(foto's: Jan Smets -  Erwin Horckmans)

Dan staarden ze beiden in Zeeland naar de nachtelijke sterrenhemel.  En dan filosofeerde hij over het oneindige universum, de oerknal, de magie van het alledaagse en over leven en dood.  Met een pint bier in de hand, naast mekaar gezeten, turend naar  die donkere lucht met ontelbare lichtstipjes... en over de zee.  En dan vonden ze mekaar - vader en zoon.  Guido en Erwin.

Hij voelde zich een Viking - al zo lang - 'Erik de Noorman' - een kinderdroom die een leven  meeging.  Hij wou ook als een Viking begraven worden - de rivier afvarend en verder, en over de zee naar die andere wereld - die hemel of walhalla.

En toen het vuur in de romantische levenskunstenaar helemaal was opgebrand en de laatste sintels niet langer gloeiden, stonden vrienden en familie samen rondom hem.  En de zoon sprak.  Met genegenheid, en met liefde.  Over hem, die gemist zou worden maar die voortaan mee zou lopen op zijn levenspad; die hij zou ontmoeten in de wind en een mooie zonsondergang... In een kunstwerk, in een kleinkind...

Vorig jaar- op 25 juli 2015 sloot Guido Horckmans voorgoed de ogen. De laatste jaren waren niet gemakkelijk geweest.  De veelzijdige kunstenaar was maar een schim van wie hij ooit was. Dementie maakt geen onderscheid.  Ook briljante geesten ontmoeten deze meedogenloze sluipmoordenaar op hun weg.

Ik praat met Erwin over zijn vader, Guido Horckmans.  Hij doet dat met warmte.  Er is geen sprake van adoratie - hij verbloemt de zwakheden niet.  Maar het is een getuigenis van een oprechte vader-zoon relatie, van mekaar kwijt geraken en terug vinden.  En dat is mooi te noemen.

Voor de grote massa zal Guido Horckmans 'pastoor Walter' blijven.  Als je dagelijks en jaar na jaar in een populaire soap een belangrijke rol vertolkt, dan blijf je gewild of ongewild vereenzelvigt met dat personage.

Niet minder dan 15 jaar was Guido 'pastoor Walter Dierckx' in 'Familie' de allereerste Vlaamse soap.  Van bij aanvang van VTM en het opstarten van de serie tot zijn ontslag  was hij collectief bezit van TV-kijkend Vlaanderen.

(Guido met kleinzoon...)

Een soap is geen Shakespeare, en dat hoeft ook niet.  Maar het is wel hard werken voor de acteurs die er in meespelen.  Guido deed het ook professioneel en plichtbewust.  Maar hij was daarnaast veel meer!  Voordien en daarnaast speelde hij talrijke grote rollen op de planken. Hij speelde in Oedipus en Midzomernachtsdroom...  In theaters trad hij op, en in vele televisiereeksen was hij te zien, van de Kampioenen, tot het Pleintje en de Collega's... Misschien was 'Familie' hem wel wat gaan vervelen - zo draaiend op routine.  Maar er zélf mee kappen deed hij toch niet.

Toch moet het onslag bij 'Familie'  moet hem zwaar gevallen zijn.  Ook al heeft hij er met mij nooit over gepraat.  Waarschijnlijk hadden de steeds duidelijker wordende tekens van dementie er mee te maken. Kon hij zijn teksten niet langer meer onthouden?   Hij is daarna in een depressie gesukkeld.  Veel viel er weg voor hem.  Die laatste levensperiode is erg moeilijk geweest. Hij besefte het wel dat het niet goed ging met zijn geest.  Vader was altijd wel wat vergeetachtig geweest, maar dat hoorde bij hem en de creatieve persoon die hij was.  Hij was altijd met zoveel en tegelijk bezig. We herkenden het dus lang niet.  Het resultaat van het onderzoek naar dementie werd eerst aan ons meegedeeld.  Vader viel in een zwart gat.  Hij vereenzaamde.  Iedereen ging verder met zijn leven, en hij zat daar alleen in Zeeland.  De relatie met zijn derde vrouw liep stuk.  We stelden hem voor om terug naar hier te komen.  Misschien kon hij in de buurt van zijn iets oudere broer Rudy in Kontich komen wonen.  Daar had hij altijd al een bijzonder goeie band mee gehad.  Maar hij wou niet.  Een tijdje heeft m'n halfbroer Jelle bij hem ingewoond, maar dan vroeg hij zélf om te verhuizen naar een verzorgingstehuis.   Daar is hij langzaamaan weggegleden...

Zijn wieg stond op 13 mei 1942 in Mechelen.  Zeeland was zijn laatste ankerplaats.  En van daar zou hij aan de laatste vaart beginnen...  Een oud Vikinggebed luidt als volgt:

Hé, daar zie ik mijn vader,

daar zie ik mijn moeder,

mijn meter en mijn peter...

daar zie ik al mijner verwanten tot aan het begin der tijden,

ze wenken mij, ze roepen mij,

ze gebieden mij plaats te nemen tussen hen in de gouden hal der voorouders

Daar waar alle leed en vijanden ver weg zijn

Daar waar alle voorouders leven voor eeuwig

Zullen we rouwen of vrolijk zijn, voor hem, die leefde een vruchtbaar leven?

De grootouders van Guido startten ooit een meubelzaak op aan de Battelsesteenweg.  Mechelen-meubelstad... weet je wel.

De vader van Guido zette de zaak voort, en daar leerde Guido ook de kneepjes van het vak en het sculpteren.  Het is het steeds weerkerende verhaal van zovelen in deze stad.  Talent had Guido zeker, en gevoel voor schoonheid ook.

Hij was de jongste van drie.  Zijn broer was wat ouder.  Ze waren onafscheidelijk.  De zus die al vele jaren aan de kust - in Oostende -  woont, is de oudste.

Guido had niet alleen artistiek talent.  Hij was ook een opstandige tiener - een rebel.  Z'n strenge vader stelde het ultimatum: "ofwel ga je werken in de fabriek, of ga je een paar jaar naar het leger.  Dan zal je wel kalmeren!"

Ons grootvader was nochtans ook een zekere 'deugeniet'.  Dat voelde je in zijn manier van 'klappen', van 'zwanzen'. Hij speelde graag advocaat van de duivel.  Ik kon erg goed met hem opschieten.  We hadden een goeie band.  De man was ook een goeie beeldhouwer.  Met mijn grootmoeder had vader een sterke relatie.  Ze stierf op nieuwjaarsnacht 1987.  Dat was een zware klap voor vader.

Guido ging naar het leger en hij tekende bij.  Hij leerde er boksen. Nadien startte hij met een acteursopleiding.  Aan het conservatorium kreeg hij ondermeer les van Luc Philips.  In die tijd was Guido Horckmans een rocker en grote fan van Elvis.

https://www.youtube.com/watch?v=w6sFivc8Z-Q

  (Met Micha Marah...)

Guido Horckmans speelde mee in een rock&roll-groepje: 'The Rainbows'.  Ze traden veel op tussen 1964 en 1971...  Maar dit stopte abrupt toen zijn maten Harry en René op weg naar een optreden dodelijk verongelukten.

Vader was een grote stevige man.  Zijn oudere broer was kleiner.  En ook karakterieel verschilden ze erg van mekaar.  Als er al eens ambras was in een dancing riep Rudy er zijn broer bij om het 'op te lossen'.  Rudy was eveneens een getalenteerd kunstenaar.  Eerder klassiek.  Hij leerde  sculpteren in de familiezaak.  Zo maakte hij ondermeer de mooie engel in de ingangsdeur van de Katelijnekerk.  Vader ging naar de academie in Mechelen.  Daar leerde hij mijn moeder kennen: Annie Dewael.   Ze werd ook kunstenares en gaf er nadien vele jaren les.  Ook nu is ze nog steeds met kunst bezig.

Kunst, muziek, acteren: het liep allemaal door mekaar.    Braken rustiger jaren aan?  Guido en Annie werden verliefd op mekaar....

Mijn ouders: het was een mooi hippiekoppel.  Twee aantrekkelijke jonge mensen met een rijke fantasie.  Ze waren nog niet getrouwd.  En toen diende ik me aan.  Een 'ongelukske'.  Ik dank mijn naam aan de strips van 'Erik de Noorman' waar m'n vader verzot op was Erwin was de zoon van Erik..  Mijn moeder was 'Winona van Atlantis'...  Negen jaar zijn ze getrouwd geweest.  Dan zijn ze uit mekaar gegaan en m'n vader verhuisde naar Keerbergen.  Hij trouwde opnieuw.  Ik heb hem weinig gezien in mijn tienerjaren.  Er waren wat strubbelingen.  Zes à zeven jaar lang leefden we in een andere wereld.  Rond mijn zeventiende werd de band hersteld. Vader woonde toen in Antwerpen.  Ik ging bij hem terug op bezoek.  Stillekesaan. We gingen eens op café of deden een cinemake.  En van toen af werd onze relatie steeds sterker.  Het was soms meer een vriendschapsband dan een vader-zoon-relatie.  Toen ik bij het begin van de jaren tachtig 'punker' werd, herkende hij zich in mij.  De hippie van toen zag in zijn rebelse punk-zoon zichzelf terug.  Hij wist toen ook al dat de jaren van verstand nog zouden komen.

Op de uitvaart van zijn vader hield Erwin een mooie ontroerende toespraak.  Hij vertelde toen dat vader niet perfect was.  Hij had zijn kleine kantjes.  Zoals wij allemaal.  Maar hij wou vooral de positieve dingen aanhalen en eren.  Want door goede dingen te vertellen over een afgestorvene, versterk je de goede daden in zijn nageslacht.  En de goede dingen die het nageslacht doen, eren de overleden voorouder... 

(met Guido: links onderaan.  Midden onderaan: Jan De Winter)

Vader heeft altijd zijn goesting kunnen doen.  Behalve misschien in zijn legertijd.  Altijd is hij er in geslaagd om zijn ding te doen.  Schilderen was zijn passie.  Zijn trots.  Acteren deed hij graag, maar dat zag hij meer als zijn beroep.  Lang stond hij op de planken van het MMT en nadien in het Reizend Volkstheater in Antwerpen. Tussendoor regisseerde hij ook veel, zoals ondermeer in het Duffelse Garagetheater.  De soap 'Familie' gaf hem werkzekerheid.  Schilderen was een constante.  Dat bleef hij heel zijn leven doen.  Hij zat ooit samen met de wat oudere Mechelse kunstenaar Jan De Winter in de beeldhouwklas.  Ze werden goeie vrienden.  Vader was geen zakenman.  Veel van zijn kunstwerken deelde hij uit.  Soms verkocht hij wat, andere werken zijn meegenomen door een ex... Toch heb ik nog wel wat kunnen bewaren. Zelfs een tiental hele oude  Ook Rudy heeft nog wat van hem.  Maar vooral koester ik zijn laatste, onvoltooid gebleven schilderij dat bij hem in zijn huisje in Zeeland op een ezel stond.  Het toont een zeeuws landschap.  Onaf...

Onaf. 

Omdat het niet meer ging.  Omdat de dementie hem steeds meer in de greep kreeg.  En ook al praatte hij niet over zijn ziekte.  Hij wist het wel.  Omdat hij gehoord had dat dementerenden vaker gebogen gingen lopen, rechtte hij altijd heel bewust zijn rug als hij stapte.  Want hij was een trotse man.

Fier was hij zeker.  Hij wou er altijd netjes bij lopen.  Communiceren over de dementie deed hij niet.  Hij wou er niet aan toegeven.  De trotse en mooie man die hij altijd was wou zich niet gewonnen geven.  Hij praatte steeds AN.  Alleen als wij onder mekaar zaten spraken we 'Mechels'.  Zo kreeg hij nog altijd veel aandacht van de vrouwen.  En dat had hij graag.  Hij was niet vies van vrouwelijk schoon.  Ik noem hem wel eens een 'professionele flirter' waar je nergens mee kon komen - maar dan wel in de plezante zin.  Toen we in 2012 samen in een cafeetje zaten - hij was toen al dementerend - complimenteerde hij uitgebreid de dienster om haar mooie ogen.  Die aandacht voor vrouwelijk schoon was soms ook zijn ongeluk.  Soms zo trok hij niet steeds de juiste vrouwen aan.  Mijn vader was drie keer getrouwd en had uit die drie huwelijken vier kinderen.  Na zijn dood ontdekten we dat we nog een halfbroer hadden...

Toch was hij af en toe ook onzeker bij het acteren.  Dat had hij dan weer niet als hij schilderde.  Soms geloofde hij weinig in zichzelf.  Het ontslag bij 'Familie' waar hij toch altijd als een goeie collega werd beschouwd, moet hem pijn gedaan hebben.  Erwin suggereerde hem om het terug bij het theater te proberen.  Maar dat deed hij niet.  Hij besefte wel dat het niet meer zou gaan.  De contacten met de theaterwereld verwaterden.  Misschien was hij er wel een beetje bitter om.  In zijn laatste levensperiode , in het rust-en verzorgingstehuis in Hulst was zijn wereldje heel klein geworden.  Alleen familie kwam nog langs.  Zelfs Annie, zijn eerste vrouw, en moeder van Erwin.  De kwaadheid was in al die jaren geluwd.  Ze konden nog praten met mekaar...  'Erik de Noorman' en 'Winona van Atlantis'...

Op zijn begrafenis waren alleen wat familieleden en verzorgers van het tehuis aanwezig. En natuurlijk zijn broer die er altijd voor hem was tot het laatste afscheid toe.  Hij had het moeilijk, want ze hielden erg veel van mekaar.

Erwin deed het woordje.  Hij wilde dit doen. 

Ja, dat wou ik écht doen.  Ik heb mijn vader ook mee helpen kisten, samen met zijn broer en mijn zus Famke.  Vader werd gecremeerd en zijn asse wordt bewaard bij m'n zus.  Maar later willen we hem op een gepast moment uitstrooien...

"(...) Vader hield van romantiek.  Komende uit een oud geslacht van kunstenaars.  Was hij voorbestemd om zelf de kunstwereld in te gaan?  Hij ging beeldhouwen, schilderen, acteren, zingen...  En dat deed hij goed.  Hij maakte knappe beelden en schilderijen.  En hij zong zowat de hele dag door toen ik nog klein was.  Hij praatte over cowboys en indianen, en ja...de Noormannen.  Hij zag de wereld groots en mooi.  Al was het in realiteit niet altijd zo.  En dat maakte hem soms ook duister en somber... (...)  En het ogenblik van zijn dood viel samen met een storm, en zijn uitvaart net voor een 'blue moon'.  Echt iets voor hem (...)"

Vader was beslist een kleurrijk figuur.  Een veelzijdig kunstenaar.  Een filosoof en levenskunstenaar.  Maar nonchalant was hij soms ook.  We hebben vele raakvlakken.  Ik ben ook naar de academie geweest, maar ben nu vooral bezig met schrijven....

Op de schildersezel staat een onaf werk.  Erwin koestert het.

En gaandeweg groeide een plan.  Hij wil iets doen met al die werken van zijn vader.  Hij wil de buitenwereld tonen dat zijn vader méér is dan 'pastoor Walter', en dat hij ook een getalenteerd kunstenaar was.  Hierin vond hij een bondgenoot in zijn vriendin Karen De Schepper, die zelf ook erg kunstminnend is.  Samen willen ze een tentoonstelling opzetten rond het werk van Guido Horckmans.

(foto: Jan Smets - Karen en Erwin)

Ik zie dit als eerbetoon.  We zoeken nog uit waar en wanneer we deze expo zullen opzetten.  Maar komen doet hij!   Misschien kunnen we vader nadien voorgoed loslaten.  Misschien kunnen we na de vernissage zijn asse uitstrooien? ...

En boven aan het uitspansel stond een wonderlijke sterrenhemel.  De zon was prachtig ondergegaan in die oneindige zee, en een vogel klapwiekte hoog in de lucht.  En daar zaten ze - een vader en een zoon.  Een ouder geworden turende Noorman.  

"Gij kinderkes, zo lief en fijn, zo wordt mijn zijn tot uw zijn.  Mijn ik is nu in u opgestaan.  Mijn zijn is nu in het niets vergaan. De dood verandert mijn in dijn.  Doet ze in elkaar besloten zijn..."

En de sterren schitteren daar hoog in het hemelgewelf, de geheimen van leven en dood met zich meedragend.  En de rivier leidt naar de zee, de Viking op zijn laatste reis meenemend - naar het Walhala met de gouden hal der voorouders...  En aan de oever blijven ze achter.  En na de twijfel of ze zullen rouwen of vrolijk zijn, besluiten ze om hem altijd te zullen her-inneren.  Door in de toekomst verder te gaan werd hij een deel van het verleden. Maar stukjes van dit verleden dragen ze allemaal met zich mee: zijn kinderen en kleinkinderen, zijn nichten, zijn broer en zijn zus...