Een inspirerende dwaze maagd...

(foto's: Jan Smets)

We zullen het geweten hebben dat het dit jaar 100 jaar geleden is dat Rik Wouters overleed. Wellicht was de jong gestorven Mechelse kunstenaar de allergrootste van zijn eeuw. Tot de verbeelding spreekt hij alleszins. Ook een eeuw na zijn dood - en misschien méér dan ooit - staat hij (terecht) in de belangstelling. Nee: het herdenken van zijn sterfdatum kan niet geruisloos voorbij gaan. Daarom hebben de dienst Musea & Erfgoed, het Koninklijk Museum van Schone Kunsten, het Firmament en de Mechelse Academie de handen in mekaar geslagen om een geweldige expo op poten te zetten. Morgen opent hij voor het grote publiek in het Hof van Busleyden, en vandaag kreeg ik al de kans om de tentoonstelling te bezoeken. Het iconische beeld 'het Zotte Geweld' van Rik, vormt het boeiende uitgangs-en middelpunt van de knap opgezette tentoonstelling die tot en met 11 december te bekijken valt. Mis hem vooral niet. Je zal niet ontgoocheld worden. Geloof me vrij...

Schepen van cultuur Björn Siffer is een tevreden man. Hij praat enthousiast over de expo die we vanaf morgen allemaal kunnen bewonderen...

De expo is origineel aangepakt en breekt letterlijk uit de museummuren. Met de tentoonstelling 'Uw toren is niet af' probeerden we de Mechelaars en verenigingen hier binnen te halen, nu gaan we ook naar buiten. Ik hecht zoals je weet een groot belang aan urban art. Er is een sterke randanimatie met verschillende kunstdisciplines waaronder dansperformances... Een dansproject met ondermeer de medewerking van H30 en het Firmament zal leiden tot een dansperformance met jonge dansers op ons slotfeest.. Er zijn zowat twintig randactiviteiten opgezet. Ik noem het een wijze benadering van de curatoren. Nee, dit is géén klassieke retrospectieve rond het werk van Rik Wouters...

De expo is opgebouwd rond vier centrale thema's die een nauwe band hebben met de sculptuur 'Het Zotte Geweld'. Zo gaat het over dans, evenwicht, schoonheid en moraliteit. En dat is een boeiende invalshoek.

Bij het betreden van de zaal - zo'n beetje ingericht als een grote dansscène - kom je dadelijk onder de indruk. De grote verscheidenheid aan werken springt in het oog. Kunstenaars uit een nabij en iets verder verleden illustreren deze thema's. En het gaat niet over de eerste de besten. Grote namen zullen beslist de aarzelende bezoeker weten te overtuigen. De scènografie werd ontworpen door Koen Van Synghel die architectuurkritiek studeerde aan de KULeuven en al meewerkte aan verschillende tentoonstellingen zoals aan het Belgische Paviljoen op de architectuurbiënnale van Venetië dat een Gouden Leeuw in de wacht sleepte.

We zien werk van de grote Auguste Rodin en de al even grote Edgar Degas (twee kunstenaars waar Rik Wouters veel bewondering voor had), maar ook werken van Edgar Degas, Marlene Dumas, Berlinde De Bruyckere, Alain Platel, Bruce Nauman, Auguste Leveque en Jules Schmalzigoug.

Je merkt het: heel verschillende stijlen en tijdperken.

Herwig Todts is de hoofdcurator. Hij studeerde kunstgeschiedenis en oudheidkunde aan de UGent. In 1984 werd hij wetenschappelijk medewerker Collectieonderzoek bij het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en iets minder dan tien jaar was hij ook medewerker van de Standaard. Van 2001 tot 2005 was hij waarnemend afdelingshoofd Publiekswerking en organiseerde hij tentoonstellingen in het museum en op andere locaties. Hij publiceerde over 19de-en 20ste-eeuwse kunst met speciale aandacht voor James Ensor.

Herwig vertelt:

Deze expo is in de eerste plaats een hommage aan het beeld 'het Zotte geweld' dat in het Middelheim staat. Ontelbare bezoekers hebben het daar al kunnen bewonderen. Wellicht is het beeld zelfs beroemder dan zijn auteur. In 1907 woonde Rik Wouters met zijn vrouw en zelfverklaarde muze, Nel, een dansvoorstelling bij van Isidora Duncan in de Brusselse Muntschouwburg. Ze was één van de grondleggers van de moderne dans. Hij was gefascineerd! Thuis begon hij verwoed en koorstachtig schetsen te maken. Toch zou het nog vier jaar duren voor het beeld uieindelijk af was. In zijn kleine atelier in het huisje in Bosvoorde diende Nel voor hem te poseren in de meest onmogelijke houdingen. Maar hij bleef ontvevreden. Tot Nel in een wanhopige kramp een bepaalde beweging uitvoerde en hij uitriep: "dat is het!!" Zo ontstond het beeld. We hebben nog wel wat tekeningen gevonden van het beeld in afgewerkte staat, maar geen voorbereidende studies...

De danskunst was een inspiratiebron voor Rik. De mooie maar niet klassiek geproportioneerde Nel was zijn model. Hoe dient het menselijk lichaam weergegeven te worden? Wat met het schoonheidsideaal? Welke technische problemen ondervond hij bij de 'wilde' expressie van de dynamische figuur die slechts op de tip van één voet een extatisch moment van vreugde heeft, de beide armen uitgelaten de lucht ingooiend? Toont het beeld ongeremde levenslust ? (de schaamte van de Victoriaanse tijd was nog niet zo lang voorbij...) Esthetiek en ethiek. Politiek correct? moreel verantwoord? frivoliteit, taboes...

Rik gaf het beeld zijn naam: in het Frans 'La Vièrge folle', vertaald in 'de Dwaze maagd' met bijtitel 'het zotte geweld'...

Zo werd het ook beroemd en geprezen...

'Dans', 'moraliteit', 'schoonheid' en 'stabiliteit'... Een mix van hedendaagse kunstwerken en bekende klassiekers proberen een antwoord te formuleren op alle bedenkingen en vragen. De vier thema's worden op deze expo tot leven gebracht en geven beslist stof tot nadenken en napraten...

Naast hoofdcurator Herwig Todts werkten nog drie andere curatoren mee aan het opzetten van deze tentoonstelling.

(vlnr: Valerie Herremans, Staf Vos, Herwig Todts en Hans Martens)

Valerie Herremans studeerde kunstgeschiedenis aan de KULeuven en promoveerde in 2007 aan de VUB waar ze 2 jaar deeltijds gastdocent was. Ze is conservator Beeldhouwkunst in het KMSK Antwerpen. Ze is een groot kenner van ondermeer Rubens.

Hans Martens is de inspirerende en vernieuwende directeur van de Mechelse Academie voor Schone Kunsten. de Gentenaar was voordien curator in het SMAK, conservator van het Caermersklooster in zijn stad, raadgever bij de Vlaamse minister voor Cultuur Anciaux, artistiek directeur van het HISK Antwerpen en Gent. Met Jan Hoet cureerde al een aantal tentoonstellingen, ondermeer met Jan Hoet.

Mechelaar Staf Vos is cultuurhistoricus en werkt als onderzoeker bij Het Firmament, het landelijk expertisecentrum voor het erfgoed van de podiumkunsten en is gastdocent Dansgeschiedenis aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen.