(foto's: Jan Smets)
Het is één van de waardevolste en fascinerende erfgoedstukken in het bezit van onze stad. En...je krijgt niet zo gauw de kans om het te bewonderen. In 2005 kon het grote publiek het werk nog bekijken op de expo 'Dames met Klasse' in het cultuurjaar 'Stad in vrouwenhanden', waarbij Margareta van York en Margareta van Oostenrijk in het voetlicht werden geplaatst. Terecht. Het Koorboek van Mechelens beroemdste tante - Margareta van Oostenrijk, is een topper van formaat, en mocht uiteraard niet ontbreken op een overzichtstentoonstelling over haar. Al een tweetal eeuwen wordt het veilig bewaard in ons stadsarchief. Van 19 augustus tot 22 november zal het verhuizen naar de Antwerpse OLV-kathedraal. Dus: mis de kans niet om bij een bezoek aan de Sinjorenstad deze kerk binnen te lopen! Enige tijd geleden had ik het voorrecht om het boek van wel héél dichtbij te aanschouwen. En ik stond versteld van de pracht van dit historische werk. Verbluffend boeiend en fraai verlucht. Blader je even voorzichtig met mij mee in dit dit boek dat werd vervaardigd in het begin van de zestiende eeuw...
Het unieke Koorboek is zo'n 65 cm hoog en 44 cm breed, en bestaat uit leer, perkament, hout en koper. Het werd vervaardigd in het Mechelse atelier van Petrus Alamire, en bevat zeven missen van Mathias Pipelare en Pierre de la Rue die beiden grootmeesters van de Vlaamse polyfonie waren.
Het indrukwekkende boek van hoge kwaliteit bevat 11 miniaturen die van de hand - of minstens uit de omgeving - van Gerard Horenbout komen. En dat was wel iemand om 'U' tegen te zeggen. Deze man was de miniaturist van de landvoogdes van 1515 tot na 1521. (PS: Margareta van Oostenrijk die resideerde in het Hof van Savoye in de Keizerstraat - dat nu ons Gerechtshof is - leefde van 1480 tot 1530).
Wie de opdrachtgever was is niet erg duidelijk. Volgens sommigen was het Margareta zélf, en anderen zeggen weer dat haar vader Maximiliaan van Oostenrijk de opdracht gaf. Of zou het toch de latere Keizer Karel geweest zijn, de neef van Margareta, die aan haar Hof werd grootgebracht (tièns: zou dit feit ook belicht worden in de Amerikaanse film over de illustere keizer, waarvoor een ganse filmploeg in gent zal neerstrijken binnenkort?)
Perkamenten handschriften deden dienst als vorstelijke relatiegeschenken van het Habsburgse hof. Dit Koorboek werd echter nooit als cadeau weggegeven. De reden hiervoor blijft een raadsel.
Tot 1860 werd het Koorboek bewaard in het paleis van de landvoogdes der Nederlanden, in de Keizerstraat. Pas vanaf 1990 begon het 'rond te reizen'. Het boek kwam zo terecht in een aantal grote tentoonstellingen in ons land, maar ook in het buitenland.
Wat het boek ook nog bijzonder maakt, is het feit dat dit Mechelse Koorboek een politiek-ideologische boodschap uitdraagt. En dit in tegenstelling tot klassieke religieuze handschriften. In die zin paste het Koorboek in de culturele propagandamachine van de machtige Bourgondisch-Habsburgse dynastie. In feite is het een lofzang op de almacht van de keizer die niet alleen het wereldlijk gezag wou bezitten, maar ook de macht van de Kerk naar zicht wou toetrekken...
In de Antwerpse kathedraal wordt vanaf 19 augustus de expo 'Petrus Alamire, meerstemmigheid in beeld' opgezet.
Als volledig bewaard Alamirehandschrift is het dus niet te verwonderen dat dit boek een plek krijgt in de expo. Het wordt samen met andere muziekhandschriften uit Alamires atelier visueel én auditief tentoongesteld.
Parallel met de opening van de tentoonstelling start de 22ste editie van Laus Polyphoniae, het oude muziekfestival van AMUZ. Van 19 tot en met 30 augustus zijn er wandelingen, lunch-en avondconcerten, nocturnes, workshops en open lecture-performances. Het Belgische zangerscollectief Aequalis & Marco Mencoboni zullen tijdens dit festival delen uit het Mechels Koorboek zingen zoals 500 jaar geleden!
Wie was nu eigenlijk deze Petrus Alamire waarover het hier gaat?
Petrus Alamire of Petrus Imhoff, stamde uit een Neurenbergse koopmansfamilie. In zijn Duitse geboortestad kreeg hij zijn muzikale opleiding. Petrus onderhield in zijn leven persoonlijke contacten met verschillende Europese hoven, machtige handelaars en bankiers. En het is hierdoor dat zijn muziekhandschriften verspreid geraakten over heel Europa.
Voor deze ongetwijfeld boeiende tentoonstelling dien je wel naar Antwerpen te sporen. Maar leuk is het dat alle Maneblussers die hem bezoeken, op vertoon van de identiteitskaart - een kortingsbon krijgen voor één van de seizoensconcerten van AMUZ, tussen oktober en april.
De tentoonstelling loopt tot 22 november in de OLV-kathedraal van Antwerpen, en je telt hiervoor 6 euro neer. Hierin zit de toegang tot de kerk, het bezoek aan de expo en de audiogids.
Meer info kan je hier opsnorren: www.petrusalamire.be
Schepen van cultuur, Björn Siffer:
Het Mechels Koorboek is een absoluut topstuk! We lenen het graag uit voor deze prestigieuze tentoonstelling, want het belang van de Vlaamse polyfonie kan niet onderschat worden...
Björn Siffer, schepen cultureel op de klippen: "want het belang van de Vlaamse polyfonie kan niet onderschat worden", of is taal geen cultuur?
Het moet zijn: "mag niet onderschat worden" of "kan niet over schat worden".
Wat, of blijkbaar juister, wie zijn de karikaturale figuren, als Jaques Scooi?
Voilà se op mijn wenken bediend. Las in de week in de krant een klein stukje erover, nam het op in mijn to do tentoonstellingenmapje, vroeg me wel af wie die Petrus Alamire mocht zijn, vond de website van de tentoonstelling nogal verdwaal achtig, en zie daar een heel artikel met verduidelijking op Mechelenblogt.
Ha, en bedankt voor de tip dat je als Mechelaar een speciale attentie krijgt als je de tentoonstelling bezoekt.
Merci Jan!
We hebben weer eens en doel voor de maandelijkse "culturele" vriendinnendag.
dat koorboek is idd van onschatbare waarde en een bron van inspiratie voor alle muzikanten.Bij de viering van de 500ste verjaardag van keizer Karel in 2000 werkte ik met Viermalils mee aan de theaterwandelingen van de gebroeders Verreth. In de stemmig met kaarsen verlichte katedraal zongen wij twee liederen uit het koorboek.
in 1983 zongen we met de Mechelse Liedertafel een mis van Pierre de la Rue in het kader van de Basilicaconcerten van het FvV Tongeren.
beide werken met Mechelse koren en liederen uit het Mechels koorboek van ons Margrit.
Kunnen de muzieknoten uit dat Koorboek niet ge-copy-paste worden in (ik zeg maar wat) Garageband ?
Alzo kan de muziek opnieuw herleven en IRL beluisterd worden op Soundcloud en Youtube.
Als het zo gemakkelijk was zou dat al wel eerder gebeurd zijn.
De schrijfwijze was toen helemaal verschillend van de tegenwoordige. Zo werden de stemmen afzondelijk geschreven, dus niet ondereen, het notenbeeld ook verschilde in sterke mate.
Bedenk hierbij dat toendertijd er zonder dirigent werd gezongen vaak uit een en hetzelfde boek (het manueel, noot per noot overschrijven was een echt 'benedictijnerwerk') en dat er veel aan het initiatiief van de zanger werd overgelaten (tekstplaatsing, interpretatie, nuanceringen enz.).
Van een deel van de werken bestaan al transcripties (zoals degene die ik gebruikte in 2000).
De muziek is echter niet eenvoudig te brengen voor ons moderne mensen. Daarom ben ik eigenlijk een beetje trots op onze prestatie in 2000.
en Jan Smets was vlugger dan Jan Van Hove die pas vandaag in De Standaard de tentoonstelling besprak...
Die 500ste verjaardag van keizer Karel in 2000 met Viermaliks in de kathedraal was magistraal. Ik vertolkte er stilzwijgend Erasmus Rotterdamus,en luisterde met open oren en een scherpe blik. Super.
Bedankt Peter! Blij dat er zich nog iemand iets van herinnerd. Ook ik vond ieder van onze opvoeringen een lafenis voor de ziel. Het decor, de verlichting en de hele hofhouding van Keizer Karel van 'ons' Margriet waren uniek en indrukwekkend. Het was het werk van de Manu en René Verreth.
Voor wie er interesse voor moest hebben:
Woensdag 19 augustus op Klara vanaf 18 uur "Klara live op Laus Polyphoniae".
Ik citeer uit het programma:
Nicole Van Opstal zetelt op het Schoon Verdiep van het Antwerps Stadhuis en ontvangt er enkele exquise gasten met wie ze op zoek gaat naar de wereld van Petrus Alamire, belangrijkste muziekuitgever en muziekcopiist uit de Renaissance. Aan hem hebben we het voortbestaan van de Nederlandse polyfonie te danken. Worden verwacht: Bart Demuyt, Manfred Sellink, David Burn, Rudi Knoops, Eric Sleichim, Jurgen Debruyn, Vic De Wachter, Stratton Bull. Voor live muziek zorgen de vijf mannenstemmen van Aequalis en gambist Thomas Baeté met Maia Silberstein op renaissance-viool.