(foto's: Jan Smets)

Nog wat op zoek zijnde naar wat vakantielectuur ontdekte ik een tijdje geleden een boekje waarvan de titel dadelijk mijn aandacht trok: 'Vluchteling in Mechelen'...Schrijfster: Carine Sarvaas.  Nieuwsgierig begon ik er in te bladeren.  Een historisch werkje - te situeren in de zestiende eeuw, en zich grotendeels afspelend in ons Mechelen...: het leek me wel wat.  Het ging dan ook de reiskoffer in.  Méér dan geboeid heb ik het gelezen.  Dit vlot geschreven relaas over drie generaties Mechelaars focust op een wel heel bijzondere periode in onze geschiedenis.  Een kantelmoment.  De glorierijke dagen van Hofstad Mechelen zijn voorbij.  Godsdiensttroebelen, vervolgingen, terreur en angst: ze werpen een donkere schaduw over stad en land.  En net in die tijd speelt zich het familieverhaal af.  Sarvaas schrijft over werk en leven van drie Mechelaars: grootvader Nicolaas, zijn zoon Anthonie, en kleinzoon Anthonie.  Hun achternaam: du Marchie.  Deze drie hebben wel degelijk bestaan.  Ze zijn niet zomaar fictieve personages door de auteur gefantaseerd.  Deze drie Mechelaars zijn historische figuren - ook al is veel informatie over hen verloren gegaan.  Maar met de summiere gegevens heeft Carine Sarvaas een razend interessant verhaal opgebouwd, 'zoals het had kunnen zijn'...  De waarheid wordt geen geweld aangedaan.  Het decor van dit levensverhaal is geschiedkundig onververvalst en uiterst goed beschreven.  In dat decor speelt zich het leven van de familie du Marchie af.  Ook hun functies, levensstijl en verhaal van hun uiteindelijke vlucht zijn correct.  Alleen wordt hun leven met de vrijheid die een schrijver zich kan permitteren ingekleurd zodat de figuren mensen van vlees en bloed worden...

De echtgenoot van deze Nederlandse schrijfster is du Marchie.  En al heel lang was Carine Sarvaas op zoek naar meer feiten over de stamboom van deze familie.

De zoektocht leverde een paar bekende feiten op zoals de sterfdatum van ene Anthonie du Marchie in Bergen op Zoom: 6 juni 1601.

Ze ontdekte dat diens grootvader, Nicolaas du Marchie, niet zomaar de eerste de beste was.  Net als Anthonie was deze een jurist.  En rond 1550 moet deze jurist president geweest zijn van de Grote Raad in Mechelen.  Ook zijn zoon Nicolaas volgt diezelfde richting.  De familie was dus heel zeker vooraanstaand.

En dan begint het giswerk.  Hoe komt het dat de invloedrijke familie op een bepaald moment in de tweede helft van de zestiende eeuw de stad verlaat en verkast naar het Brabantse Bergen op Zoom?  Welke gebeurtenissen maakte dat zij het hazenpad verkozen?  Waarom laten zij Mechelen waar zij zich zo'n hoge positie wisten te verwerven in de steek voor een relatief onzeker bestaan?

Waarom zijn zij 'gevlucht' uit Mechelen?

Was de stamvader iets ergs overkomen?  Je moet weten dat we toen in erg onzekere tijden leefden.  Spanje en zijn tirranieke vorst Filips II die nog een veel harder beleid voerde dan zijn vader hield de Lage Landen stevig onder de knoet.  Dictatoriaal regeerde hij en dictatoriaal reageerde hij op iedereen die geen knieval voor hem deed en er andere denkbeelden op nahield.

We krijgen in het boek een mooie schets van deze ooit zo bloeiende stad - hofstad van de Bourgondische-Habsburgse dynastie.  Met Margareta van Oostenrijk had Mechelen een immense uitstraling.  Wetenschapslui, kunstenaars, humanistische denkers: ze hadden hier hun thuis of maakten hier hun opwachting...

We bezoeken het Hof van Busleyden dat nu zo in het brandpunt van de actualiteit staat...  We maken kennis met figuren als Thomas More, Erasmus...  Deze stad was open en nieuwe ideeën werden vrij besproken.

De boekdrukkunst was een belangrijke uitvinding.  Het gedrukte woord betekende voor een groter publiek een verbreding van het gedachtengoed.  Zo kon men voortaan ook de bijbel zélf lezen in eigen taal.  Dat had ook zo zijn gevolgen.  Zaadjes waren al geplant.  In de Duitse gebieden staat ene Luther op, en ook een Calvijn gaat verder op wat Erasmus voorzichtig aanreikte.

De gevolgen lieten zich raden.  Het ging niet langer om godsdienst alleen.  Het opperste gezag in Madrid zag dit alles met lede ogen gebeuren.  Verdeeldheid.  Verlies van macht.  Streng en meedogenloos zou ingegrepen worden.  De inquisitie was het bloedige antwoord.

Onze stad was in woelig vaarwater terechtgekomen.  Margareta van Oostenrijk was dood.  De ontploffing van de Zandpoort was een ramp zonder weerga en het hof werd verplaatst naar Brussel.  Als troostprijs werden we wel aartsbisschoppelijke stad en kardinaal Granvelle werd onze eerste kerkvorst. 

Alles ging van kwaad naar erger: Alva kwam orde op zaken stellen met een waar schrikbewind.  Velen werden onwillekeurig en zonder proces terechtgesteld.  Ook edelen als Egmont en Hoorne en vele anderen...  Willem van Oranje, de Geuzen, Beeldenstorm, Spaanse Furie, de afscheiding van de Noordelijke staten...  Het passeert allemaal de revue.

Dit is het decor.

En hier speelt zich het verhaal van de familie af.  Hoe fungeerden zij in deze ideologische revolutie?  We krijgen eerst een inkijk in het burgerlijke leven van de familie de Marchie.  Hoe leefden zij?  Wat deden ze?  Waarmee hielden hun vrouwen zich bezig?  Hoe zag onze stad er uit?  Hoe bloeide nijverheid en handel? 

Er zijn familieleden die stiekem de bijbel lazen.  Verboden was dat.  Hoe gingen zij om met nieuwe denkbeelden, innoverende gedachten  en met zogenaamde 'dwalingen'?

We voelen het aankomen...  Met behulp van dogmatische raadgevers en steeds dodelijker militaire middelen ging alles naar een climax.  De autocratie van Spanje en de angst voor repressie deed velen op de vlucht slaan naar het Noorden. De vrije meningsuiting was immers in groot gevaar.  Ook onze stad kende een leegloop.

Zo kwam er dan de dag dat een aantal familieleden - de hete adem in de nek voelend - de vlucht vooruit nemen en ontsnappen naar veiliger streken waar de gedachten vrij zijn.

"Mensen die een tiranniek geleide staat ontvluchten zijn van alle tijden.  Was in de veertig jaren tussen 1550 en '90, het verkondigen van een mening gevaarlijk of bedreigend voor de personen naar wie ik op zoek ben?  Juist in die periode distantieerde hun vaderland zich af van de intolerante Spaanse heerser"   schrijft Carine Sarvaas in haar voorwoord.

Zo kwam de familie in Bergen op Zoom terecht.  Daar probeerde men een nieuw bestaan op te bouwen.

Op de cover van het boek staat een detail van een schilderij van Breugel afgebeeld: 'de nestenrover' uit 1568. (Breugel is een bekend nevenfiguur in het boek, daar hij bevriend is met een vrouwelijk lid van de familie du Marchie.  Hij was trouwens ook gehuwd met een Mechelse ...).  In dit schilderij verstopte hij een boodschap: 'Wie weet waar het nest is heeft de kennis. Hij die rooft heeft het nest.'  Dit is een niet mis te verstaan politiek statement.

Ik heb het boek op vakantie in één ruk uitgelezen.  Heel boeiende lectuur.  Ik kan het iedereen aanraden!

De paperback telt 182 pagina's en is in maart van dit jaar uitgegeven bij uitgeverij Aspekt.  Je telt er 17,95 Euro voor neer.