(foto's: Jan Smets)

Het is steeds indrukwekkend om de grootste luidklok van Sint-Romboutstoren te horen galmen over de stad.  Salvator, die zowat 8000 kg weegt, heeft om 12 uur zijn bronzen stem laten horen.  En dit gebeurde voor een haast lege Grote Markt.  Nochtans mocht je vandaag, 25 augustus, wel een historische herdenkingsdag noemen.  Het is immers nét honderd jaar geleden dat onze stad voor het eerst met de Eerste Wereldoorlog te maken kreeg.  Nét een eeuw geleden voelde Mechelen de hete adem van de Groote Oorlog in de nek.  Op het stadhuis en elders hingen de vlaggen halfstok...

(vandaag kon de boeiende tentoonstelling 'Door de  Groote oorlog getekend' gratis bezocht worden in het Hof van Busleyden...)Overigens is deze tentoonstelling ook nog in september te bekijken.  Beslist de moeite!)

Een ooggetuigenverslag uit die tijd wil ik je niet onthouden.  Het is geschreven door koster van Sint-Rombout, Frans Verhavert in zijn boek 'De Duitschers te Mechelen'...  Het beschrijft de eerste augustusdagen van 1914...

Thans is het uur geslagen; het tooneel verandert, een bloedig getal verschijnt op de uurplaat des tijds: 1914 is daar!  Het donkere gevaarte opent eensklaps zijn zwangeren schoot...  Een oorverdoovende donder rolt zijn vreeselijke galmen heên en weêr over België.  Met een helsche razernij vallen vijandelijke drommen als wilde dieren langs het Luiksche in ons land.  Het verpletterend ijzer, het doorborend lood, vliegt huilend in de onweersduisternis rond, breekt duizenden menschenlevens, vernielt kerken en gebouwen met onschatbare meesterstukken der voorvaderlijke kunst, vermoord priesters, grijsaards, vrouwen en kinderen.  En te midden van dien storm staan onze dappere Belgische soldaten pal en vechten als leeuwen voor het behoud van de dierbaren Vadergrond.   (...)  Zoodra de tijding van de oorlogsverklaring te Mechelen bevestigd was, boden er zich een overgroot getal burgers aan om als vrijwilligers dienst in het Belgisch leger te nemen.  Het inlijvingsbureel zetelde op ons oud Stadhuis.  Groot was de geestdrift der jongelingen en mannen die zich kwamen aanbieden, men zong Vaderlandse liederen, men wuifde met hoeden en zakdoeken onder den kreet Leve België!  Leve ons dierbaar Vaderland!  Verschillende militaire klassen werden binnengeroepen.  Bijna overal werd het werk gestaakt, duizenden werkeloozen zag men langs de straten slenteren.  Vele vrouwen en kinderen liepen al weenend langs de straten: de droefheid werd algemeen.  Ook de burgerwacht werd opgeroepen.  Bij het naderen van den vijand werd op bevel der overheid te middernacht, den 20ste Augustus, al den schietvoorraad en de wapens binnengebracht.  Alles werd op een hoop geworpen op de binnenplaats der Halle.  Van dan af heeft de burgerwachts niets meer te verrichten gehad.  Onze achtbare Burgemeester, Mijnheer Karel Dessain, deed eenen oproep tot de burgers der stad, om een politiekoprs in te richten, daar het getal politie-agenten met die moeilijkde dagen ontoereikend was om de orde te handhaven, en ook daar er velen hunner in 't leger geroepen waren.  De eersten dag boden zich een 25tal burgers aan, en de volgende dagen nog een 50tal.  (...)  Op 14 Augustus werden, op bevel van den Belgischen Krijgsraad, eenige mitrailleuzen geplaatst op Sint-Romboutstoren, tegen het overkomen der vijandelijke vliegtuigen.  De Duitschers zullen dit geweten hebben, van daar hunne woede bij het beschieten van toren en stad...

En dan breekt de ochtend van 25 augustus aan:

Op 25 Augustus kwam onze beminde Koning Albert Mechelen een bezoek brengen; hij was afgestapt op het buitengoed van de heer Baron Empain te Battel.  In onze stad zat hij eenen Krijgsraad voor, die zetelde op het nieuw Stadhuis.  In den voormiddag beklom hij Sint-Romboutstoren, om de Duitsche legers, die langs den Leuvenschen steenweg naar deze streken afgezakt kwamen, in oogenschouw te nemen.  Bij de nederdaling werd hem door duizenden toeschouwers aan den voet des torens een ovatie gebracht; hooren en zien vergingen onder de kreten 'Leve België!  Leve de Koning!'  Denzelfden dag was het eerste bombardement gebeurd.  Mechelen werd vijf dagen geschoten....Op dinsdag 25 Augustus van 's morgens van kwart na vijf tot acht ure...

Het klinkt vol pathos... Maar dat heeft alles te maken met de tijdsgeest en het feit dat het boek net na afloop van de oorlog werd geschreven.  De wonden waren nog vers.

De Mechelse historicus Geert Clerbout beschrijft deze 25ste augustus natuurlijk ook in zijn uitstekende naslagwerk 'Oorlog aan de Dijle'.

De eerste Duitse verkenningstroepen werden in onze stad al gesignaleerd op vrijdag 21 augustus, één dag na de Duitse intocht in Brussel.  34 ulanen zijn toen Mechelen genaderd via de Leuvensesteenweg en trokken toen verder trekkend via de Zandpoortvest.  Via vesten, Veemarkt, Biest en Merodestraat trokken ze uiteindelijk naar de Liersesteenweg.  Maar de échte confrontatie volgt enkele dagen later.  Omdat onze toren werd gebruikt om het Duitse leger te bespieden, volgde op 25 augustus het eerste bombardement. 

Het bombardement begon iets voor halfzes in de ochtend.  De Mechelse binnenstad werd met lichte artillerie bestookt en er werd daarbij bewust gemikt op de kathedraal en de omgeving.

Geert Clerbout is ervan overtuigd dat het historische skelettorenuurwek één van de eerste slachtoffers van dit bombardement was.  Het is dus vandaag honderd jaar geleden dat het uurwerk vernield werd.  Honderd jaar na datum wil Romboutwordtwijzer dit uurwerk terugplaatsen.  Op 5 oktober mogen de Mechelaars zich uitspreken over de terugkeer van dit indrukwekkende, toen kapotgeschoten uurwerk.

Florimond Cleirens was hoedenmaker en woonde met zijn vrouw en drie kinderen op de Steenweg:  "Ik nam de kinderen in mijn armen, ze huilden en schreeuwden de hele tijd.  Mijn vrouw stond op het punt in te storten.  We hadden de kelder amper bereikt toen elk raam van ons huis aan diggelen vloog.  Een uur en tien minuten vreesden we voor ons leven.  Onze angst was zo groot dat het onmogelijk te beschrijven is".  Verschillende huizen op de IJzerenleen werden zwaar geraakt en helaas verloren ook twee inwoners het leven, het oudere koppel Sondervorst-Claes uit de Heembeemd.  De beschieting hield op rond acht uur 's ochtends   Even na het bombardement kwamen de eerste Engelsen in Mechelen aan.  Ze verlieten het fort van Walem om de schade van het Mechelse bombardement op te meten.

Geert vertelt in zijn boek ook dat Koning Albert naar Mechelen kwam afgezakt.  Voor die dag van 25 augustus had hij een zorgvuldig offensief uitgekiend.  Hij wou een massale bestorming van de Duitse posten op de verdedigingslinie Wolvertem-Elewijt-Kampenhout.  Maar men werd verrast door het bombardement en de Belgische soldaten konden de aanval pas na de beschieting inzetten.  Het werd géén succes.   De Duitsers stuurden versterking vanuit Leuven.  Ze keerden terug naar Mechelen, waar ze wel werden enthousiast werden onthaald door de bevolking.

Dezelfde dag werd ook een slag bij Geerdegem uitgevochten.  Beide kampen beschoten elkaar vier uur lang.  De Duitsers naderden onze stad tot amper één kilometer van de Brusselpoort, maar daarna trokken ze zich weer terug in Elewijt...

Onderluitenant Raoul Snoeck beschrijft de dag van 25 augustus als volgt:

De toren is zwaar beschadigd en vele muren zijn doorboord.  De mensen vluchten massaal weg, met gebogen hoofd.  De meesten wenen.  Ze nemen het kostbaarste en onmisbare mee.  de rest moeten ze achterlaten.  Zieken worden vervoerd in kleine wagentjes.  Mens en dier, alles vlucht, het is om medelijden te krijgen.  De mensen zijn buitengewoon angstig, toch worden we nog vertroeteld.  In het centrum juicht de Mechelse bevolking ons toe, en terwijl we door de agglomeratie trekken, krijgen we peren, pruimen, brood, koffie, enzomeer...  Wat een luxe!

De Mechelaars die in de stad blijven, zoeken een veilig onderkomen in de kelders.  De koning en zijn staf beslissen de stad te verlaten.  De legertop verlaat de stad de dag nadien, op 26 augustus... Koning Albert neemt die dag de laatste trein vanuit het staion van Mechelen-Nekkerspoel.  De chaos is compleet.  Mechelen is nu voorgoed in oorlogsmodus...

25 augustus 1914.

25 augustus 2014.

Salvator laat zijn stem horen.  En dat doet de grootste klok alleen bij héél bijzondere gebeurtenissen...