(foto's: Jan Smets)

Jawel!  Mayken krijgt een straat!  Terecht hoor.  Ze was dan ook niet zomaar iemand.  Ook al klinkt haar naam nu niet bepaald superbekend in de oren: ze is één van de markantste madammen die onze stad ooit in haar rangen had.  Maar ze leefde jammer genoeg in een tijd dat mannen het voor het zeggen hadden.  Ondanks haar grote artistieke talent worstelde ze  met deze 'handicap'.  En zo werd ze bijna helemaal vergeten...  Mayken Verhulst werd in 1518 in onze stad geboren als dochter van Pieter Verhulst en Margriet Dancerne.  Haar wieg stond in 't Vliegend Peert in de Katelijnestraat.  Zo werd ze misschien wel de meest illustere bewoonster van dit pand dat daar nog altijd te vinden is en waarin nu het Zotte Kunstenkabinet  huist.  De gemeenteraad besliste zopas dat een nieuwe straat aan de Brusselsesteenweg haar naam mag dragen.  Het past in de strategie van de stad om beroemde Mechelse vrouwen op deze manier eer aan te doen.   De Mayken Verhulststraat is een verkaveling met 5 loten voor eensgezinswoningen en een gebouw met 14 woongelegendheden.  

Mayken Verhulst: vrouw uit één stuk - sterke persoonlijkheid, artistiek en zakelijk begaafd.  Telg uit een kunstenaarsfamilie én stammoeder van een beroemd schildersgeslacht als schoonmoeder van Pieter Breugel;  Haar naam dient in hoofdletters gebeiteld!

In onze stad wordt ze in 1518 geboren zoals ik al schreef.  Mechelen was toen op het toppunt van haar roem. In haar geboortehuis kan ze de geur van olieverf en terpentijn opsnuiven.  In haar familie kan immers méér dan één lid aardig met de verfkwast overweg.

Het gezin van Pieter en Margriet telt 11 kinderen.  Allemaal zijn ze bedrijvig als kunstschilder.  De jongens dan toch.  En de 3 meisjes huwen met indertijd befaamde schilders.  Ons Mayken krijgt het artistieke dus met de paplepel mee!

Ondanks haar vrouwelijke status wordt ze toch ingeschakeld in het 'familiebedrijf', en spoedig is ze erg in de weer met het maken van talrijke werken, die...niet gesigneerd worden.  Toen werd dit niet als erg belangrijk beschouwd.  En bovendien: ze is een vrouw.  Die worden niet in de registers van de schildersgilden opgenomen.  In de late middeleeuwen staat een vrouw zelden of nooit op het voorplan.  Het is pas sinds het einde van de 19de eeuw dat daar wat verandering in komt.  Voordien staan vrouwen niet in de schijnwerpers op de kunstscène.

Toch is ze beslist één van onze belangrijkste kunstenaressen.  Dat staat buiten kijf.  De vermaarde kunstbiograaf Ludocico Guicciardini schrijft reeds in 1767 dat ze één van de belangrijkste vrouwelijke kunstenaars uit de Nederlanden is!

Mayken zou nog méér uit de schaduw treden...

...ook al blijft ze steeds de dochter van..., de vrouw van..., de schoonmoeder van..., de grootmoeder van...

In 1538 huwt Mayken op twintigjarige leeftijd met Pieter Coecke van Aalst.

Doet die naam bij jou geen belletje rinkelen?

Natuurlijk heb je de naam al wel eens gehoord.  Pieter is Aalstenaar.  Hij wordt in de ajuinenstad geboren in 1502 en is hiermee 16 jaar ouder dan zijn Mechels bruidje.  Coecke heeft dan ook al een hele geschiedenis meegemaakt.  Net als Mayken stamt hij uit een belangrijke kunstenaarsfamilie.  Maar ook veel politici komen voor in de Coecke-stamboom.  Pieter schildert met talent in de renaissancestijl die toen opgang maakt.  Trouwens: hij beheerst ook goed de Italiaanse taal - dé taal van het geboorteland van deze kunststroming.

In 1525 vinden we Pieter terug in Antwerpen waar hij huwt met zijn eerste vrouw: Anna Mertens van Dornicke.  Wat had je gedacht: zij is de dochter van een schilder.  Ook zij.  Jan van Dornicke is haar vader.  Pieter gaat aan de slag in het atelier van zijn schoonvader.  En als 'papaatje' komt te overlijden, neemt Pieter de leiding over.  Geluk in de zaken... maar niet privé.  Anna sterft reeds in 1528, hem achterlatend met twee zonen: Pieter en Michiel die het later - het wordt eentonig - het ook zullen maken als schilder.

Laten we even roddelen: Pieter heeft ook nog kroost voortkomend uit een buitenechtelijke relatie met ene Antonia Van Sant.  Maar goed: het is hier niet de 16de-eeuwse Dag Allemaal, en we zwijgen er over...

De nog vrij jonge weduwnaar zoekt een nieuwe bruid en schuift wat later de trouwring aan de ranke vinger van Mayken Verhulst.  Een kunstenaarsechpaar!  Mooi toch!  Mayken is dan al een bekende miniatuurschilderes en bedreven in het schilderen met waterverf.

Het koppel krijgt drie kinderen.  Eén wordt net als haar moeder Mayken gedoopt.  En onthou haar: ze speelt nog mee in het verhaal.  Maar laat ons nog even focussen op haar vader: Pieter.

2 jaar voor zijn tweede huwelijk - in 1536 - onderneemt Pieter een lange en gevaarlijke reis naar Turkije.  De onderneming zal een jaar duren.  Waarom trekt Coecke naar de onbekende Oriënt?  Hij wil er recepten opsnorren van verfprocédés.  En waarschijnlijk zijn er ook wel zakelijke belangen mee gemoeid.  Wie weet wil de Sultan wel bestellingen plaatsen?  Dat laatste loopt echter niet van een leien dakje.  Maar goed.  Verder mogen we de expeditie wel geslaagd noemen.

Een jaar later is Pieter Coecke deken van de schildersgilde van Sint-Lucas in de Scheldestad, en wat méér is: hij wordt Hofschilder van Keizer Karel V en Maria van Hongarije.  Ook groeit zijn belangstelling voor de tapijtweefkunst en begint hij hiervoor ontwerpen te maken.

Na  zijn huwelijk met Mayken start Pieter nog een schildersatelier in Brussel.  Hij zal ook in deze stad sterven in 1555.  Mayken is dan 32 jaar.  Ze blijft niet bij de pakken zitten en ontwikkelt haar zakelijke talenten.  Zoon Pieter neemt de schildersateliers over en Mmayken legt zich toe op 'uitgeven'.  Niet van geld: nee.  Ze heeft een neus voor wat goed in de markt ligt.  Op basis van tekeningen die Pieter maakte in Turkije geeft ze de serie 'Ces moeurs et fachons de faire des Turcz' uit.  Voor de allereerste keer maakt de Westerse wereld kennis op realistische manier, met zeden en gewoonten van het oude Constantinopel.  Er is keizerlijke steun voor het project en nieuwgierigheid en angst voor 'den Turk' maken een succes van de uitgave.

In het atelier in Brussel is ook een zekere Pieter Breugel aan de slag.  Eerst als leerling van Coecke.  De jongen heeft talent en gaat zoals zovele kunstenaars in zijn tijd op reis naar Italië.  Hij maakt eerst veel ontwerpen voor wandtapijten maar nadien gooit hij het roer helemaal om, en wordt schilder.  Maar hij is niet alleen gefocusd op doek en verf maar laat zijn oog vallen op Mayken, de dochter van Pieter en Mayken.  Moeder Mayken Verhulst is aanvankelijk niet zo opgetogen met deze wat 'bandeloze' Pieter, maa ze zwicht en ze stemt toe in een huwelijk als Pieter tenminste komt inwonen.

Ze is niet ongevoelig voor het talent van haar schoonzoon.  Zelf erg bedreven als kunstenares wordt ze zelfs de mentor van Pieter Breugel en brengt ze hem een aantal schilderstechnieken bij.  Ook zal ze optreden als spilfiguur bij het binnenrijven van belangrijke opdrachten.   Ik zei het toch al: ze is een dame op 'U' tegen te zeggen.

Pieter Breugel gaat de geschiedenis in als één van de belangrijkste schilders van zijn tijd.

Maar het leven van Mayken Verhulst kent ook heel wat tegenspoed.  In 1569 sterft haar schoonzoon Pieter en in 1578 is het de beurt aan haar dochter.  Mayken Verhulst is dan 60 jaar oud.  Ze gaat zich nu toeleggen op de opvoeding van haar kleinzonen Pieter en Jan Breugel.  Enne: ze ze hen ook de knepen van het vak bijbrengen en hen vertrouwd maken met de schilderskwast.  Mayken staat in voor hun tecnische scholing.  In het werk van kleinzoon Pieter herken je haar invloed en zéker in het fijne werk van Jan die later 'de Fluwelen Breugel' wordt genoemd.

In 1599 sterft Mayken na een rijkgevuld leven op 81-jarige leeftijd.  Deze grote Mechelse dame verdwijnt in de plooien van de geschiedenis.  De mannelijke leden van haar familie oogsten roem en bekendheid en zijzelf zal enkel de voetnoten halen.  Tot vandaag: vandaag krijgt ze een straat in Mechelen.  Mayken Verhulst: ze verdient het!!

('t Vliegend Peert)