(foto's: Jan Smets)
Een gouden septemberdag kan je het bezwaarlijk noemen. De hemelsluizen staan wijd open en het voelt méér dan fris aan. Maar in 'Bokes & co' aan de Korenmarkt zitten we gezellig bij een kopje koffie: Magda Lombarts en ik. Tot voor vier jaar was ze de zaakvoerster van 'Egmont' in de Oude Brusselstraat - het oudste Mechelse hotel. Na veertig jaar sloot het de deuren om omgevormd te worden tot een residentie voor studenten en mensen die langer in de stad willen verblijven. Maar hiervoor zitten we vandaag niet samen. Magda heeft een oud foto-album bij. Ze slaat het voorzichtig open... Ze wijst me een foto aan - nostalgie met kartelrandjes - Daarop poseert een koppel. Zij op pantoffels, met keukenschort en een kat onder de arm, en hij, netjes in pak, met daarover een stofjas. En tussen hen in staat een tuinkabouter met een bloempot tussen zijn handjes geklemd. 'Nonkel Pol en Tante Aline' staat onder de foto geschreven...
Het 'verhaal' begint enkele jaren geleden. Gravend in het verleden van de familie Van der Poel (één van mijn grootmoeders draagt deze naam) ontdek ik met m'n al eveneens door onze familiegeschiedenis geboeide achternicht, Petra Van der Poel - een 'nieuwe' link. Stamboomonderzoek levert inderdaad soms verrassingen op...
Op de hoek van Hoogstraat en Van Benedenlaan - waar nu een kruidenierszaak gevestigd is - was ooit - in een ver en grijs verleden - een 'schoenmakerij' te vinden. Dirk Van der Poel - (heel) ver verwant, die we voorheen niet kenden - toonde ons een foto van deze handelszaak, die door zijn overgrootouders werd gerund. De familienaam staat er ook met grote letters op geschilderd.
Het is een prachtige foto - niet heel 'scherp', maar een uniek tijdsbeeld. We herkennen ook een stuk van de Brusselpoort. De foto werd genomen voor de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Er staan een aantal mensen op. In het deurgat zien we een jongen: Leopold - 'Pol' Van der Poel. 'Nonkel Pol' voor Dirk... Voor ons een illustere onbekende... Toen toch. Ondertussen zijn we wijzer geworden en hebben we de ontbrekende stamboomgegevens netjes in mekaar kunnen puzzelen.
Hoe onze families nu juist met mekaar gelinkt zijn, is enkel boeiend voor ons, en daar wil ik jullie niet mee vervelen.
Maar die 'Leopold' liet ons niet meer los. Hij was dan ook niet zomaar iemand bleek al snel. Een boeiend figuur was Leopold Van der Poel - bijzonder intelligent, met een ruime belangstelling voor taal en geschiedenis én een veelschrijver. Letterlijk en figuurlijk schreef hij geschiedenis, maar hij is in de vergetelheid geraakt. In 1979 overleed hij op 77-jarige leeftijd... Over hem wilden we dus méér te weten komen. We wilden het stof van de oude foto's blazen en hem opnieuw 'tot leven' brengen.
En daarom zit ik hier vandaag samen met Magda Lombarts.
We hadden mekaar voordien nog nooit ontmoet. Maar het ijs is snel gebroken. Hoewel we slechts een verre verwantschap hebben voelen we toch dat we iets 'gemeenschappelijks' hebben.
Magda is de achterkleindochter van Pieter Frans Van der Poel (1854-1925) - de schoenmaker van de Hoogstraat. Haar grootmoeder Maria Carolina is zijn dochter. Haar twee jaar oudere broer heet ... Pol...'Nonkel Pol'. Dirk Van der Poel die ons ooit aan de foto van de schoenmakerij hielp, is een achterneef van haar, en eveneens een achterkleinkind van deze Pieter Frans. Ik hoop dat je nog kan volgen...
Mijn overgrootvader Pieter Frans was een kind van Petrus Van der Poel en Elisabeth Neuttiens die in Leest woonden. Pieter Frans werd schoenmaker. Samen met zijn vrouw Maria Paulina Van de Heuvel kreeg hij drie kinderen. Twee van hen stierven op jeugdige leeftijd. Eéntje bleef er leven: Hendrik. Hij zou later de grootvader worden van Dirk. Maar Pieter Frans kreeg nog een zware tegenslag te verwerken. Zijn echtgenote Maria Paulina overleed ook op jonge leeftijd. Maar dan treedt een oudere zus van Pieter Frans op als koppelaarster. Ze helpt broerlief aan een tweede vrouw: Maria Wauters...
(schoenmaker Pieter Frans Van der Poel en zijn eerste vrouw, Maria Paulina Van de Heuvel)
Uit dit tweede huwelijk worden twee kinderen geboren: Leopold Pieter in 1902 en Maria Carolina in 1904.
Maria Carolina is mijn grootmoeder. Ze huwde met Frans Lombarts en beiden kregen één zoon: Herman Lombarts - mijn vader, die overleed in 2014. Maar mijn moeder, Melania Cremie leeft nog. Samen kregen ze elf kinderen. Ik ben één van hen...
De schoenmakerij van Pieter Frans Van der Poel krijgt het in de oorlogsjaren hard te verduren. De zaken lopen slecht. Er is armoede. De mensen hebben dan ook geen geld om schoenen te kopen. Uit noodzaak maakt zijn vrouw Maria Wauters poppen die er worden verkocht. Bij bombardementen zoekt het gezin Van der Poel bescherming in de kelders van de nabijgelegen Brusselpoort...
Maar in deze Eerste Wereldoorlog wordt het huis zwaar beschadigd. Na afloop van de oorlog probeert Pieter Frans zijn zaak terug op te bouwen. Daar lukt hij echter niet in. Hij wordt ernstig ziek en de schoenmakerij wordt opgedoekt. Later wordt het huis in neogotische stijl heropgebouwd. Zo kennen we het pand nog steeds.
(de overgrootmoeder van Magda Lombarts: Maria Wauters, en haar grootmoeder Maria Carolina Van der Poel...)
De kinderen van Pieter Frans en Maria krijgen wel de kans om te studeren. Mijn grootmoeder Maria Carolina zal later expert boekhouder worden bij 'Catinus', een zaak bij het Mechelse station. Een echte mannenwereld. Voor die tijd was het nog relatief uniek dat een meisje kon voortstuderen. Haar broer, mijn grootoom Pol liep school in het Sint-Romboutscollege. En al snel werd duidelijk dat hij een talenknobbel was. Taal zou hem zijn hele leven boeien. Bovendien was hij heel muzikaal. Hij speelde virtuoos orgel. Zo had hij thuis een heel 'gecompliceerd' orgel en ook zat hij aan het klavier van het orgel van de OLV-over-de-Dijlekerk...
Taal is hélemaal zijn ding. Hij beheerst een aantal vreemde talen én als kind reeds geraakt hij geboeid door Esperanto. Op zijn twintigste begint hij zich meer en meer te verdiepen in die taal. Al snel schrijft hij in het Esperanto en doet hij aan vertaalwerk. Zo ontwikkelt hij zich als deskundig 'Esperantist'. Zijn eerste vertaling is een werk van Hugo Verriest ('Vlaamse mensen') dat in 1928 verschijnt ter gelegenheid van de Esperanto-conventie in Antwerpen. Op de International Floral Games in 1936 wint hij een prijs voor de vertaling van 'de zwarte koning Gaspari' van Hilarion Thans. In het tijdschrift 'Flandra Esperantisto' verschijnen tientallen gedichten en andere schrijfsels van hem.
(Leopold Van der Poel en schoonbroer Frans Lombarts)
Nonkel Pol wordt notarisklerk in Mechelen - bij notaris Clerens. Zijn hele leven zou hij daar werken. Hij huwt met Aline Verhoeven, een meisje uit Hever-Schiplaken - mijn 'tante Aline'.... Ze woonden in de Vekestraat. Het huwelijk zou kinderloos blijven.
(Leopold en Aline op hun trouwdag...)
In de Tweede Wereldoorlog zou Leopold Van der Poel een tijdlang krijgsgevangene zijn in Duitsland.
'Nonkel Pol' schrijft z'n hele leven - heel diverse dingen. Dat doet hij niet alleen onder zijn eigen naam, maar ook onder een aantal pseudoniemen zoals 'Pol Varens', 'L.Hoevens', 'Leo Petrov' of 'Leo Darven'.
Hij schrijft cursiefjes, romans, kinderboekjes, toneelstukken..., artikels voor het Centrumblad..., historische werken...
Hij deed zowat alles. Zo herinner ik me ook dat hij een song componeerde ter gelegenheid van de eerste maanlanding. Hij stuurde deze op naar Amerika en nog altijd bewaar ik het antwoord - 'Thank you for your song' - dat hij toen terugkreeg van die astronauten.
Magda Lombarts was het petekind van Leopold Van der Poel. Ze was zijn oogappel.
Elke woensdag ging ik naar m'n nonkel en m'n tante in de Vekestraat. Ik bewaar er erg goeie herinneringen aan. Hij was een fantastisch verteller. Ook vroeg hij telkens weer wat ik op school had geleerd. Of...hij speelde de liedjes die ik in de klas leerde voor mij op zijn orgel. Uit de krant knipte hij de stripverhalenstrookjes die hij dan voor mij in een boekje kleefde. Hij was een heel zachte man. Nooit klonk een woord harder. Ik denk wel dat m'n nonkel en tante geleden hebben onder het feit dat ze geen kinderen hadden. Waarschijnlijk 'ongewild', maar daar werd zeker in die tijd niet over gesproken. Ze waren meer dan bemiddeld, maar dat moet toch wel gewogen hebben. Ik denk dat m'n tante hierdoor een beetje verbitterd was. Tante Aline was huisvrouw. Een heel secure ook. Zuinig. Toch hadden ze een poetsvrouw. Tante Aline naaide veel. Dat kon ze goed... Maar nonkel Pol had zeker een ruimere belangstelling. Zo maakte het echtpaar regelmatig verre reizen, zoals een rondreis in Marokko in een tijd dat dit niet zo evident was. Daarnaast was hij ook Flamingant.
Leopold Van der Poel was erg geïnteresseerd in de Mechelse geschiedenis. Zo bracht hij het boekje 'Historische anekdotische toer rond de Mechelse vesten' uit...
De belangstelling voor geschiedenis geeft hij door aan z'n neef Jozef Van der Poel (vader van Dirk). Jarenlang is deze Mechels stadsgids... En de liefde voor taal gaat ook over op een andere neef: Herman,de vader van Magda...
Voor de regionale pers heeft hij veel geschreven. Veel over Mechelen. Eerst voor het Centrumblad en later voor de Streekkrant. Maar later werd hij ernstig ziek. Hij kreeg de ziekte van Parkinson, en een deel van zijn teksten bleven liggen. Na zijn overlijden heb ik ze nog aangeboden, maar ze werden niet meer gepubliceerd. Tante Aline stierf enkele jaren later na nonkel Pol. Ze had misschien niet zoveel interesse in de materie waarmee haar man bezig was, maar ze was zeker fier op hem. Tante Aline vroeg me om te zorgen voor zijn literaire nalatenschap.... Ik kreeg z'n boeken, z'n schrijfmachine...
(één van de laatste foto's van Leopold Van der Poel, samen met z'n echtgenote...)
Maar het leven was op dat moment nog heel druk voor Magda Lombarts. Haar echtgenoot was beroepsmilitair, en ze had vier kinderen. Het gezin woonde een tijdlang in Duitsland. Pas in 1994 keerden ze terug naar België.
Magda werkte vroeger bij BARRO totdat ze receptioniste werd in hotel Egmont - een driesterrenhotel met 19 kamers dat in 1972 werd opgericht op de plek waar vroeger de meisjesschool van de Dames de Marie gevestigd was. In het jaar 2000 nam ze het hotel over van Francine Van der Planken, de eigenares van het gebouw.
Ik heb dat altijd graag gedaan. Maar dat is nu verleden tijd. Vier jaar geleden ben ik er mee gestopt. Heel graag zou ik in de toekomst een onuitgegeven manuscript van nonkel Pol willen uitbrengen. Het handelt over '1200 jaren Sint-Rombouts' - een indrukwekkende map van driehonderd getypte bladen over onze toren. Het is beslist méér dan de moeite. Ik ben van plan om me er door te worstelen, het opnieuw te tikken en een manier te vinden om het te kunnen uitgeven. Puur uit eerbetoon aan m'n nonkel Pol...
Ik hoop dat het haar lukt...
Leopold Van der Poel
een Maneblusser met een hart voor zijn stad
vergeten door de tijd...
Misschien?
zijn petekind Magda probeert daar verandering in te brengen...