(foto's: Jan Smets)
De jaarlijkse Open-Monumentendag scoort hoog op de Mechelse evenementenkalender. Dit gebeuren waarop ons rijk erfgoed aan een zo breed mogelijk publiek wordt getoond is steeds een succesnummer. Gekoppeld aan andere leuke activiteiten als het Gildenjuweel en het tradionele klokkenwerpen staat het borg voor een topzondag. Voor de eerste keer was er ook een gesmaakte samenwerking tussen Jazzathome en de Open-Monumentendag. En dat was een schot in de roos. Liefhebbers van beide evenementen hoefden niet langer te kiezen waaraan ze deelnamen, maar konden beide meepikken...
Het is in de prachtig gerenoveerde Heilige Geestkapel aan de Minderbroedersgang dat burgemeester Bart Somers de 28ste Open-Monumentendag opent. Hij doet dat in de plaats van verontschuldigde bevoegde schepen Greet Geypen. De opening krijgt een extra feestelijk tintje met een streepje (jazz)muziek van het Karl Van Deun-Ruben Machtelinckx duo.
De Open-Monumentendag is een culturele Mechelse topdag. Deze editie wordt er - niet onverwacht - gefocusd op het thema 400 jaar Grote Raad. Immers: volgende week zaterdag zal het prestigieuze stadsfestival OP-RECHT.MECHELEN uit de startblokken schieten. Je moet dus niet verbaasd staan dat het gerechtshof (vroegere paleis van Savoye, van Margareta van Oostenrijk) een plaatsje opeiste in het lijstje van te bezoeken monumenten. Maar ook andere gebouwen die een link hebben met de voormalige Grote Raad zetten zich in de kijker. Denk maar aan het Schepenhuis waar vanaf de 13de eeuw reeds rechts gesproken werd of het Hof van Palermo waar de eerste voorzitter van de Grote Raad heeft gewoond...
Kinderen werden dit jaar niet vergeten met een gegidste wandeling op kindermaat. En dat is een primeur. Trouwens: héél wat gidsen waren gisteren weer op pad om de vele bezoekers mee te nemen op hun themawandeling of in één of ander opengesteld monument of...stelling. Zelfs gehoorgestoorden konden meestappen door behulp van een doventolk. Al deze gidsen verdienen een pluim voor deze inzet.
De intensieve samenwerking met jazzathome heeft geloond. Op vijf locaties kon men genieten van muziek.
Monumenten zijn géén statische getuigen van het verleden maar door nieuwe invullingen krijgen zij een nieuw leven.
Nieuw was ook dat Herita enkele exclusieve betalende bezoeken aanbood. Hier en daar klonk wat wrevel door bij een aantal bezoekers van Open-Monumentendag die vonden dat dit niet echt paste en elitair aanvoelde in het kader van zo'n evenement voor een zo breed mogelijk publiek.
Verder: een staande ovatie voor Open-Monumentendag dat weerom een topeditie mocht genoemd worden!
Je kan op zo één dag niet alles bezoeken. Jammer genoeg niet. Er dient dus een pijnlijke selectie gemaakt. Wat ik zéker met stip had aangeduid is het tot de verbeelding sprekende Hof van Palermo met z'n mooie woontoren in de Zakstraat...
Dit Hof werd in 1476 gebouwd door Jean Carondelet die werd benoemd tot de eerste voorzitter van de in dat jaar opgerichte Grote Raad (toen nog Parlement van Mechelen genoemd). Zijn zoon Jan bouwde een indrukwekkende kerkelijke carrière uit en schopte het tot aartsbisschop van Palermo. En hiermee is de naam van het gebouw verklaard.
Het werd een stadspaleis met een zekere status. Hiervan getuigt ook de woontoren. In de loop der tijden is het gebouw 'ingekrompen' en onderging het vele wijzigingen. Ook wisselde het gebouw regelmatig van eigenaar tot het in 1663 in de handen kwam van Anthonis du Hot, advocaat van de Grote Raad. Tot het begin van de 18de eeuw was het in het bezit van zijn weduwe. Nadien wordt het gebouw opgedeeld.en verbouwd.
IN 1889 richtte Theophiel De Wit die bij tapijtweverij Bracquenié werkte hier zijn eigen manufactuur op.
In 1907 werd het gelijkvloers helemaal gewijzigd en de voorgevel veranderde van uitzicht.
De succesrijke en groeiende manufactuur verliet in 1980 het gebouw om te verhuizen naar de Refugie van Tongerlo in de Schoutetstraat. Nadien volgde lange tijd de leegstand. In 1889 werd de toren gerestaureerd door architect Karel Beeck. De resterende werken vielen echter stil en het verval zette zich nu helemaal in.
Een deel van het historische eel kwam in 2003 in handen van het ABVV maar de geplande omvorming tot kantoren kwam nooit echt van grond.
Vorig jaar kocht Vastgoed Van Loon het Hof op en nu zullen de historische delen van dit vroeger stadspaleis worden geïntegreerd in nieuwe woongelegenheden. Er is dus terug hoop voor Palermo!
Uiteraard mocht het voormalige Paleis van Margareta van Oostenrijk in de Keizerstraat niet ontbreken in mijn lijstje. Ons aller Margareta vestigde zich in 1507 in Mechelen als landvoogdes. Door haar kreeg onze stad een grote culturele uitstraling en waren kunstenaars, wetenschapslui en humanisten kind aan huis in Mechelen.
Haar paleis - Hof van Savoye genoemd - was één van de eerste renaissancegebouwen in de Nederlanden en werd gebouwd tussen 1508 en 1530.op panden tussen Voochtstraat, Korte Maagdenstraat en Keizerstraat. De gotische acthervleugel werd begin van de 16de eeuw gerealiseerd door Rombout II Keldermans. De voorgevel zou na Margareta's bestuur worden opgetrokken.
Na haar dood werd het Hof in gebruik genomen door de eerse Mechelse kardinaal, Granvelle om nadien de zetel van de Grote Raad te worden. Merk ook tussen de foto's zijn wapenschild in een stucwerk aan het plafond. Sinds het begin van de 19de eeuw werd het omgevormd tot rechtbank. Maar ook aartsbisschop de Méan had vertrekken in het gebouw.
Rond 1842 wijzigde veel. Het oorspronkelijke meubilair verdween, en het Hof werd overgedragen aan het provinciebestuur. Een ingrijpende restauratie volgde in historiserende stijl. Veel oorspronkelijk is in het paleis verdwenen. Toch zijn nog wel wat restanten te zien in de vroegere troonzaal.en in de bibliotheek. Maar ook is nog een 'geheime' deur te zien die volgens de legende gebruikt werd door Margareta om naar haar minnaars te ontsnappen...
De onderste foto rechts is nu helemaal uit de tijd van de landvoogdes. Van hieruit kon zij vroeger door middel van een loopbrug naar de (toen toch, en later afgebroken) Sint-Pieterskerk aan de overzijde stappen.
Van daar ga ik richting Huidevettersstraat. Daar staat het vroeger Notarishuis. In 1868 werd aan de Botermakt een overdekte markthal opgericht en werden twee omiggende straten aangelegd: de Muntstraat en de Huidevettersstraat. In de buurt liggende vlieten werden gesaneerd en de vroegere huidevetterswijk die opgewaardeerd werd, wou men hiermee beter bereikbaar maken. Later zou in de onmiddelijke buurt ook de Vleeshal worden gebouwd.
In 1882 diende notaris Van Melckebeke in naam van de vereniging van notarissen een bouwdossier in voor een verkoopzaal met aanpalend cafe, en de plannen werden uitgevoerd door Victor Louckx. op de overkapte Melaan. Het gebouw werd getekend in neoclassicistische stijl.
Het huis heeft slechts vier vertrekken: twee verkoopzalen met ijzer-en glasconstructies en twee roepzalen. Daarnaast ligt de 'groene kamer' - een 18de eeuws salon dat zijn ziel nog goed bewaard heeft. In 1992 werd het notarishuis gerestaureerd door Karel Beeck. Nu betrekken interieurzaak Colorfool en kinderkledingwinkel Urban Minishop het pand.
(Erebelleman Swa vervangt vandaag de verhinderde Bellemadam Myriam.... Historisch aangeklede gidsen én een Kinderwandeling op maat!)
Ik ga richting Korenmarkt, waar aan het historische woonhuis De Clippel de immer goedlachse Luc Michiels een groepje al staat op te wachten.
Een middeleeuwse kelder een tot de verbeelding sprekend en haast 'magisch' atelier maken dit een bezoek overwaard. Hier is de klokkengieters-en torenuurwerkmakersfamilie Michiels al generaties lang actief. Het is deze familie die in 1890 het pand aan de Korenmarkt aankocht. Het atelier werd ondergebracht in het omvangrijke koetshuis dat door de vorige eigenaars was gebouwd.
Het huis is met grote zorgen veel respect voor de historische evolutie van het pand door de familie Michiels gerenoveerd.
Het Schepenhuis is natuurlijk een must! Maar aangezien ik dat in het verleden reeds meermaals bezocht, sloeg ik dit deze keer over...
Ook onze Kathedraal, het Predikherenklooster en Hotel Van der Gracht de Rommerswael dat getransformeerd werd in De Borght/Stassart 11 deed ik niet aan omdat ik ze recentelijk nog bezocht. En dat was ook zo voor het Fort van Walem...
In de Begijnenstraat is nu het kunstencentrum NONA gevestigd op de plaats waar in de 16de eeuw twee breedhuizen in 'hofstijl' stonden. De daaropvolgende eeuwen deden het gebouw regelmatig van eigenaar en functie veranderen.
In 1850 werd het oude woonhuis van de familie Van Voorspoel getransformeerd tot herberg Frascati. Het vroegere hoedenmakersatelier van de vorige eigenaar werd omgevormd tot dans-en feestzaal. Ook toneelkring 'De Taelzucht' vond hier een ondrkomen. In de Eerste Wereldoorlog werd het zwaar beschadigd en in 1922 werd de grote zaal heringericht met scène en balkon.
Nadien werd het een een filmzaal: Ciné Studio, dat later een wat twijfelachtige reputatie kreeg en het 'voal cinemake' werd genoemd.
In 1983 viel het doek voor deze bioscoop en vzw Theaterteater bouwde de zaal om tot toneelzaal. In juni 2001 ging deze vzw over in kunstencentrum. Het werd de start van een grootscheepse renovatie.
Den Breckpot aan de Korenmarkt blijft ook een publiekstrekker. Al was het alleen maar om vanop het dakterras de vorderende werken aan het zwaar verwaarloosde Hof van Cortenbach te kunnen bekijken...
Den Breckpot behoorde vroeger ook datzelfde hof. Ywein van Cortenbach was kamer-en raadsheer van Maximiliaan van Oostenrijk en werd in 1492 benoemd tot Mechels schout. Hij liet het huis Den Drake grondig verbouwen tot een pand dat nu nog ongeveer zijn huidige omvang heeft, met een voorhuis aan de Korenmarkt.
Zijn zoon Jan liet op de binnenplaats van de woning een prestigiezue residentie bouwen in tradionele bak-en zandsteenstijl.
Tot het midden van de 17de eeuw waren de twee woningen Cortenbach één geheel. Het pand aan de Korenmarkt werd dan aan de Jonge Kruisbooggilde van Mechelen toegewezen. (de Oude bevond zich aan de overkant - het huis Den Duytsch)
We krijgen een prent te zien van het gildehuis in de periode 1648-1651. De Gilde werd in 1797 afgeschaft door de Franse bezetter en het huis werd verkocht aan een handelaar in graan en boekwijt: Jan Baptist De Keyser.
Omstreeks het midden van de 19de eeuw kwam het pand in de handen van de familie Breckpot die handel dreef in sterke drank en wijnen. De toeganspoort werd vervangen door een winkelvitrine, en meerdere wijzigingen gebeurden later.
In 2005 stopte de drankenhandel en de familie Gybels kocht het voormalige gildehuis op. Een grondige renovatie volgde - ook weer met veel respect voor het historische karakter van het gebouw...
Tijd om hogere regionen op te zoeken! Aan de Zoutwerf beklim ik de stellingen van het Huis De Zalm. Voor de winter zullen die terug afgebroken worden. Dit is nog de laatste en unieke kans om de geveldetail van dit dra gerestaureerde gebouw van heel nabij te bewonderen...
Den Grooten Zalm en het ernaast gelegen Innehuysken was het scharnierpunt van een belangrijke handelsactiviteit in onze stad dat na het in 1301 verkregen stapelrecht op zout tot grote bloei kwam.
Er heerste een grote bedrijvigheid aan deze Dijelkaai met handel drijven, waren wegen, opslaan van goederen... De Grote Zalm werd gebouwd als gildehuis van de visverkopers in vroegrenaissancestijl tussen 1530 en 1535. En dit met rijke ornamentiek en duur materiaal. De hele (bouw)geschiedenis van het gebouw kan je bekijken en nalezen op goed gedocumenterde zeildoeken aan de Zoutwerf.
In de loop der tijd werden een aantal aanpassingen gedaan naar de mode van toen, en ook de oorspronkelijke geveltop verdween. Het hele verhaal vertellen zou ons hier te ver leiden. Toch nog even vermelden dat het gebouw ook de stadswoning was van kunstenaar Willem Geets en nadien museum zou worden. De Dutise bezetter nam ook zijn intrek in het pand in WOII. Oorlogsschade werd eveneens geleden. Na deze oorlog werd het gebouw gerestaureerd.
Sinds vorig jaar staat de gevel in stellingen voor stabiliteitswerken en een zachte restauratie. De rijke kleurstelling van de 16de eeuw werd niet hersteld. wegens te fragmentair. Maar bekijk maar eens rustig al de taferelen die te maken hebben met zee, de vishandel of mythologische waterbewoners...
Niet te voet maar wel met lift konden ook de stellingen van de Begijnhofkerk worden bezocht. Hierover schreef ik meer vorig jaar. de Begijnhofkerk wordt niet alleen aan de buitenkant aangepakt maar binnenkort start ook de broodnodige binnenrestauratie van deze prachtige kerk met zijn wel erg apart koloriet...
Op een drafje neem ik je nog mee naar het Hof van Prant aan de Veemarkt waar het Sint-Romboutscollege zich in vestigde...
Het Hof werd gebouw in de eerste helft van de 17de eeuw door Cosmas Van Prant, baron van Blaasveld en burgemeester van Mechelen. Het werd een voornaam herenhuis in de overgangsperiode van laatrenaissance naar barok.
Na de dood van de kinderloze Van Prant ging het hof over in handen van andere adellijke families, zoals in 1744 de familie Snoy. François Snoy was advocaat van de Grote Raad. Hij moderniseerde het pand.
In 1839 werd in het Hof van Prant een wolfabriek ondergebracht. Maar in 1840 ging het over in de handen van het aartsbisdom die er een stadscollege wou in onderbrengen. In 1863 ging het college van start. Het werd flink uitgebreid tijdens de 19de eeuw, en ook vorige eeuw gebeurden heel wat moderne aanpassingen...
Tot slot bezoek ik de Sint-Janskerk die na een grondige en geslaagde buitenrestauratie zich klaarmaakt voor een broodnodige restauratie van het rijke interieur...
Nog even meegeven dat van deze editie van Open-Monumentendag weerom een heel verhelderend boekje werd uitgegeven dat bij UITinMechelen verkrijgbaar is voor de verwaarloosbare som van 3 Euro.