(foto's: Jan Smets - foto rechtsonder: Nelly De Keye)

Het is winter.  Nieuwjaarsdag 1925.

Over de IJzerenleen schrijdt traag een begrafenisstoet - een lijkwagen getrokken door twee paarden - richting Stedelijk Kerkhof.  De wagen wordt gevolgd door een aantal mannen die vlaggen dragen.  De stoet vertrok even voordien - klokslag 14 uur aan de Zoutwerf 9 waar het Syndicaal Huis van de Socialisten gevestigd was.  Aan de kant staat een groot aantal toeschouwers.  Zwart van het volk ziet het van aan de Hoogbrug tot aan het Schepenhuis waar de stoet nu langzaam voorbij komt.  Op het kerkhof zal hij burgerlijk begraven worden.  Maar er zal ook religieuze muziek weerklinken.  Ergens tussen de menigte staat een meisje - nog te jong om de familie in stoet te volgen - aan de hand van Aaltje, haar oma langs moeders kant.  Dit is de begrafenisstoet van haar grootvader Willem Reuter.  Zeventig jaar geleden werd hij geboren in Den Helder, en hij is altijd Nederlander gebleven.  En dit ondanks het feit dat hij al als jongeman in Mechelen kwam wonen, huwde en er zijn loopbaan uitbouwde. 

Aan de kant van IJzerenleen en Steenweg staan velen zwijgzaam toe te kijken.  Bolhoeden en petten...  De wielen van de lijkwagen ratelen ritmisch over de kasseien.  De kadans van de dood.   Op deze winterdag doet hij zijn laatste tocht door Mechelen: Willem Jaak Reuter - een man die sociale geschiedenis schreeft in deze stad: invloedrijk, visionair, koppig, sociaal bewogen...  Kortom een monument.  Men keek naar hem op en men bewonderde hem...  Maar er waren er ook die hem tegenwerkten of jaloers waren...  Zo gaat dat met de échte groten.  De stoet rijdt de geschiedenis maar ook de vergetelheid in.  Aan de hand van haar grootmoeder staat tussen de massa de twaalfjarige Rosa Reuter, zijn kleindochter, toe te kijken...

Ze vertelt het vele jaren later aan haar dochter Nelly.

Rosa weet dat ze zal sterven.  Ze is 95 jaar.  Heel lang is de relatie tussen hen beiden heel kil en vertroebeld geweest.  Dat heeft alles te maken met de pijnlijke echtscheiding van Rosa en haar man, de vader van Nelly De Keye: een verhaal met bittere kantjes dat diepe littekens maakte. 

(Rosa Reuter op jonge leeftijd...)

Nelly kwam er mee in het reine, maar eenvoudig was het allemaal niet.

Ik zit met Nelly op deze bloedhete dag op een terras.

Ze is een mooie, intelligente en vriendelijke vrouw.  Midden de zestig.  'Sterke madam' is een cliché misschien - maar ze is het wel.  Ze kende een aantal zware tegenslagen, kampte tegen een levensbedreigende ziekte...  Maar ze kwam dit alles te boven.  Het louterde haar.  Ze kwam in het reine met de minder fraaie episodes van haar leven.

Vele jaren zagen moeder en dochter mekaar amper.  Maar op het laatste van haar leven zat Nelly aan het sterfbed van haar moeder.  Wat gebeurde kon niet gewist of vergeten worden.  De nooit geheelde wonden zouden nooit helemaal genezen...

Op de doodsbrief van Rosa staat een versregel van Adriaal Roland Holst:

"Veel liefde ging verloren in de wind en wat de wind weet, zullen wij nooit weten..."

Dit is niet het verhaal van Nelly of Rosa.

Dit is het verhaal van een familie. 

Dit is vooral het verhaal van een Nederlander die in onze Dijlestad kwam aangewaaid en zijn idealen in daden probeerde om te zetten.

Dit is het verhaal van zijn verrassende roots en het verhaal van zijn kinderen en kleinkinderen.

Dit is de geschiedenis van de Mechelse tak van de familie Reuter: een naam die klinkt als een klok.

Ik ontmoet Nelly voor de tweede keer.  Enkele maanden geleden zaten we samen op het zelfde terras.  Ze vertelde met het verhaal van haar familie en overgrootvader Willem.  Ik luisterde geboeid, bekeek de oude foto's...  Notities nam ik niet.  Maar toen reeds was ik er van overtuigd dat we een nieuwe afspraak moesten maken.

(Nelly toont de familiefoto van haar overgrootvader Willem Reuter...)

Nelly laat het verhaal starten in de eerste helft van de 19de eeuw.

In het Duitse Kassel woont het grote gezin van rabbijn Reuter.  Het gezin telt zeven zonen.  Dan gebeurt er iets tragisch dat de familie zal verscheuren.  Het huis brandt af en moeder komt hierbij om.  Ook een baby sterft bij deze ramp.  De gebeurtenis maakt dat de familie zich verspreid.  De zonen trekken de wijde wereld in...  Weg uit Duitsland...

Twee zonen trekken de Grote Plas over en proberen dar een leven uit te bouwen.  Ze doen dat met succes.  Ook al wonen ze twintig jaar lang in mekaars buurt in New York: vervreemd waren ze van mekaar.  De ene broer wordt wetenschapper en de andere een naaste medewerker van Edison en zo staat hij mee aan de basis van de ontwikkeling van de gloeilamp.  Pas toen deze uitvinding uitgebreid de pers haalde, herontdekken ze mekaar...

Enkele maanden geleden reisde Nelly met een vriendin naar New York en op Ellis Island ziet ze tussen de eindeloze reeks namen van migranten deze Reuters vermeld...

Van de zeven broers komt er een andere in Engeland terecht.

Paul Julius Reuter zal de familienaam tot op de dag van vandaag wereldwijde bekendheid geven.  In 1851 richt hij Reuters Nieuwsdienst op!

Weer een andere zoon - Hendrik Reuter - wordt Nedrlander.  Hij woont in den Helder en is meubelmaker.  En het is daar dat zijn zoon Willem Jaak Reuter geboren wordt op 7 augustus 1854..

Waarom mijn overgrootvader naar België kwam?  Men zegt dat hij dat deed om aan de loting van zijn legerdienst te ontsnappen?  Het kan.  Maar het had ook te maken met zijn beroepskeuze.  In Mechelen wou hij de stoelmakersstiel leren.  In Mechelen aangekomen vindt hij onderdak in het pension van weduwe Verstreken die twee dochters had.  Met één van de dochters, Maria, zal hij later huwen.  In deze stad zet hij ook een stoelmakerij op.  Maar al snel doet hij veel meer.  In 1887 zal de jonge dertiger al een stoelmakersbond oprichten waarvan hij secretaris en bode wordt. Het zou het begin worden van een jarenlange inzet in de socialistische vakbondsbeweging.  Ik heb hem natuurlijk nooit gekend, en hij kwam enkel naar mij toen in de verhalen die ik hoorde.  Men sprak met veel respect over hem.  Als jong meisje besefte ik niet steeds zijn grote rol die hij hier in Mechelen speelde.  Pas veel later begreep ik het.  Ik hoorde veel over hem vertellen in bewonderende woorden.  Hij moet uitermate begaafd en verstandig geweest zijn.  En koppig!  Hij was een groot redenaar en erg charismatisch.  Koppel dit aan een sterke sociale ingesteldheid.  Dit was hij ten voete uit: Mijn overgrootvader Willem...

(Willem Jaak Reuter)

Het begint bij de oprichting van een stoelenmakersbond, maar daar blijft het niet bij.  Willem Reuter zou zijn verdere leven nog vele andere socialistische organisaties en verenigingen oprichten.

Lid van de toenmalige socialistische ziekenbond wordt hij in 1890  Deze was in september 1888 opgericht omdat de nood aan een 'goed ingerichte ziekenbeurs groot was'.  De stichtingsvergadering vindt plaats in 'de Oude Ooievaar' in de Onze-Lieve-Vrouwestraat.  Amper enkele maanden na zijn aansluiting wordt hij zelfs tot voorzitter verkozen.

De jonge Mechelse mutualiteit sluit zich dat jaar nog aan bij de pas opgerichte Landelijke Federatie van Socialistische Ziekenbonden.

Twee jaar later is Willem medestichter van de zang-en toneelkring 'Gelijkheid en Recht'. 

Zijn inzet voor de socialistische beweging gaat verder dan de stadsgrenzen.  In 1902 is hij betrokken bij de samenwerkende maatschappij Vooruit nadat hij voordien nog beheerder van de coöperatieve De Toekomst was...

Mijn overgrootvader kende Priester Daens goed en had bewondering voor diens inzet.  Willem Reuter was protestant van huis uit.  Zijn sociale bewogenheid was heel zeker Christelijk geïnspireerd.  Maar geloof was iets voor binnenskamers en niet voor de buitenwereld.  Hij verwierf heel snel een stevige sociale positie in Mechelen.  Hij werd bij velen populair, ondanks het feit dat hij 'Ollander' bleef voor een flink aantal anderen.  Hij liep in de kijker en kende succes, maar een succesverhaal brengt ook jaloezie mee.  Op een bepaald moment zal hij een ministerpost aangeboden krijgen, maar daar kan hij niet op ingaan omdat hij zich niet wou laten naturaliseren tot Belg...

Willem Reuter trekt zich na een ruzie terug als voorzitter van de socialistische ziekenbond, maar in de lokalen van de teloor gegane De Toekomst richt hij samen met ene Louis Evrard in 1906 een nieuw socialistisch ziekenfonds op onder de naam 'Gelijk en Recht'.  Hij wordt er de voorzitter van.

Later - na de Eerste Wereldoorlog - komt er toch terug toenadering tussen de twee ziekenbonden.  De verzoening zorgt voor een hereniging.  Van de nieuwe 'De Voorzorg' zal hij - hoe kan het ook anders? - opnieuw voorzitter worden.

Een nieuw initiatief wordt op poten gezet in 1920.

Willem zal één van de oprichters worden van de apotheken de Voorzorg.  Een eigenom in 'den Ouden Bruul' (nu Désiré de Boucherystraat) wordt verworven.

Willem Reuter volgt Frans Verbelen op als voorziiter van de B.W.P.  En of dit alles nog niet genoeg is zal hij er nog een agentschap voor brand-en levensverzekeringen op  na houden.

Aan Katholieke zijde klinkt gemor.  Zo schrijft de toenmalige Katholieke Mechelse Courant:

"Gezel Reuter die in het lokaal Frascatie zondag laatstleden een ware oproerige taal voerde is een Hollander.  Onze politie liet hem begaan.  Wij hopen dat het stadsbestuur zich wat kachtdadiger zal toonen!..."

In feite zouden ze niet liever gehad hebben dat hij werd uitgewezen uit België.  Het antwoord van Willem liet niet lang op zich wachten:

"Men schrikt van het woord socialisten met hun roode vlag, die revolutionair is en niets kent dan bloed.  't Is niet waar: die vlag is rood, geverfd zijnde door 't bloed dat onze broeders stortten voor hunne strijd.  Als 't volk zal vrij zijn, zal de kleur onzer vlag veranderen.  Zij zal wit zijn ten teken van vrede!"

(het gezin van Willem Jaak Reuter en zijn echtgenote Maria Verstreken.  rechts staat zoon Hendrik Reuter, vader van Rosa en grootvader van Nelly De Keye...)

Mijn overgrootvader zal op 28 december 1924 overlijden.  Hij onderging een apendicitisoperatie die verkeerd afliep.  Hij kreeg door een te grote dosis chloroform een niet te stoppen hik en hierdoor kon de operatiewonde niet sluiten.  Zo kwam hij aan zijn eidne.  Het gaf zelfs aanleiding tot een stadslegende.  Sommigen fluisterden dat hij vermoord werd door tegenstanders omdat hij té machtig werd.  Wellicht een indianenverhaal, maar zijn dood zal sommigen wel goed uitgekomen zijn...  In ieder geval: zijn naam blijft onlosmakelijk verbonden met de sociale ontvoogdingsstrijd in onze stad en daarbuiten.  een groot figuur: een man naar wie men opkeek.  Ik hoorde de verhalen over hem in familiekring maar kon die als jong meisje niet allemaal plaatsen.  Men sprak met zekere trots over hem.  Ik voelde dat toen aan alsof men over 'de koning' sprak.  Bovendien heb ik ook mijn grootvader, diens zoon Hendrik, amper gekend.  Hij stierf in 1957.  Ook hij kon me dus niet meer vertellen over zijn vader als ik ouder werd.  Nadien zorgde de echtscheiding van mijn ouders dat we als gezin uit mekaar groeiden.  Pas aan het doodsbed van mijn moeder kreeg ik een breder beeld van hem.  De naam van Willem Reuter verdween in de plooien van de tijd.  Vergeten is hij niet écht, maar toch...  Pas toen men onderzoek begon te doen naar de geschiedenis van de Voorzorg kwam hij meer en meer weer boven water...

  (Hendrik Reuter)

Eén van de zoons van Willem is de groovader van Nelly.  Hendrik Reuter wordt geboren in 1882.  Hij zou de meubelzaak van zijn vader voortzetten.

Hij heeft een groot atelier aan de Auwegemvaart.

Dat heb ik natuurlijk nooit geweten.  Men stopte met de zaak rond de Tweede Wereldoorlog.  Nadien gingen mijn grootouders wonen in de Korte Penninckstraat.  Mijn grootvader die Nederlandse roots had via zijn vader zou eveneens huwen met een Nederlandse.  Mijn grootmoeder Neeltje kwam uit een rijke burgelijke familie die zelfs banden had aan het Hof.  Haar vader stierf vroeg.  Neeltje was amper twee jaar, en haar moeder, Aaltje, hertrouwde met Philibart Reuter.  Toevallig was hij een zoon van één van de zeven over de wereld verspreid geraakte broers Reuter, zonen van Rabbijn Reuter uit Kassel.  Philibart Reuter was zeevaarder en voer op China.  Toen Neeltje de huwbare leeftijd had bereikt kwam ze op bezoek in Willem, de neef van haar stiefvader Philibart, en zijn echtgenote Maria Verstreken.  Bij die gelegenheid leerde ze mijn grootvader Hendrik kennen.  Door hun huwelijk was er een dubbele familieband.  Na het huwelijk van hun dochter zijn Aaltje en Philibart in Mechelen komen wonen.  Op het Oud Kerkhof zijn ze begraven in het familiegraf van mijn overgrootouders en grootouders...   Mijn grootvader Hendrik was een joviaal man.  Grootmoeder Neelje was eerder erg burgerlijk en afstandelijk.  Naast het meubelatelier van haar man zette Neeltje een naaiatelier op poten met wel vijfentwintig naaisters.  Zélf was grootmoeder daar ook erg bedreven in.  Hun enige kind was mijn moeder Rosa.  Neeltje had al een miskraam achter de rug.  Alle affectie ging voortaan naar dat ene kind... , de spil van de familie.  Mijn moeder Rosa was artistiek erg begaafd.  Zij volgde academie en was leerling van Gustave Van den Woestijne.  Voor haar moeders naaiatelier waar de burgerij van Mechelen haar kledij liet maken, tekende zij de collecties.  Als meisje studeerde ze voordien bij de Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw Waver, want hoewel de familie socialistisch was, was ze toch ook gelovig.  Maar zoals ik al zei: godsdienst moest binnenskamers beleefd worden.  daar liep men niet mee te koop.  Toen haar grootvader Willem burgerijk begraven werd, werden ook religieuze liederen gezongen.  De Christelijke inspiratie van Willem werd door de socialistische beweging in die tijd onder de mat geveegd.... Ik weet ook dat mijn moeder vaak de Jezuïetenkerk in de kerk met een bezoekje vereerde.  Ze hield zich ook bezig met sociaal werk, maar dat mocht niemand weten...

Willem Felix De Keye en Rosa Reuter krijgen twee kinderen: Willem de Keye , die vorig jaar op 73-jarige leeftijd overleed, en acht jaar nadien Nelly...

Ik bekijk de oude foto's en luister naar haar verhalen.

Het boeiende verhaal van de familie Reuter ontplooit zich voor mijn ogen: een verhaal van avonturiers en ondernemers, van sociale bewogenheid en koppig doorzetten, van succes en jaloezie, van pijnlijke familiegebeurtenissen, van afstand en toenadering...

Nelly heeft de familiegeschiedenis gereconstrueerd en heeft er een beter zicht op gekregen.  Ze erfde het empathisch vermogen en wist de koppigheid om te zetten in een positieve kracht: in doorzettingsvermogen.  Dat had ze nodig om de sterke en evenwichtige vrouw te worden die ze is.  De tegenslagen kregen haar niet klein.

"Veel liefde ging verloren in de wind, en wat de wind weet, zullen wij nooit weten..."

Dit is het verhaal van een familie: een geschiedenis die leest als een roman.  Dit is ook een stukje geschiedenis van onze stad en haar sociale strijd.  En door de feiten en anecdotes die ik te horen en te lezen krijg, krijgt de figuur van Willem Jaak Reuter zijn vervaagde contouren terug.

Twee keer drie uur hebben we met mekaar gepraat.  Nelly en ik.  Het waren verrijkende gesprekken.

ik bekijk de gekartonneerde vergeelde foto van een begrafenisstoet.  Een door twee paarden getrokken lijkwagen dokkert over de Mechelse kasseien -  het ritme van de dood.  En aan de kant staan de mensen - massaal en stil.

"In de familieverhalen klonk het alsof hij een koning was.  Zo voelde ik het aan als jong meisje..."  Koning was hij niet.  Maar hij maakte wel zijn idealen waar.  En daarin kan een mens groot zijn.

NB: website van Nelly De Keye.  Met haar levenservaringen is ze aan iets nieuws begonnen:

www.narcismecoach.be