(foto's: Jan Smets)

Dat er een Spaanse connectie is met onze stad is geen geheim.  Door ons Kareltje die in Mechelen groot werd, hangend aan de rokken van tante Margareta, en later een alomtegenwoordig vorst werd in wiens Rijk de zon nooit onderging, kwamen stad en contreien in Spaanse handen terecht.  De doorluchtige Keizer had Spanje geërfd van zijn grootouders, de oer-Katholieke Koningen Ferdinand en Isabella.  Habsburg zette hiermee voet op het Iberische schiereiland.  Nu nog komen tal van Spaanse toeristen afgezakt naar onze Dijlestad, op zoek naar de roots en kinderjaren van onze 'gedeelde' Keizer.  Da's algemeen geweten.  En toch is er ook een adelijke link met Portugal, de Spaanse buur op datzelfde Iberische schiereiland.  Of er ook Portugezen doelbewust naar Mechelen komen om dit stukje geschiedenis te herontdekken weet ik niet.  Enige tijd geleden kreeg ik wel de vriendelijke vraag van een Portugese uitgeverij met de vraag of ik een paar foto's wou leveren voor een historisch werk dat men daar aan het klaarstomen was over de 'Rainhas consortes de D.Manuel I'.  Hiervoor wou men ondermeer graag een foto van het Hof van Savoie, de residentie van Margareta van Oostenrijk...

Ik ging er graag op in, en ik vergat het voorval haast tot ik een flinke tijd later het boek kreeg toegestuurd dat toen vers van de pers was gerold.  Natuurlijk was ik hier erg blij mee, al versta ik geen jota van Portugees.

Maar hiermee was ik toch wel geboeid geraakt in de Portugese connectie.  Blijkbaar heeft men in Portugal toch wel interesse in de 'Vlaamse 'stamboom van 'onze' Karel V.  In Lissabon kwam ik in het Mosteiro dos Jeronimos - het prachtige klooster in Bélem - al eens Margareta van Oostenrijk tegen..., in een expo over de adelijke bloedlijnen.

Margareta - 'Margarida' - is na het fiasco van het kinderhuwelijk met de Franse dauphin, uitgehuwelijkt aan Juan - Joao - van Spanje.  Je weet wel: de Spaanse kroonprins, en zoon van Isabella Van Castilië en Ferdinand van Aragon, die de basis legden voor een groot Spaans Rijk, de Moren buitenkieperden, en door een gewiekste huwelijkspolitiek gelieerd wilden worden aan andere belangrijke Europese vorstenhuizen.

Het lijkt de Katholieke Koningen aardig te lukken.  Dochter Catharina mag voor het altaar met Hendrik VIII van Engeland.  Het loopt daar later wel met een sisser af, en Hendrik zal na het dumpen van de Spaanse nog flink wat andere dames in bed krijgen.  De Engelse Blauwbaard zet Catharina, de schoonzus van onze Margareta, bij het groot huisvuil, maar ze behoudt wel het hoofd.  Maar de wrevel is groot, en de scheuring in de Heilige Roomse Kerk is een feit.

Dochter Isabel krijgt een ring aangeschoven door Afonso van Portugal (en over haar handelt het boek ondermeer...)

Kroonprins Juan wordt de echtgenoot van de Habsburgse prinses Margareta van Oostenrijk - zoals ik al schreef.  En om het plaatje compleet te maken, besuitten Maximiliaan van Oostenrijk en het Spaanse vorstenpaar, ook nog wat extra's te arrangeren.  Filips (de Schone), broer van Margareta, mag trouwen met weerom een andere Spaanse koningsdochter.  En zo werd een dubbelhuwelijk gesloten.  Margareta met Juan, en Filips met Johanna (de later 'Waanzinnige' genoemde).

Het vervolg is gekend. Een bewogen boottocht naar Spanje (Margareta schrijft zelfs een ironisch grafschrift:  "Hier ligt Margreet, de lieve meid, tweemaal getrouwd en nooit gevrijd')  doet haar met vertraging aanmeren in 't nieuwe vaderland.  Na een daverend feestje en een reeks blijde intredes legt de uitgeputte Spaanse kroonprins er het bijltje bij neer. Kwade tongen beweren dat Margareta veel te ontstuimig was in het huwelijksbed, en hierdoor de dood van haar zwakke gemaal op het geweten heeft. De jonge Margareta is weduwe en keert terug naar de Nederlanden.  Dit tweede huwelijk werd weer geen succes.  Het derde waar ze eerst schoorvoetend in toestemde, wordt dat wél.   Het is liefde op het eerste gezicht, en da's uitzonderlijk voor een gearrangeerd huwelijk.  Maar helaas: Filibert van Savoie sterft jong, en de rouwende Margareta, die vertwijfeld door het venster wou springen na diens plotse verhuist naar Mechelen.  Ze knipt haar lange Venetiaans blonde haren af en hult zich in zwarte weduwedracht.  For ever.  Ze zal haar geliefde echtgenoot nooit vergeten.  Haar residentie in onze stad zal het Hof van Savoie heten, en later wil ze begraven naast hem in Bourg en Bresse... 

Ook het huwelijk van haar broer Filips met Johanna is géén lang leven beschoren.  Filips sterft in nogal onduidelijke omstandigheden, en Johanna wordt gek van verdriet. (al zijn hier ook wel wat kanttekeningen bij te maken, en wordt een complot niet uitgesloten.) Niet meer in staat de vijf kinderen op te voeden komt een deel terecht bij tante Margareta in Mechelen - waaronder het kind met de 'gouden toekomst': Karel. 

Het is een brok geschiedenis, waarin Mechelen een mooi decorstuk mag wezen.

Ik bekijk de stamboom in het Portugese geschiedenisboek, en moet even wennen aan de Portugese schrijfwijze van de vele adelijke bekendheden...

Het geeft me toch nog wat meer zicht op de Spaans-Portugese verbanden in het adelijke familieverhaal.

Zo zie ik dat Isabel, de dochter van Ferdinand en Isabella - en zus van Johanna (de Waanzinnige) en kroonprins Juan (tweede echtgenoot van onze Margareta) , niet alleen huwde met Afonso van Portugal, maar later ook met Manuel van Portugal. 

En Karel V heeft niet alleen Spaans bloed in de aders lopen via zijn moeder en grootouders, maar ook Portugees.  Immers: Isabella van Castilië was een dochter van een Portugese prinses: Isabella van Portugal, die huwde met Juan, koning van Castilië en Leon.

Geraak je er nog wijs uit?  Het is in ieder geval duidelijk dat de Portugese en Spaanse monarchieën flink gelieerd waren met mekaar.

En zo maakt het dat wie in Portugal  zo'n tikkeltje geboeid is in de geschiedenis van de vroegere monarechen, vroeg of laat ook een omwegje maakt naar Vlaanderen... en Mechelen. 

Mechelen heeft  - hoe graag we ook dwepen met titels als feitelijke hoofdsstad der Nederlanden en residentiestad van Margareta van Oostenrijk - nooit de méést opwindende rol mogen spelen in het schouwspel van de geschiedenis.  Maar een mooi decorstuk zijn we wel altijd geweest - zéker in die glorierijke periode.

Het boek 'Rainhas consortes de D.Manuel I' ligt hier voor mij, en ik blader er graag in - ook al ben ik het Portugees allesbehalve machtig.  Ik ben een tikkeltje trots dat ik een (hele) kleine bijdrage mocht leveren hieraan, en dat Mechelen toch een leuke voetnoot kreeg in deze afleveringen van Royalty van lang geleden...

En of Portugese toeristen nu afgezakt komen naar Mechelen met enige kennis over dit stukje geschiedenis?  Ik durf het betwijfelen. Of ze evenzeer geboeid zijn als hun Spaanse buren bij wie de link nog véél duidelijker is?   Ik denk het niet.

Maar als je er vandaag of morgen ééntje tegenkomt: weet het te signaleren!   ;-)