Enkele dagen geleden stond volgend bericht op de website van DeRedactie.be : Kortrijk opent nieuw vlasmuseum “Texture”.
Een blik op het nieuwe vlasmuseum "Texture" in Kortrijk
In a nutshell geven ze, in de reportage, de lange geschiedenis weer van vlas en vlasbewerking, zowel in en om Kortrijk, maar ook in heel Zuidwest-Vlaanderen en de Leiestreek. Tevens krijgen we een weergave van de economische impact op de mensen en de industrie.
En vlas blijft hip want niet enkele diende het bij de fabricatie van linnen. Tegenwoordig is het natuurlijke product ook te vinden in bijv. surfplanken en blijkt het geluidswerend, wat goed is bij isolatie in huizen.
En dan vraag je jezelf af of eenzelfde industrie ook bestond in of rond Mechelen. Want Mechelen is nu eenmaal gekend voor zijn... laken, kant en (gebiesde) stoelen.
En na effe googlen was het bingo !
In het Wikipedia-artikel over Vlas wordt de term “roten” genoemd (Dat het vlas niet onmiddellijk van het veld wordt verwijderd heeft te maken met het rotingsproces, het roten) en dat vinden we ook terug in het artikel van het kantcentrum (Aan de Krankhoeve en in de Broekstraat zijn immers sporen gevonden van een "rootput", die gebruikt werd om vlas te roten).
Vlas werd dus niet, vanuit de Vlaanders en over de Dijle, aangevoerd te Mechelen, maar vlakbij verwerkt tot bruikbaar produkt. En de handel (aan-en verkoop) werd strikt gereglementeerd en mocht – in Mechelen – maar op één plaats verhandeld worden :
Vermoedelijk is de industrie rond Mechelen volledig verdwenen (of enkel nog in handen van hobbyisten) en is er (voor zover ik weet) geen Vlasmuseum in Bonheiden. Maar de geschiedenis blijft altijd leuk om te lezen.
:-)
Mechelen - Dijle - Vlasklopster
hallo Gymko,
Niet zo ver van Mechelen, (nu buurgemeente) was de vlasteelt in onze contreien op grote schaal gesitueerd in Tisselt, in de 18de en de 19de eeuw.
Men vindt bv de restanten nog in de omschrijving"Merkezeelse putten"
Ik beschik over een uitgebreide beschrijving ervan, die ook is verschenen in het heemkundig tijdschrift "Vaertlinck contact".
Ben je zeker dat de dame op de foto vlas aan het bewerken is ?
Ik ken die foto, maar dan met onderschrift : stoeltjesvlechtster klopt wijmen aan de Dijle.
grtjs
Frans Magriet betitelde zijn pentekening uit 1977 van die foto 'Mechelen - Stroklopster aan de Dijle'. Wijmen zijn wilgentenen.
"In Leest en Tisselt werd vlas geteeld, merendeels bestemd voor Engeland", zie bijschrift bij een foto van een vijftiental mensen die vlas trekken in 1920, en daarna viel die werkzaamheid er weg . Naar verluidt moest men vlas roten, booten, zwingelen, kammen en spinnen. Van 'zwingelen' had ik niet eerder gehoord; ik vraag me af of vlas vanaf een harde schijf moest 'booten'.
Werd vlas eigenlijk gebruikt bij stoelen ?
Ik dacht dat de zittingen in den tijd gemaakt werden van wissen of stro. Wat ze hieronder afladen voor de stoelnijverheid rond de Dijle lijkt me toch geen vlas....
(detail uit een foto van de Regionale Beeldbank Mechelen)
Misschien niet in de zittingen, maar voor de rugleuning ?
Stoelzittingen: Tegen mekaar aan werd gebiesd, waarbij het midden van de zitting een dipje is; de vlakke open vlechtwerken zoals die ook wel voor de rugleuning toegepast werden, waren geriet. Dat gebeurde niet met klassiek riet maar met wilgentenen. Rieten met pitriet of rotan deed men in onze contreien meer voor wasmanden e.d. Het opnieuw laten rieten van een oude stoel is nu wel behoorlijk prijzig geworden. De meeste rugleuningen bestonden echter uit enkele vertikale houten spijlen of enkele smalle horizontale plaatjes ofwel een houten plaat.
Ik weet we l dat de mechelse stoel een gewone huis-tuin-en keukenstoel was en niet direct grote chichi.
x
Werd vlas ook in het Mechels laken gebruikt ? Want het laken was niet enkel de "grondstof" voor beddegoed, maar blijkbaar ook voor kleding.
BTW : Bij de tekening van Frans Magriet stond ook "vlasklopster", maar zeker ben ik niet.
@Gimycko: Ik haalde mijn mosterd over de pentekening van Frans Magriet uit 'Mechelen "die heerlijke" deel 3 "Oude ambachten"' farde nummer 154 (van 500 uitgegeven), farde en elke tekeningreproductie eigenhandig ondertekend door Magriet, inclusief de betreffende met in drukletters "Mechelen - Stroklopster aan de Dijle" onder "F. Magriet '77". Maar ik weet niet of Magriet meer dan de foto zou gehad hebben om zich op te baseren.
@Gim: je bent twee dingen door mekaar aan 't ' haspelen '. Van vlas maakt men linnen ' en van biezen maakte men zittingen van stoelen. Wat de dame aan de Dijlekant doet is het platkloppen van de biezen om ze beter bewerkbaar te maken om die zittingen te maken en dat was een puur ambachtelijke bezigheid.
Wat vlas betreft, dat werd in Mechelen verwerkt in de fabriek in de Augustijnenstraat ' de Linière St. Leonard ' ofte het vlaskot. Vóór WOI werden daar vooral het linnen voor de soldaten gemaakt.
Wil je meer weten? http://www.vlasmuseum.nl/van-vlas-tot-linnen
Effe wezen googlen op "Linière St. Leonard Mechelen Malines" met volgend resultaat...
...Naast de Volmolen was Ardoullie, fabrikant van gesculpteerde meubelen, en achter de huizen ernaast, op de voormalige gronden van de Augustijnen net in de naar hen genaamde straat, stond sinds 1837 'la linière Saint-Léonard', aldaar met 3.000 spillen (1841, later allicht meer) één der zes grootste vlasspinnerijen van het land. Toen de activiteiten terugplooiden tot het Luikse moederhuis, "vaste usine sombre" [Georges Simenon] tussen de naar die heilige genoemde kaai en straat [waarin Simenons moeder als meisje had gewoond], werd de Mechelse vestiging verlaten en rond 1960 afgebroken. Het terrein bleef braak liggen tot er in 1972 de vroegste complexen voor onderwijs oprezen...
Met dank aan SH op Mechelen Blog
BTW : Wat bedoel je met "linnen voor soldaten", Luc ?
Beddegoed voor de britsen ? Legerondergoed ? Of die "linten" die Belgische soldaten rond hun benen droegen ? "Beenverwarmers" avant la lettre, als het ware.
@Gim: je mag dat van mij zelf invullen. De grote vraag naar linnen had te maken met de bewapeningswedloop naar WOI toe: een groot leger vraagt meer ondergoed, beddegoed, verbanden enz. enz.
@ Luc : Interessant om te weten. Bedankt.
Is dat het "wolfabriek" in de Augustijnenstraat (toen nog Fabriekstraat ?) dat ergens rond 1951-1952 afgebrand is?
U bent nog een bewerking vergeten!
Vooraleer te roten (weken van de vezels in warm water) werd het vlas machinaal gerepeld. Daarbij werd het lijnzaad uit de zaaddozen verwijderd en werd de harde stengel gebroken zodat de vezel gemakkelijker vrijkwam.
Na het roten werd het vlas op de wei te drogen gezet. Daarna volgde het zwingelen, waarbij de bast verwijderd werd (en naar de vlasvezelplaatfabriek ging) en de vezel overbleef. Deze werd geboot (in een soort wrong gedraaid) en was zo het basismateriaal voor de spinnerij en weverij.
Er ging werkelijk niks van zo'n vlasplant verloren. Bij mij thuis in Bavikhove aan de Leie werden alle bewerkingen tot en met het zwingelen gedaan.
De bussel op de pentekening is zeker en vast geen vlas.
@Roger Kokken: Geen idee waar in de zogenaamde Fabriekstraat (vanouds officieel Augustijnenstraat) een "wolfabriek" was, maar de op vlas draaiende linière Saint-Léonard zou men toch eerder "garenfabriek" of misschien "linnenfabriek" of "lijnwaadfabriek" kunnen genoemd hebben. Daarentegen op de overkant van de Raghenoplaats en van de Dijle stond in 't zicht van de Fabriekstraat de lainière de la Dyle van Thiry, gekend als de "seuzzefabriek" die misschien ook, en terecht, "wolfabriek" kan genoemd zijn. Het ene lettertje maakt groot verschil.
Neen Some, die fabriek in de Augustijnenstraat heeft niks te maken met die van Roestenberg. Ze brandde op een avond in 1951 of 1952 (dacht ik) af en we konden de rode lucht zien vanuit ons raam aan de Astridlaan. Min vader zei 's anderdaags dat het de wolfabriek in de "Fabriekstraat" was.... Meer weet ik er ook niet van.
Leeftijds- en klasgenoot Jos Nys die in de Ham woonde zal het wellicht beter weten.
Hallo Jos !
Werd vlas gebruikt bij wandtapijten ? Just2know
Vlas werd vooral gebruikt om Just2knows te maken.
Dat er geen vlas in Mechels goudleer zit, dat weet elk kind.
@ Roger
Het was een mooie avond toen die fabriek in de fik ging. Het werd bij ons in het café door klanten en andere zuipschuiten steeds "het vlasfabriek" genoemd. Het was naar ik me herinner meer een enorme opslagplaats voor vlas. Of men er afgewerkte producten fabriceerde weet ik niet. Wat ik me van die avond herinner is dat we met onze pa tot aan het Raghenoplein zijn getrokken om er ramptoeristjes te gaan spelen. Het was een indrukwekkende rode vuurbal die boven die wijk van den Ham hing.
@Roger: wol werd verwerkt in de fabriek van Roestenberg ( 1857 ) naast de Dijle, tussen de Zandpoortvest en de Raghenoplein. In 1944 werd het netjes platgebombardeerd zoals hieronder te zien.
( gezien vanaf de Viavia )
Nadien was er een wederopbouw en nog later werd er een deel van de hogeschool HAM gevestigd.
Een ding weet ik. Vlas is van oudsher een product van de Leie. Probeer nu weer niet omhoog te schijten hé. Lees eens de Romans van Stijn Streuvels a.u.b. Dat was wel een op en top Flmamingant weet ge.
Flamingant.
Het zal dan wel... ik was toen een zowat 8 jaar oud gastje en zal wellicht niet goed onthouden hebben dat mijn vader het over een wol- ofwel vlasfabriek had.
't is al goed dat ik nog onthouden heb dat de rode haan er ooit kraaide :-)
In het Wikipedia-artikel over Vlas (gewas) staat volgende zin :
"...Tot in de achttiende eeuw was de vlasvezel in Europa naast wol de belangrijkste grondstof voor textiel, maar in de negentiende eeuw is hij als zodanig verdrongen door katoen. De teelt kan zich nu alleen nog staande houden met behulp van subsidies..."
Katoen is het belangrijkste ingrediënt voor o.a. jeans en jeansbroeken.
Maar het tij is, vandaag de dag, precies aan het keren want in dit artikel (september 2014) worden de linnen broeken (en T-shirts) opnieuw opgewaardeerd :
"...Met een 'old-school' diavoorstelling brachten de broers Freitag daarna op geestige wijze hun queeste naar 'biodegradable' textiel in beeld. Per trein en per fiets ging het duo op zoek naar materiaal dat na gebruik weer teruggegeven kon worden aan de natuur (vandaar die composthoop). In Franse velden herontdekten ze vlas en hennep en spinners die er linnen van maakten. In Portugal vonden ze een breier die van dit mooie, maar lastig te verwerken linnen (aangevuld met modal) soepele T-shirt-tricot wist te fabriceren.
In Italië een atelier waar er een stevige, maar ook mooie stof van werd geweven. En in Polen dames die in staat bleken er aantrekkelijke broeken voor man en vrouw van te naaien. Een groot deel van het Freitag-personeel showde de sportieve aantrekkelijkheid van de linnen broeken en shirtjes..."
Foto : Broek in vlas