(foto's: Jan Smets)
Onze doorluchtige tante ergert zich. Op een boogscheut van haar paleis denken sommige van haar onderdanen te mogen plassen en sigarettenpeuken en andere vuiligheid te dumpen in een klein, doodlopend steegje...
Het bewuste steegje - één van de weinige nog resterende fortjes die onze stad ooit 'rijk' was, ligt tussen Delphic Antiques tearoom en café d'Hanekeef aan de Veemarkt - recht tegenover de Sint-Petrus en Pauluskerk. Ook al ligt het pal in het historische centrum van onze stad, is dit wat onopvallende straatje voor vele Mechelaars onbekend terrein.
Toch zou dit steegje al bestaan hebben ten tijde van Margareta van Oostenrijk en haar neefje Karel die samen met zijn zusjes werd opgevoed in het nabijgelegen paleis. Dat beweren althans de zaakvoerders van Delphic Antiques die aan deze kennis komen dankzij hun vriend Gerd Emmen die zich verdiepte in de geschiedenis van deze buurt.
Aan de vitrine van hun zaak hebben ze sinds enkele dagen deze 'oproep van Margareta' gehangen. En om hier méér over te vernemen nam ik contact met hen op...
Ja, deze boodschap hebben we hier sinds enkele dagen opgehangen. Niet omdat we er een 'staatszaak' willen van maken, maar eerder om mensen op ludieke wijze te sensibiliseren om dit gangetje netjes te houden. Velen komen hier roken en werpen hun peuken op de grond... Vuilnis wordt hier ook veel gegooid, en late tooghangers plassen hier geregeld. Bij aanvang ruimden we alles zelf op zonder er ons verder druk over te maken. Maar het blijft duren, en dat is wel wat ergerlijk. Ook voor de mensen van d'Hanekeef, de andere buren van het steegje, waarmee we een goed contact hebben. We merken dat velen blijven staan om dit papier te lezen. En hopelijk helpt dit. Maar meer reacties hebben we nog niet gekregen. Da's wellicht nog te vroeg; het hangt er nog niet lang.
Delphic Antiques is ondertussen gestopt met horeca Het is dus geen theehuis meer. De zaal spitst zich nu toe op haar oorspronkelijke activiteiten zoals renovatie, verbouwingen en antiek. De 'Margaretabuffetten' die men er een paar keer organiseerde met gerechten, muziek en klederdracht uit de tijd van de landvoogdes, zijn dus verleden tijd...
(foto: Delphic Antiques)
Laat ons nu hopen dat de goedbedoelde oproep van Margareta niet in dovemansoren terecht komt, en dat dit historische gangetje in de toekomst netjes blijft, zodat 'onze' blauwbloedige tante zich niet langer hoeft te ergeren...
Hier dat steegje dus...
Da's begot straf !!! Ik heb nooit gezien dat daar een steegje is alhoewel ik begin jaren 60 regelmatig in het café Oud België (naast de Hanekeef) kwam.....
Op ons stadsarchief vond ik in de verzameling Berlemont onderstaande prent:
De maker van deze schets heeft zich eens goed laten gaan waar het breedte van die ' smalle gang ' betrof. Na de afbraak van de oude St. Pieterskerk is de gang blijven bestaan en heeft men in de 19e eeuw waarschijnlijk een hoop vlaamse koterijen gecreeërd.
Boeiende prent Luc! Hier kan men inderdaad zien dat dit steegje een restant is van een toegangsweg tot de vroegere Sint-Pieterskerk, en dus bestond in Margareta's tijd!
@ Roger: het is niet zo eigenaardig dat je dit smalle gangetje vroeger niet opmerkte. Nu is er een hek voorgeplaatst, maar op oude foto's (deze vond ik in 'Bouwen door de eeuwen heen', is te zien dat het straatje met een poort was afgesloten:
@ JanS: haha, daarom is me dat gangske dus nooit opgevallen.
Leuke foto en het café dat later café Oud België (in de volksmond "den Belga"), werd staat er ook op.
Hieronder een uitvergroting van de tekening uit de verzameling Schoeffer en dat gangske was inderdaad redelijk breed, ofwel werd de breedte door de schilder "lichtjes" overdreven... Maar op de kaart van Van Hanswijk (1594) is op die plek toch ook een ruime inham te zien. Op het kadasterplan van Popp (1858) sectie A3 is het gangske ook vermeld..
Nadat ik me eindelijk wat kon oriënteren, is deze tweede prent ook een mooi document om te bestuderen. Hier lijkt het betreffende steegje nog een pak breder. Waarheidsgetrouw kunnen we die tekeningen niet altijd noemen. Herkenbaar is nog wel het paleis van Margareta van Oostenrijk - zijde Korte Maagdenstraat. (die me ook heel breed getekend lijkt) Weet iemand welke kapel dat was aan de rechterkant?
@ Jan: die kleine kapel hoorde bij het godshuis van Sint Pieter aan de Gerechtstraat.
Op de plaats van de nu afgebroken kapel werden de huizen voor pastoor en onderpastoor van de parochie gebouwd. Rechts ervan zie je nu nog steeds de grote poort en een beetje verder naar rechts het hoekhuis met de Augustijnenstraat met het mariabeeld.
( herkomst beeldbank Mechelen SME 001002013 )
Juist ja. Bedankt Luc. Die poort ken ik maar al te goed. Vele jaren geleden reed ik daar met m'n fiets binnen om hem daar te stallen. Ik studeerde toen verpleegkunde in de school (OLV-instituut voor verpleegkunde) in de Augustijnenstraat. Dat behoorde aan de school toen...
Elke schets of tekening toont een brede weg naar het poortje in de zijbeuk. Dan zaten niet de grafici fout. De schrijvers begingen een anachronisme. Na de afbraak, zeker niet later dan 1800, van de kerk, raakte aan de straatkant natuurlijk een extra huis ingepast, of een hoekhuis verbreed.
Bij dit nieuwbouwproject moest men rekening houden met wat dieperin, op het door de verdwenen kerk zeer ruime Sint-Pietersplein, ondertussen gezet of in aanbouw was, of verwacht werd daar te komen. Geen voornaam gebouw, zodat een steegje volstond: Misschien een gang naar ateliers (achteraan de panden aan de Veemarkt en/of de nog jonge of nieuwe woningen in de Korte Maagdenstraat en Sint-Pietersberg en/of die welke de huidige Gerechtstraat maakten), ofwel naar een al direct meegepland fortje.
Popp tekende geen weg of gang in de richting van het nog gans lege Sint-Pietersplein op zijn fameuze 'kadasterplan' van 1858, en Hamaide toonde in 1898 nog krak hetzelfde. Alsof de brede weg aan de Veemarkt volgebouwd was en pas in de 20ste eeuw een gang zou gemaakt zijn. Beiden tonen echter de huizenblokken zonder tuinen of individuele panden. Die gasten zullen niet van details gehouden hebben. Elders valt de nogal flinke steeg naar het horecazaakje De Graspoort ook niet te zien.
Ietsje schuin links tegenover die Graspoortsteeg, was in de Begijnenstraat onlangs een steegje open met nog van die kleine echte kinderkoppekes. Zonder hek of bordje... Het leek dood te lopen op een poortje... met een aardige spleet. Het traject liep eigenlijk in een tuin helemaal door tot de achtergevel van een pand aan de IJzerenleen. Vlak voor het poortje maken de bolle kasseitjes nog een rechte hoek naar links. Vorige week was de steeg weer dicht, zichtbaar privaat.
Op een alomgekende blogsite leek mijn recente trouvaille zonder de zijtak te zien, in 1936 als 'Schapengang'. Maar dat is er een beetje naast: Want de Beeldbank toont een boeiend ontwerp al uit april 1915 met de stegen én de zijsteeg (en een andere gang rechts over de Graspoortsteeg) en in stipjeslijn die nieuwe straat die er zo min kwam als een breeduit gestippelde blauwen hond. Gepland in '14-'18 en in 1936 nog niet maar na '40-'45 rapper dan rap afgevoerd? Het toont maar een klein stukje Mechelen en de link (uit 2008) naar de verwachte schapen levert me mambo-jambo. Misschien zouden we anders ook een Oude Pietersgang of zo zien, mogelijk met zijtakken naar verscheidene ateliers of huisjes.
Op het kadasterplan van Popp op kalkpapier (1858?) zijn er 2 steegjes of gangetjes wit ingevuld.
Klopt, Roger. Op het kadasterplan van Popp van 1824 staat het ook zo. Is het huidige het gangetje tussen 427 en 428 in, of het blijkbaar private eigendom 430? Dat laatste heeft ernaast de eigendom 431 dat een huis aan straatkant en een gebouwtje achterin omvat. Opmerkelijk zijn ook de benamingen: Het Sint-Pietersplein was het eertijdse Sint-Pieterskerkhof ('St Petrus Kerkhof') maar heette in 1824 Koemarkt ('Koe Merkt').Ik zal straks de voorbereide betreffende uitsnede uploaden, moet dringend weg nu.
@ Roger: hieronder een fotootje op een dag dat de Pax gesloten was, het houten poortje links ervan is hier beter te zien.
Op het primitief kadaterplan, waar Mon waarschijnlijk naar verwijst, moet je het perceel 430 en 431 in het oog houden. Dat is het pand waar drukker Meyer ( op de foto hierboven ) zijn huis staat.
Het zou dus wel eens kunnen dat dit gebouw neergepoot werd in de toegangsweg naar de kerk maar ... vermits het reeds een kadastraal nummer ( 431 ) toebedeeld kreeg op dit plan uit 1824, moet de toenmalige bouwheer er als de kippen bij geweest zijn om na de afbraak van de oude kerk ( 1782 ) een bouwtoelating te verkrijgen. Het perceel 430 vegeteert nu als ' gang '.
@ Luc,
Zou het kunnen dat het gangske dat op het kadasterplan "C-3 Meysbrug" als 430 vermeld staat niet "ons" gangske is, maar wel dat dat tussen 427 en 428 ligt?
@ Roger: het is een beetje omslachtig maar hier komt het. Onderstaande tabel gaf de vergelijking van de kadastrale nummers met de huisnummers met soms vermelding van eigenaars of huisnamen. Kijk vooral naar de omgeving van het niet genoteerde perceel 430 in de rechtse kolom.
Je merkt dat op kadasternummer 432 de naam ' Nachtegaal ' vermeld staat.
Op de uitleg hieronder zie je dat dit de naam van een café was met huisnummer 16.
Zoals je dan weer hieronder kunt zien vind je op huisnummer 10 het café Pax,
Ons gangske lag links van café Pax dus we zitten nog juist met de plaatsbepaling. Zoals ik reeds zei: het was wat ingewikkeld om de locatie aan te duiden, mijn ongemeende excuses hiervoor. ; - )
Keizerstraat: Volgorde van de door Luc vermelde panden met het bij de oude huisnaam (of steegnaam) vroegste en laatste hierboven al geziene jaartal:
winkel
met traliedeur
winkel
privédeur
spelling 2015
Pieterskerkhof
Leerhuis
gaal
Varken
Kauw
1824
tijdens
de
periode
1933 tot
1964,
o.a. Pax).
Later een winkel.
de periode 1782-1795 het Gouden Leerhuis opgericht werd, een brede weg, die
tot 1782 doodliep op een
kerkzijbeuk. Van de plek
waar deze toen verdween,
bekwam 431 een tipje en
raakten ten laatste in 1824
de nog onbebouwde stroken achter 430/431 bij de
tuinen of koeren van resp.
429/432 gevoegd. In dat
jaar was de (ook in 2015)
nog onoverdekte gang 430
al apart privé-eigendom.
al geen
blauw-
ververij
meer
(voor textielkleurproces).
In 2015 hoort de handelsruimte hierin bij die van nr. 14.
van de
Korte Maagdenstraat
We zien het gangetje als Klein Sint-Pieterskerkhof vermeld terwijl het Gouden Leerhuis er al stond. Waarschijnlijk heette de eerdere brede weg al precies zo, want het (groot) Sint-Pieterskerkhof had aan de andere kant van de kerk gelegen. Dit werd door haar afbraak de nóg grotere Koemarkt, later het Sint-Pietersplein of eigenlijk in 1858, 1898, 1908 'Place St Pierre'... tot huizen gebouwd werden op het eertijdse kerkterrein. Oók in 1908, maakte Vander Voort al een plan met 'R de la Justice' zonder plein: de Gerechtstraat als nu.
Proberen van langs achter binnen te geraken is van alle tijden. Nu meer dan ooit.
Keizerstraat: Volgorde van de door Luc vermelde panden met het bij de oude huisnaam (of steegnaam) vroegste en laatste daar bij Luc geziene jaartal:
winkel
met traliedeur
winkel
privédeur
spelling 2015
Pieterskerkhof
Leerhuis
gaal
Varken
Kauw
1824
tijdens
de
periode
1933 tot
1964,
o.a. Pax).
Later een winkel.
de periode 1782-1795 het Gouden Leerhuis opgericht werd, een brede weg, die
tot 1782 doodliep op een
kerkzijbeuk. Van de plek
waar deze toen verdween,
bekwam 431 een tipje en
raakten ten laatste in 1824
de nog onbebouwde stroken achter 430/431 bij de
tuinen of koeren van resp.
429/432 gevoegd. In dat
jaar was de (ook in 2015)
nog onoverdekte gang 430
al apart privé-eigendom.
al geen
blauw-
ververij
meer
(voor textielkleurproces).
In 2015 hoort de handelsruimte hierin bij die van nr. 14.
van de
Korte Maagdenstraat
We zien het gangetje als Klein Sint-Pieterskerkhof vermeld terwijl het Gouden Leerhuis er al stond. Waarschijnlijk heette de eerdere brede weg al precies zo, want het (groot) Sint-Pieterskerkhof had aan de andere kant van de kerk gelegen. Dit werd door haar afbraak de nóg grotere Koemarkt, later het Sint-Pietersplein of eigenlijk in 1858, 1898, 1908 'Place St Pierre'... tot huizen gebouwd werden op het eertijdse kerkterrein. Oók in 1908, maakte Vander Voort al een plan met 'R de la Justice' zonder plein: de Gerechtstraat als nu.
Een nogal brede weg naar de zijbeuk, werd pas kort voor de afbraak van de kerk getekend. In dát Klein Sint-Pieterskerkhof zijn geen grafzerken te zien. Het was vermoedelijk maar een deel van een ooit echt klein kerkhof, dat voor de rest al volgebouwd was. In 1594 toonde Van Hanswijck het hele terrein tussen de rooilijn in de Keizerstraat en de voormalige kerk, kleiner dan het bekendere Sint-Pieterskerkhof aan de andere kant. Er stond nog geen gebouw bijvoorbeeld op de plekken geschat 426 en 433 van de kadasterplannen uit 1824 en 1858 (de kalk). In het gangetje tussen de panden 427 en 428 of in de huidige tuinen of koeren, zou ik geen diepe put maken. En in kelders geen tegel oplichten. De gang 430 liep echter vanouds recht naar een kerkpoortje: Geen spek voor de bek van Dr. Brennan, aka Bones !