(foto's: Jan Smets)

Een wandeling onder een titel-met-een-knipoog voert ons met de gidsen Marjan De Ro en Peter Meuris van Mechelenbinnenstebuiten door boeiende straten in de driehoek tussen Leuvense vaart, Koningin Astridlaan en Battelsesteenweg.  Voor de derde keer op rij gaan we op stap in Mechelse buitenwijken.  Misschien zullen niet-Mechelaars even fronsen bij het horen van deze titel, en wellicht worden ze op een verkeerd been gezet.  Maar de Maneblusser weet wel beter waarvoor de begrippen staan.  De Vos is niet minder dan een verwijzing naar de vroegere meubelfabriek De Vos, dat later de plaats ruimde voor Comet.  Ook dit bedrijf is nu gestopt. In 2012 zette ze zijn productie van ondermeer biervaten stop, en de Expo '58 -gevel ging niet geheel zonder gemor tegen de vlakte.  In de volgende jaren zal hier een heel nieuwe wijk uit de grond verrijzen onder de naam 'Zorro'...  Jawel: de Spaanse naam voor 'Vos'.  En hiermee is de cirkel rond. 

Lemmens verwijst uiteraard naar het tot 1962 gevestigde Lemmensinstituut aan de Astridlaan.  Deze vermaarde School voor religieuze muziek verkaste in 1968 naar Leuven.

Maar op deze wandeling viel véél meer te ontdekken.  Niet in het minst kon er veel gezegd worden over de vaak prachtige architectuur die in deze buurt in het Interbellum verrees. 

Ja: er viel flink wat te bekijken links van de Battelsesteenweg die tot 1910 nog Auwegemsteenweg werd genoemd...

Vertrekpunt is deze keer de Dageraadstraat die we nog even links laten liggen om een ommetje te maken naar het vroegere Lemmensinstituut.  Sinds de school verhuisde naar Leuven kreeg het nog even een schoolfunctie, maar daarna werd het gebouw omgeturnd tot mooie lofts, ideaal gelegen tussen kleine ring en op enkele stappen van de vaart. 

De school werd in 1879 opgericht omdat de Kerkelijke Overheid het niveau van de religieuze muziek wou opkrikken.  Oprichter en eerste directeur was Jaak Nikolaas Lemmens, die organist en muziekpedagoog was en de geknipte man om dit instituut te leiden.  Onder zijn naam is de school populair en vermaard geworden.  Nadien zal Aloys Desmet hem opvolgen als directeur, en nog later Jules Van Nuffel die hier trouwens ook een straat naar hem genoemd kreeg.  Edgar Tinel dan weer kreeg een straatnaam aan de afleidingsdijle.  Om maar te zeggen dat deze school en haar directie zich een stevige reputatie verwierf in de loop der tijd.

Aan de voorzijde van het gebouw aan de Koningin Astridlaan merken we een mooie sgraffiti aan die Sint-Cecilia voorstelt.  We herkennen haar duidelijk tegen een achtergrond van orgelpijpen...

We keren op onze stappen terug en in de Mgr. Van Nuffelstraat valt ons een klein steegje op...

De Dageraadstraat waar tot nu nog de brandweerkazerne staat die later gaat verhuizen naar de omgeving van de Nekker,  is misschien wel de mooiste interbellumstraat van onze stad (al vinden we er natuurlijk nog wel in de buurt van de Leopoldstraat en Leuvense vaart).  De straat toont ons pareltjes van hoogwaardige architectuur van een interessante tijdsperiode.

De straat onstond na de Eerste Wereldoorlog.  Ze diende flink opgehoogd te worden omdat de ondergrond nogal drassig was (denk maar aan de nabij gelegen Nattehofstraat.  Zo'n naam staat niet voor niks...).  Men deed dat ondermeer met het puin van de in de Groote Oorlog kapotgeschoten IJzerenleen.

We ontdekken in de straat fraaie huizen met boeiend detail.

(twee bovenstaande woningen in cottagestijl... en hieronder een mooi voorbeeld van Nieuwe Zakelijkheid.  Architect Chabot...)

We zien hier exemplaren van de zogenaamde pakketbootstijl met ronde 'patrijsvensters', balustrades als op een schip...; huizen in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid; in Art Déco, in eclectische stijl...  Kortom: voer voor iedereen die wat belangstelling heeft in modernistische architectuur!

In de straat vinden we ook een muurschildering van voormalig stadsartiest Gijs Vanhee.  Hij kwam er door initiatief van de buurt. IJverige werklui hebben nadien onbewust dit kunstwerk overschilderd... Hilariteit en onbegrip alom.  Maar de schildering kwam gelukkig terug 'boven water'.  Gijs ging opnieuw aan de slag - nu niet meer met blauwe maar met oranje ver...

Via de Koolstraat gaan we richting Battelsesteenweg.  Een tikkeltje verscholen ligt er een nieuwe woonwijk met de naam Residentie Eikeboom.  Oorspronkelijk zouden hier 26 woningen verrijzen, maar het zijn er minder geworden.  De projectontwikkelaar diende op zijn stappen terug te komen na protest van de buurt.  Op het terrein staat immers een reusachtige oude eik met 4,25 m omtrek en een kruin van 17 m op 17 m.  Onderzoek wees uit dat hij reeds in 1556 zou geplant geweest zijn... De buurtbewoners wilden deze eik beslist bewaren, en ze wonnen het pleit!

Op de Battelsesteenweg zien we nog een groot huis gebouwd in de de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid, en ontdekken we op de hoek van de Boetestraat nog een huis van de bekende architect Chabot...

Aan de overkant verrijst de basisschool De Spreeuwen die deze dagen zowat 600 leerlingen telt.  De school werd in 1931 opgericht omdat er in de nieuwe buurt nood aan was.  De school werd door de stad opgetrokken.  Oorspronkelijk in woonbarakken van de Eerste Wereldoorlog.  De school kent een sterke groei en amper twee jaar later zou een nieuw schoolgebouw worden gebouwd.  Van meetaf haast was de school reeds gemengd.  Van de vroegere gevels is aan de kant van de Battelsesteenweg niet veel meer te zien.  Enkel aan de Koolstraat zien we nog een stuk oorspronkelijke gevel.  De school kreeg de laatste jaren grote uitbreiding naar de Leuvense vaart toe.  Nota bene: de naam 'Spreeuwen' komt van het Spreeuwenhuis dat hier niet ver vandaa, aan de Dijle, zou gestaan hebben...

De Boetestraat  (vroeger een zandweg) verwijst niet naar schuld of boete.  Totaal niet, al lijkt dat op het eerste zicht aannemelijk.  'Boete' zou een verbastering zijn van 'poort' dat 'oever' betekent.  Je moet weten dat de Dijle  in vroegere eeuwen een oude arm had...

Op de Battelsesteenweg staan we even sitl bij huis 'De Zwaluw' - ook een knap voorbeeld van de Nieuwe Zakelijkheid.

De Battelsteenweg of oude Auwegemsteenweg...

Het is via deze weg dat de illustere Bourgondische Hertog in 1467 zijn Blijde Intrede in onze stad deed.  Hij kwam van de richting Heffen, Battelbergen en Den Eik.  In deze buurt werd hij ogewacht door de notabelen van Mechelen en schutters die in slagorde stonden opgesteld.  Leuk detail: al de begijnen van onze stad tekenden present!  En dat was een vrouwenmenigte van zowat 900 zielen!  Ze stonden met 'brandende waskaarsen' de vorst op te wachten.  Rond hen stonden 'eerbare' mannen geschaard.  Zo ging de Hertog en zijn gevolg op weg naar de Adegempoort waar 52 trompetten schalden en een 'jeugdige maagd met vergulde scepter' de poort afdaalde om Karel de Stoute de sleutel van de stad aan te bieden...

We verlaten de Battelsesteenweg en stappen naar de Leuvense vaart.  Dit kanaal snijdt de omgeving in twee.  We merken aan een aantal straten aan de overkant dat die de gewone voortzetting van wegen aan deze kant zijn.  In 1750 begon men in Leuven te graven aan de vaart en drie jaar later zat men reeds aan het Zennegat.  Wel liep het eerste schip hier in de buurt van Battel nog vast omdat er te weinig water zat in het kanaal.  Twee dagen diende men te wachten totdat men uiteindelijk het waterpeil aanvulde met afgetapt Dijlewater...

Een reeks ongeveer dezeflde rijwoningen brengt de gidsen bij het onwaarschijnlijke verhaal van Zuster Madelijne (geboren Van Nijlen).   Van haar vader dient ze op 15-jarige leeftijd in te treden bij de Karmelietessen in de Adegemstraat omdat ze een beetje - euh - te 'uitbundig' was en men wou absoluut schande vermijden.  Vijf jaar later is de zuster reeds overste van het slotklooster.  Ze zou 'voorspellende gaven' hebben gehad en zelfs kardinaal Mercier maakte naar het schijnt gebruik van haar diensten.  Zuster Madeleine voorspelde zelfs het einde van de Tweede Wereldoorlog.  Maar ze had ook andere 'gaven'.  Overal te lande bij familie en kennissen probeerde ze geld te ontfutselen voor goeie werken. Dat ging van 'pastoors' tot de jonge toondichter Gustaaf Feremans die in het klooster orgel speelde...  Maar dat zaakje liep falikant af.  Ze beloofde te hoge interesten, betaalde het geleende geld niet terug, enzovoort.  Eind jaren twintig begonnen toch wel wat mensen zich zorgen te maken over het  geld dat niet terug betaald werd.  Kardinaal Van Roey gaat zelfs poolshoogte nemen in het klooster.  De schulden bedragen zelfs 7 tot 8 miljoen... De Kerk probeert het eerst met de mantel der liefde te bedekken, maar in 1931 wordt de zuster opgepakt.  De pers smult van de rechtzaak.  Smeuïge details die nooit bewezen zijn - al een Zwitserse minnaar - worden uit de doeken gedaan.  De non wordt van haar kloostergeloften ontheven...  Voordien had Zuster Madeleine ook het Battelse Lindenhof gekocht om het Mechelse klooster uit te breiden.  Maar door de hele affaire komt er een kink in de kabel.  De architect zal met het recuperatiemateriaal deze vaartwoningen optrekken...: 15 vrij identieke woningen...

Verder op de vaart staan twee grote huizen in Nieuwe Zakelijkheid, getekend en gebouwd door architect Eysellinck.  Oorspronkelijk zou dit één perceel zijn.  Hier woonden naast mekaar de familie van poppenspelers Contryn en de Van Hoogenbempts.  Ondanks de verbouwingen - vooral in de linkerwoning Contryn zie je nog stijlelementen van het oorspronkelijke plan, zoals het solarium bij het rechtse pand.

De Koolstraat bezit heel wat huizen van architect Chabot.  De straat werd in 1995 als stadsgezicht beschermd.  RIM mag zich een pluim op de hoed steken.  De vereniging Restauratie en Integratie Mechelen, die aan de basis ligt van Mechelenbinnenstebuiten heeft stevig geijverd voor dit behoud.

Op de hoek van de straat staat eveneens een huis van Chabot, getekend voor brouwer Jacob die hier een huis wou optrekken.  Het heeft een groot rond glasraam dat je kan vergelijken met dit van in de Stassartstraat (dat echter in erg slechte staat is...)

Op de Leuvense vaart zie je ook deze beschermde woning:

Een hoognodig drankje werd genuttigd in de kanoclub.  Ook dit gebouw heeft zijn modernistische architectuurkenmerken behouden.

We eindigen op het braakliggende terrein van Comet waar tot voor kort de zomerbar Komeet haar stek had en waar buurtbewoners van de Heihoek een soort van volkstuintje hebben opgezet.  Als alles goed gaat wordt hier in 2018 de eerste spade in de grond gestoken.  Aan de Astridlaan komt een blok met 12 verdiepingen, met appartementen, een supermarkt, een fitnessruimte, buro's...  Op het terrein komen ook assistentiewoningen en een ondergrondse parking.  Aan de vaartkant zal een appartementsblok verrijzen, en 400 woonheden - voornamelijk appartementen en eengzinswoningen- zullen opgetrokken worden. Over de Leuvense vaart zou een voetgangersburg worden gelegd...

Vele plannen...

We zullen binnen tien jaar deze buurt dus opnieuw moeten verkennen...

www.mechelenbinnenstebuiten.be

info@mechelenbinnenstebuiten

(zondagnamiddag en woensdagavond wordt de wijk Sint-Gummarus en Katanga verkend...)