren dan weer lichtblauw gekleurd.  Excuseer mij het woord: het was een beetje een kakafonie...

Van september 2016 tot nu werd het interieur gerestaureerd en brand-en inbraakdetectie vernieuwd.  Prijs: 2 miljoen Euro.  De Vlaamse overheid subsidieeerde voor 1,5 miljoen en de stad stond in voor 500 000 Euro.

Dankzij de coördinatie van de vzw Torens aan de Dijle en de inzet van hun gedreven vrijwilligers is het grootste gedeelte van de kerk al toegankelijk sinds 14 mei. 

Vandaag is het voor de eerste keer dat we de kerk in zijn geheel en afgewerkt kunnen zien en dat we de 65 gedenkstenen en grafzerken onafgedekt kunnen bewonderen.  Ze overspannen een geschiedenis van meer dan 4 eeuwen en maken het verleden van deze kerk zichtbaar en tastbaar.  De stad wil in de toekomst de geschiedenis ook hoorbaar maken, want het muzikale belang van deze kerk mag immers niet worden onderschat.  De stad liet het meest waardevolle van de harmoniums restaureren.  Zo een harmonum was in de vroege 19de eeuw tot ongeveer 1930 een volwaardig klavierinstrument.  Wannes Vanderhoeven en Joris Lejeune bespeelden het reeds tijdens de Open Kerkendagen en Open Monumentendag in 2015.  Sinds 2018 heeft ons conservatorium harmonium opgenomen in het vak 'instrumenten oude muziek'.

Het imposante Van Peteghem-orgel is nog niet bespeelbaar, maar een restauratiedossier werd opgemaakt.  Het conservatorium is vragende partij voor orgelbespelingen in deze kerk.  Er wordt dan ook reikhalzend uitgekeken naar de toekenning van de Vlaamse premie en restauratie van dit waardevolle instrument!

In het kader van het Festival van Vlaanderen worden momenteel evenementen opgezet rond een Beethovenherdenking in 2020.   Zoals je weet heeft deze grote componist Mechelse roots.Zijn grootvader werd trouwen gedoopt in de Katelijnekerk.

Het muzikale gedeelte van deze avond was zéker oorstrelend!  Het ensemble Capriola Di Gioia, met klavecinist-organist Bart Naessens, sopraan Amaryllis Dieltiens en violiste Lidewij Van der Voort brachten een gesmaakt programma met muziek uit de 17de en 18de eeuw.