Prof. Dr. Louis Th. Maes en het Parlement van Mechelen - een lezing door Marcel Kocken.

Op 21 januari 2017 heeft Marcel Kocken in het congrescentrum Lamot voor de Kring van Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen, een lezing gepresenteerd over Prof. Dr. Louis Th. Maes (1918 – 1978). Dit gebeurde op aangeven van Bert Maes, een van de twee zonen van de professor. Louis Th. Maes was de bezieler van alle naoorlogse activiteiten betreffende het Parlement en de Grote Raad van Mechelen. Teneinde het allemaal wat simpel te houden sprak Marcel na de inleiding gewoon over “Maes”

Aan het einde van dit artikel vindt u de video,maar ook nog een reeks onuitgegeven zwart-wit foto's!

.

Na W.O. II nam het stadsbestuur met burgemeester Antoon Spinoy een aantal dringende maatregelen met drie grote pijlers:  een dag boven het hoofd, werk en vorming. Er kwamen daarnaast ook een aantal privé-initiatieven:

  • klokkenwerpen (de Hornois en vrienden van de beiaard)
  • bloemenstoet
  • kunst voor alles (mevr. Devreese,  De Roo
  • orvalo (Marcel Simons)
  • onze Kring na de problemen met de oorlog
  • wijkkermissen

Ergens in 1947 - 48 komen twee leden van de Kring met zowat dezelfde ideeën en enthousiasme bijeen, alhoewel ze van verschillende generaties zijn.

  • Willy Godenne (1903 - 1983), drukker, uitgever, publicist, bibliofiel, lid van de Kring sinds 1922, toen hij slechts 19 jaar oud was.
  • Louis T. Maes (1918 -1978), doctor in de geschiedenis, lid van de Kring sinds 1937, dus ook 19 jaar oud, maar met een leeftijdsverschil van 15 jaar.

Beiden zullen in de “Handelingen” publiceren en lezingen houden.

Maes had, ondanks zijn jonge leeftijd, reeds naam en faam verworven met de publicatie in 1947 van een magnum opus: ‘5 eeuwen stedelijk strafrecht ’, nu nog steeds een voorbeeld voor elke studie in oud recht.

Hij werd geboren op 5 december 1918 in Den Dungen (Noord-Brabant), waar zijn moeder verbleef omwille van de oorlog. Hij is ten gevolge van hartfalen achter het stuur op 11 augustus 1978 overleden te St-Job in ’t Goor.

Zijn studieresultaten bewezen zijn grote intelligentie:

  • juni 1935: op 16 jaar afgestudeerd St-Romboutscollege - Grieks-Latijnse
  • juni 1939 (20 jaar) afgestudeerd K.U.L.
  • licenciaat Wijsbegeerte en Letteren
  • kandidaat rechten
  • aggregaat Middelbaar Onderwijs
  • juli 1943: doctoraat Geschiedenis
  • 1947: publicatie van het 830 blz tellende boek ‘5 eeuwen stedelijk strafrecht - Mechelen 1300 - 1745”

Pedagogische activiteiten:

  • 1943: leraar geschiedenis Atheneum Etterbeek
  • Nadien in Turnhout
  • 1950: atheneum Antwerpen (tot 1969)
  • 1973: professor rechtsgeschiedenis Universiteit Antwerpen, tot zijn overlijden.

Andere activiteiten:

  • 1950: heroprichter en redactiesecretaris voor België va het Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis.
  • op uitnodiging van de Hoge Raad voor Wetenschappelijke Opzoekingen in Madrid gaf hij van 17 maart tot 1 april 1951 aan de voornaamste Spaanse universiteiten voordrachten over het oud recht in de Nederlanden.
  • In Zaragossa over het Humanisme van de middeleeuwse magistratuur
  • In Madrid (in aanwezigheid van ambassadeur De Ligne) over de Grote Raad van Mechelen en over het oud recht der Spaanse Nederlanden
  • In Santiago over boete-pelgrimstochten
  • Lid van de Koninklijke Commissie  voor de Uitgave van Oude Wetten en Verordeningen van België.
  • 1948: lid van de Geschiedkundige Vereniging van de Universiteit te Utrecht
  • 1948: lid van de Nederlandse vereniging tot uitgaaf der bronnen van Oud-Nederlands recht.
  • 1948: lid van de “Société d’Histoire du Droit”, Parijs
  • Lid van de “Académie Internationale d”Héraldique (een initiatief van de Belg Gaston Staelins, die in Parijs verbleef (1879 -  1952)

Tentoonstellingen:

  • 1949: Inrichter Internationale tentoonstelling te Mechelen  “Het Parlement en de Grote Raad 475 jaar - 1473 - 1949” (eigenlijk 1474 - 1949 - eerste zitting in 1474)
  • 1950: Secretaris-generaal van de Association du Grand Conseil
  • 1973: wetenschappelijk medewerker tentoonstelling te Mechelen: “500 jaar Grote Raad 1473 - 1973”
  • 1975: mede-inrichter van de tentoonstelling “De besluitvorming vroeger en nu) te Brussel
  • 1977: mede-inrichter van de tentoonstelling “Juristen en rechtsleven ten tijde van Rubens, naar aanleiding van het Rubensjaar

Studiedagen:

  • 1978: organisator van de “Journées Internationales d’Histoire du Droit” te Antwerpen
  • Lid van de Koninklijke Commissie voor de uitgave van oude wetten en verordeningen van België

Stichter en hoofdredacteur van:

  • Clio: maandblad voor secundair onderwijs ‘Een krant van heden over de wereld van gisteren” (220 nummers)
  • GIO: geschiedenis in het onderwijs - vakblad voor geschiedisleraars
  • Het Open Venster

1974: Vice-chairman of the Atlantic Education Committee

Examinator-in-chief of the Office du Bacalauréat International, met zetel te Genève

Conferenties en voordrachten in gans Europa: Santiago de Compostella, Madrid, Warschau, Boedapest, Cluj, Kopenhagen, Nederland, Duitsland, Frankrijk etc.

Disciplineleider “Geschiedenis en Rechtsgeschiedenis” van de Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie

Artikelen over:

  • Middeleeuwse bedevaarten
  • Heksenwaan en heksenprocessen
  • Ordonnantie van Thionville. Hij vond in de Koninklijke Bibliotheek te Brussel een eigentijdse kopie van de oprichtingsakte van de Grote Raad
  • Zie verder de volledige lijst in het boek ‘Recht heeft vele significaties” en ‘Het Parlement van Mechelen”

Louis Th. Maes heeft honderden lezingen gehouden i.v.m. oud recht, maar vooral over het Parlement en de Grote Raad van Mechelen. Hij publiceerde hierover in tientallen tijdschriften, jaarboeken van geleerde genootschappen, maar evengoed in schooltijdschriften en gelegenheidspublicaties. Iedereen mocht van zijn kennis profiteren.

Hij was de pil van werkgroepen of werkcomités van de Grote Raadtentoonstellingen te Mechelen. Zo vormde hij in 1948, samen met Willy Godenne, het secretariaat van de tentoonstelling die liep van 4 tot 20 juni 1949 in het Mechelse stadhuis. Louis Cornelis was voorzitter van het werkcomité. Het erecomité  telde ruim 150 namen! De catalogus was Franstalig (35 fr.) met een mini-uitgave in het Nederlands. (5 fr.) Er waren verder nog te koop: “Catalogue de la Bibliothèque du Grand Conseil (50 fr.) en een rijkelijk verzorgde uitgave (100 fr.)

Marcel vertelt verder: “ik leerde Maes in 1970/71 kennen tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling “500 jaar Grote Raad 1473-1973” die van 16 september tot 4 november plaats had in het toenmalige C.C.B.A.S.

Het wetenschappelijk college, waarin Maes andermaal een aanzienlijke rol vervulde, telde slechte zes leden, waaronder twee schepenen: Louis Cornelis (cfr. 1949) en Frans Houben, die tijdelijk Jef Ramaekers verving. Door mijn nauwe samenwerking met prof. Maes heb ik hem beter leren kennen, voornamelijk wanneer we samen een pintje gingen drinken. Ik heb toen zijn gedrevenheid ontdekt en zijn kennis van de materie rond de Grote Raad, die ik als een spons opzoog.  Mijn gesprekken met Maes waren de aanleiding dat ik bijna 20 jaar later voor mijn eindwerk aan de universiteit bij de oude rechtspraak van de vierschaarvonnissen in Mechelen terecht kwam. Ik ben hem er nog steeds dankbaar voor.

Louis Maes was ook zeer actief bij de internationale “Association du Souvenir du Grand Conseil - Concilium Magnum”, die als V.Z.W. op 7 jun 1950 werd opgericht, heel wat wetenschappers, geleerden en deskundigen omvatte en in 1974 werd ontbonden.  De Belg Gaston Baron Stalins, president van de “Académie Internationale de l’Héraldique” speelde een belangrijke rol. De zetel van de V.Z.W. bevond zich op het adres van Luis Maes in de Bleekstraat te Mechelen.  Het doel was voornamelijk de studie van het oud recht en de rechtsinstellingen van de Oude Nederlanden en de illustere leden hiervan, d.m.v. publicaties, tentoonstellingen en .. de oprichting van een desbetreffend museum in Mechelen. We schrijven 1950! De V.Z.W. kreeg dat jaar zelfs een subsidie van 5.000 fr. In de briefwisseling van Maes heb ik duidelijke aanwijzingen gevonden van een dergelijk museum in het Hof van Busleyden, gewijd aan het Parlement/Grote Raad, zijn geschiedenis, zijn  leden en zijn activiteiten. Ook de figuur van Karel de Stoute zou er belicht worden. In 2018 zal het Hof van Busleyden heropenen als een Bourgondische paleis! Van het Parlement/Grote Raad is er momenteel geen sprake, maar dat kan nog komen. Ik heb er een goed oog in!

Wie met prof. Maes over de Grote Raad begon was verloren. Het was het beste gewoon te luisteren, want Maes kon vertellen alsof hij het allemaal zelf had meegemaakt! Ik herinner me nog zijn verhalen over de door Van Dyck geportretteerde Béatrice De Cusance, in haar tijd de schoonste vrouw ter wereld (dixit Maes).

Dan had hij het weer over de milieuprocessen, toen al, of over processen die meer dan 100 jaar aansleepten, tot niemand nog wist waarover het eigenlijk ging…

Ja, ik weet het, mijn lezing is bijna een elegie voor Louis Maes. Was hij dan nooit boos? Ja, dat was hij wel. Ik heb het meegemaakt maar sta me toe daar niet verder op in te gaan.

Professor Maes heeft zoveel over het Parlement en de Grote Raad gesproken en gepubliceerd, zelfs postuum, dat het me verbaast dat in officiële Mechelse publicaties hierover nog steeds “kemels met bulten” verschijnen:

  • In een officiële tekst i.v.m. “Recht op Recht” dat in Mechelen vanaf 1616 recht werd gesproken… In het oudst bewaarde charter met de stadsrechten uit 1301 is reeds sprake van de Schepenbank, de Vierschaar.
  • Dat het Parlement in december 1473 werd opgericht schijnt een bijkomstigheid geweest te zijn.
  • In de recentste publicatie van “Contour” (jan. 2017) zetelde de Grote Raad al in 1471 in het oud-schepenhuis. We waren dus abuis met onze vorige herdenkingen.

Maes heeft zich telkens omgekeerd in zijn graf, zeker nu hij ziet dat aan de poort van het Mechels gerechtshof sinds kort een bordje hangt: ‘Rechtbank Antwerpen, afdeling Mechelen”.

Door de Fransen verloren we in 1795 onze Grote Raad. We kregen een autonome Rechtbank van Eerste Aanleg in de plaats, maar geen Hof van Beroep meer. Nu hebben we nog slechts een bijhuis, een “succursaleke”, van een afgang gesproken.  En wanneer staat er een historicus op die eens grondig onderzoekt waarom de Grote Raad in 1616 verhuisde van het Schepenhuis naar het Hof van Savoye?  En wie dat besliste? Wie die verhuis deed en hoe, en wat het allemaal kostte en wie het betaalde?

Louis, komt terug man, er is nog zoveel uit te leggen…

 

De lezing werd beëindigd met de vertoning van een samengestelde video. U kunt het geheel hier nog eens herbekijken:

https://youtu.be/5dwQETFUmlU

De oude fotocollectie kon niet meer geprojecteerd worden. Ze volgt hierna:

 

Foto 1.2.3: Tentoonstelling in 1949: Reconstructie van een zitting van het Parlement van Mechelen in de raadszaal van het stadhuis.

2.

3.

4. Bij de officiële opening van de tentoonstelling in 1949: Centraal, haast majestueus, kardinaal Van Roey, en rechts, voor de kijker,  L. Th. Maes

5. Ingang van de tentoonstelling 1949

6.  Op de overloop in het stadhuis

7. v.l.n.r.: Kamiel Huysmans, burgemeester Antoon Spinoy, L.Th. Maes en kardinaal Van Roey

8. Op de overloop in het stadhuis: het beroemde schilderij dat de Eerste Zitting van het Parlement van Mechelen voorstelt

9. 2e van links: L. Th. Maes; 1e van rechts: burgemeester Spinoy

10. Ondertekening van het Gulden Boek van de stad Mechelen. V.l.n.r. kardinaal Van Roey, Antoon Spinoy en Richard Vandervieren ceremoniemeester van de stad Mechelen

11. L. Th. Maes geeft uitleg aan kardinaal Van Roey

12. V.l.n.r. L. Th. Maes, kardinaal Van Roey, x, mevr. Cools-Tambuyser (gemeenteraadslid CVP) en Antoon Spinoy

13. V.l.n.r. L. Th. Maes, K. Huysmans, kardinaal Van Roey, x, x

14. Kamiel Huysmans tekent het Gulden Boek

15. V.l.n.r. kardinaal Van Roey, L. Th. Maes, x

16. De befaamde bibliotheek van de Grote Raad.  Nog steeds in stadsbezit!

17 – 20. Talrijke groepen, congressisten, historici e.d.m. bezochten in 1949 Mechelen.  Gewoonlijk was L. Th. Maes de gids.  Hier een geleerd gezelschap op het binnenplein van het oude paleis van Margareta van Oostenrijk, later zetel van het Parlement/Grote Raad (vanaf 1616)

18.

19.

20

21. Oude tekening die een zitting van het Parlement/Grote Raad voorstelt.

Ik heb in Antwerpen nog les gehad van prof Theo Maes, nl de cursus :  historishe kritiek op de geschreven geschiedenis, opvallend was dat zijn cursus telkens volzet was met de ingeschreven studenten.

Prof Maes heeft mij, en vele anderen, een totaal andere kijk op de geschiedenis gegeven en geleerd.

Hij was inderdaad een gepasioneerd lesgever en een verteller die de geschiedenis een andere demensie gaf, ik ben hem daarvoor na zo veel jaren nog altijd dankbaar voor.