(foto's: Jan Smets)
Om bloemkolen te kweken was de grond op het IJzerenveld niet geschikt. Om seminaristen te kweken moest dit wel lukken. Zo besloot kardinaal Van Roey om in 1932 de Mechelse architect Simon Van Craen aan te stellen om een nieuw groot seminarie neer te poten net over de stadsgrenzen in Sint-Katelijne-Waver. Het Mechels seminarie was te krap geworden voor de priesteropleiding. Het Sint-Jozefseminarie zou verrijzen op gronden in de buurt van het oude 'optrekje' Borgesteyn dat ooit werd opgetrokken door een verbannen Mechelse schepen. Je kon het allemaal lezen in een vroeger artikel. Vandaag leg ik de focus op een wel erg bijzonder stukje van dit voormalige seminarie, dat nu al veertig jaar onderdak biedt aan personen met een mentale beperking en ouderen. De Bisschopszaal is een wel erg tot de verbeelding sprekend relict van een tijd die voorgoed voorbij lijkt... De geest van de Mechelse kardinaal Van Roey is onmiskenbaar aanwezig...
Zo is in sterke trekken Jozef Van Roey geborsteld op het doek dat hangt in het Aartsbisschoppelijk paleis aan de Wollemarkt. Hij hangt er tussen zijn illustere voorgangers, naast het nog statiger portret van kardinaal Mercier. Wat verder herken je Leo Suenens... Al deze schilderijen stralen een zekere status en macht uit. Kardinaalsrode penseelstreken en gouden lijsten... In contrast hiermee is het veel soberder portret van kardinaal Godfried Danneels. Weg is het goud en weg is de kant en het rood....
Jozef Van Roey die in 1874 geboren werd in Vorselaar, studeerde aan het college van Herentals en het klein-en groot seminarie van onze stad, voordat hij theologie volgde aan het Leuvense universiteit. In 1897 werd hij priester gewijd. Tot 1926 doceerde hij moraaltheologie en dogmatiek aan deze zelfde universiteit. Ondertussen was hij in 1907 vicar-generaal geworden van het bisbom en stond hij in voor de organisatie van het Vierde Provinciaal Concilie in onze stad. Aan de beroemde 'Mechelse gesprekken' (1921-1925) nam hij deel. Dit alles werd de springplank voor zijn carrière. In 1926 werd hij gewijd tot zeventiende aartsbisschop van Mechelen. En een jaartje later werd hij door paus Pius XI verheven tot metropoliet van ons land. Vooral de uitbouw van het vrij onderwijs en jeugdorganisaties nam een belangrijk deel van zijn tijd in. Kerkenbouw en vorming van de cleurs waren een andere dada van hem. Tijdens zijn kerkelijke loopbaan werd het Sint-Jozef-seminarie gebouwd. Op 6 augustus 1961 stierf de kardinaal Van Roey. Hij werd begraven in Sint-Rombout, naast een voorganger, Engelbert Sterckx...
(de eenvoudige crypte onder het hoofdaltaar van de kathedraal is slechts zelden te bezoeken...)
Maar laten we nu maar eens de bisschopszaal in Borgerstein bezoeken. Het is een stukje erfgoed om te koesteren.
Borgerstein is gevestigd in een imposant gebouw met een indrukwekkend verleden. Zoveel is duidelijk. Het monumentale gebouw werd opgetrokkenin een tijd toen de Kerk nog oppermachtig was en een grote invloed uitoefende op het maatschappelijk leven. Daarom straalt het ook een zeker triomfalisme uit. Tijden veranderen en de Kerk stelt zich vandaag een stuk bescheidener op. Toch is het vroegere Sint-Jozefseminarie een waardevol relicht uit die vervlogen tijden. Ze toont het karakter van de Vlaamse Kerk uit de eerste helft van de vorige eeuw, toen de gangen van het gebouw 'zwart' zagen van de vele seminaristen die er studeerden en woonden. Die restanten van de belangrijke geschiedenis van het gebouw zie je voornamelijk in de architectuur van het hoofdgebouw - in de voorgevel met het beeld van Sint-Jozef en het kind Jezus, in de klokkentoren en uiteraard in de kapel met zijn mooie art-déco-elementen...
Ik wil even de schijwerpers zetten op die ruimte met de merkwaardige naam 'Bisschopszaal'. De Bisschopszaal is een grote ruimte die iets eerbiedswaardigs uitstraalt met zijn zware massieve tafels en stoelen, zijn parketvloer en de grote schilderijen die de wanden grotendeels vullen. Misschien komen sommige van die kunstwerken je niet geheel onbekend voor?
(uit artikel dat ik maakte voor W@tabo - tijdschrift van vzw Borgerstein)
Het is inderdaad best mogelijk dat je een paar herkent... Het zijn immers grotendeels reproducties van bestaande werken uit de Italiaanse School. Zo had ik in Rome enkele jaren geleden een waar déjà-vu gevoel. Ik herkende in niet minder dan het Vaticaan een aantal werken als 'Borgersteinkunst'.!
Heel opvallend is het staatsieportret van kardinaal Jozef Van Roey in groot ornaat: een fiere houding en de rode mantel majestueus gedrapeerd. Het werd geschilderd door Frans Van Giel (Oostmalle 1889 - Welcherzande 1975). Hij werd vooral bekend van zijn portrekken en landelijke en religieuze taferelen. Dit is meer het portret van een kerkvorst dan een herder. Maar ook die wijze van portretteren is eigen aan de tijdsgeest van die dagen...
Een soortgelijk statig portret hangt in het voormalige Grootseminarie in de Merodestraat. Op dat portret zie je op de achtergrond ook de Sint-Romboutskathedraal afgebeeld...
Kardinaal Van Roey legde de eerste steen van het nieuwe seminarie. Kardinaal Mercier vatte als eerste het plan op om aan het IJzerenveld een seminarie te bouwen. De opvolger van Van Roey, kardinaal Suenens, deed het sluiten...
De kunstwerken die in deze zaal werden gekopieerd stammen uit de renaissance, de kunstperiode van de 14de en 15de eeuw. Het zijn géén topwerken, maar ze waren in thuisland Italië eerder een oefinign in schildertechnieken en werden zelfs als didactisch materiaal gebruikt. Het is Godfried Guffens, een 19de eeuwse kunstenaar, die de reproducties vervaardigde. Eén van de schilderijen stelt paus Sixtus IV voor, die omringd door zijn neven, de hulde ontvangt van historicus Bartolomeo Platina, die zopas werd aangesteld als prefect van de Vaticaanse bibliotheek. Het is een kopie in oliverf naar een fresco van Melozzo da Forli (1438-1494), dat nu in de Pinacotheek van het Vaticaan hangt...
('Jezus overhandigt de sleutels aan Petrus'- Pietro Perugino)
Een ander werk: 'Jacobus op weg naar de terechtstelling' is een kopie naar een fresco van Andrea Mantegna (1431-1506) dt zich bevond in de Ovetarikapel van de Eremitanikerk in Padua. Het fresco stelde verschillende taferelen voor van het leven van Jacobus en Christoffel. Tijdens WOII werd door de bombardementen van de geallieerden in 1944 deze kerk verwoest en werd het fresco grotendeels vernietigd...
Het grootste werk hangt aan de langste zijde, en is een typisch renaissancetafereel met een evenwichtig architecturaal perspectief. Deze blikvanger is een kopie van het fresco 'jezus overhandigt de sleutels aan Petrus' aan de hand van Pietro Perugino (1450-1523). Op de achtergrond worden nog twee scènes uit het leven van Jezus uitgebeeld: links het verhaal van de cijnspenningen; rechts de steniging van Jezus. En inderdaad: het origineel zie je vandaag in de Sixtijnse kapel! Telkens als ik in de Bisschopszaal kom, raak ik gefascineerd door dit werk, dat niet gemaakt werd door Godfried Guffens, maar door Félix Cogen...
Leuk detail is dat deze kunstwerken persoonlijk uit de stock van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschideins in Brussel werden uitgekozen door kardinaal Van Roey. De voorziene budgetten voor het nieuwe seminarie waren helemaal opgesoupeerd, en er bleef niet veel meer over om het interieur 'passend' aan te kleden. Het is daarom dat er werd gesnuisterd in de reserves van de nationale musea. Wat er ook van is: de Bisschopszaal blijft ook vandaag nog tot de verbeelding spreken. Ook al is het gebouw van functie gewijzigd, en is het nu de warme thuis geworden voor de cliënten van Borgerstein; deze zaal blijft herinneringen oproepen aan een tijd die definitief voorbij lijkt, maar die onherroepelijk een stempel heeft gedrukt op het 'decor' van deze voorziening. Nu nog is deze ruimte een fraaie en geschikte ruimte voor vergaderingen, ontvangsten en gelegenheden die een zeker decorum vereisen. De Bisschopszaal blijft een zaal om even mijmerend rond te kijken en dit stukje (Mechelse) geschiedenis in jezelf te laten opnemen:... een stuk erfgoed om te koesteren.
Kardinaal Van Roey is niet alleen te 'bekijken' in het aartsbisschoppelijk Paleis, of in 'zijn' Bisschopszaal. Ook in de kathedraal kom je hem enkele keren tegen, in een borstbeeld én op een paar glasramen...
"Rooie Jef", zoals mijn leraar zedenleer in het atheneum hem noemde. Van Roey deed mee zijn best om Fabiola de Katholieke aan Boudewijn met de IJzeren Rug (sic) te koppelen :-)
bij ons thuis ging het volgende verhaal:
Van Roey en zijn gezelschap in de trein van Brussel naar Mechelen of omgekeerd daar wil ik vanaf.
Zegt de gezel als ze goed en wel gezeten zijn: "Bloemkolen toch lekker hé!"
Tegen als ze aankomen zegt van Roey: " Heel lekker met worst erbij"
@ Roger, ge zijt wel ne "Jef" te vroeg bezig; ge bedoelt "Jef" Suenens zeker?
@ Eddy Luyten, toen Boudewijn in 1960 trouwde, was Van Roey nog altijd kardinaal.
En alhoewel men er mij bezwaarlijk kan van verdenken een pilaarbijter te zijn, meen ik dat Suenens niet "Jef" maar Leo heette.
De naam "rooie Jef" kreeg hij van mijn leerkracht Roger Vandeven wegens zijn rode tuniek en dito potske.
Bij ons thuis sprak men altijd van "Jefke van de Voddemet"
Leo-Jozef Suenens was in die dagen hulpbischop van Mechelen. Via de Ierse non Veronica O'Brien koppelde hij Fabioala aan Boudewijn.
Men kan er voor of tegen zijn maar een ding herinner ik mij zeer goed uit mijn kinderjaren. Toen de bommen vielen en de tanks door Hombeek rolden zat de kerk 's zondags vier keer stamp vol. Als ik dat dan vergelijk met de uitspraken van Mieke, ge weet wel de bazin van het katholiek onderwijs dan breekt mijn klomp. Het is maar zeer te hopen dat ze in Syrie en in Irak den beer terug in zijn kot krijgen.
Ze toont het karakter van de Vlaamse Kerk uit de eerste helft van de vorige eeuw, toen de gangen van het gebouw 'zwart' zagen van de vele seminaristen die er studeerden en woonden.
De huidige bestemming van dat seminarie is wel al veertig jaar een stuk nuttiger dan toen het de kweekvijver van zwartgerokte jongelingen was. Wat ik me afvraag is waar men heden ten dage nog terecht komt voor een priesteropleiding, in de veronderstelling dat men daar nog kandidaten voor kan vinden? En vallen er nog opleiders te vinden voor die luttele roepingen en wat kost dat dan aan de belastingbetaler of aan de Kerkfabriek of hoe de Kerk haar financiëel bedrijf noemt?
Iemand die door de teloorgang van de pastoorsstiel een geweldige terugslag te incasseren kreeg was kapper Pierre Van Hooff op de Ijzerenleen. ( Bijna de ganse familie Van Hooff werkte in die branche) Ik werd daar door ons Ma geregeld naartoe gestuurd om mijn toenmalig GI-kapsel te laten bijwerken. Toen noemde men dat een "à la brosse"-kapsel. Uren heb ik daar mijn kostbare speeltijd verscheten door te moeten aanschuiven achter een onoverzichtelijke rij seminaristen die vonden dat hun brosje-annex-tonsuur aan een bijknipbeurt toe was. Konden ze dat dan niet in hun boerengatparochie door de lokale barbier-cafébaas laten doen, vroegen mijn broer en ik ons af?
Gelukkig hadden Pierre zijn vrouw Maria en dochter Annie op de eerste etage nog een welbeklant damessalon waar mijn ma haar weelderige pikzwarte haarbos op geregelde basis liet bijwerken. De toiletartikelenwinkel aan de IJzerenleenkant was zeker niet breder dan vier meter schat ik zo. Nadat Felix die de zaak van zijn vader had verdergezet, en dan zelf op rust ging, verdween alweer een "vanouds gekend Mechelse handelszaak".
Oemmamatezégge...
;-))
@ Roger Kokken
Van de Ven was in het atheneum gekend voor zijn 20 bladzijden als straf die hij soms kwistig uit deelde. De thema's waarover men dan moest strafschrijven waren altijd ludiek.
Ik heb zo eens 20 bladzijden aan mijn been gehad met als titel : "De Avonturen van een Goudvis in een Plastieken Zakje"
Apropos bij ons thuis was Van Roey ook altijd gekend als "Roeie Sjef"
hoe in hemelsnaam heb je daar 20 bladzijden over vol geschreven gekregen? Iene?
enfin ik ben dus al aan het fantaseren hé de vis gewonnen op de kermis in dat zakje naar huis
onderweg valt wel wat te beleven denk ik...ik zou hem tot slot in de pompbak laten springen en dor he tgaatje laten verdrinken...zoals onze Prosper deed in lang vervlogen tijden...
terug on topic, want er zijn weer verhalen aan het groeien...
@ malenie
Waarom terug on topic gaan als de verhaaltjes rond het onderwerp toch een dimensie toevoegen aan die topic? Het verhaal van "onze Prosper" zou daar misschien nog iets meer kunnen bij aanbrengen? Geef toe, bijna alles is beter dan praalzuchtige kerkvorsten in hun kleinmenselijkheid. Daar kregen we de laatste jaren al genoeg voorbeelden van.
Als je nagaat wat een impact die mensen hadden en hoe manipulatief ze waren...
Er zullen er wel te goeder trouw tussen gezeten hebben, die het echt goed meenden, maar velen genoten toch van hun macht, denk ik.
Trouwens ipv van paters, nonnekes en pastoors die het ons eens gingen vertellen hoe het moest, hebben we nu al die gezondheidsgoeroes,pseudowetenschappers en politiekers met hun regelneverij...
We gaan alleen niet meer naar de hel als we niet goed luisteren en gehoorzamen.
Nog maar niet gesproken van alle andere vormen van extremisme en fanatisme, die de kop op steken overal op aarde.
Geloof wat je wil, leef zoveel je wil volgens de al dan niet absurde regels van dat geloof, maar ambeteer er de andere mensen niet mee.
En vooral ga er niet voor ten strijde, en neem andermans leven niet in de naam van God, Allah of welke naam je dat Opperwezen wil toekennen.
Einde van de preek van de week.
En daarmee hebben we ze hier weer eens gehad. De rooie preken bedoel ik.
Tja....Roeje Jef...Rode Duivels...'t is wél een kleur die opvalt.
BRON
Toen het seminarie van het bisdom Mechelen reeds lang te klein werd om de vele priesteropleidingen te kunnen laten doorgaan, besloot het bidsom in de jaren dertig van vorige eeuw om een nieuw seminarie te bouwen.
Het werd een heel erg groot gebouw waar 350 seminaristen, hun professoren en ondersteunend personeel moesten kunnen wonen, eten, slapen, lessen volgen. Na zoeken werd een geschikt terrein gevonden aan de IJzerenveld (straatnaam en plaatsnaam) te Sint-Katelijne-Waver, net gelegen buiten de bebouwde kom van de stad Mechelen, die tot op deze gemeente reeds was doorgegroeid.
Toen kardinaal Ernest - Jospeh Van Roey (1874- 1961) bij de start van de bouwwerken in 1934 met zijn secretaris kanunnik Dessain (1875-1951) ter plaatse poolshoogte kwam nemen, bleek de kardinaal, die van boerenafkomst was, niet onder indruk van de kwaliteiten van de grond van het bouwterrein : “ C’est du mauvais terrain ! “ (’t is slechte grond) , zei hij tegen de kanunnik. Dessain repliceerde : “ Pour y planter des choux, vous avez raison, mais pour des séminaristes, c’ est l’ idéal” (om (bloem-)kolen te kweken is het terrein niets waard, maar om seminaristen te “kweken” is het ideaal).
@ peter
Zegt men in die "kleine historie" ook waarom een boertje uit Vorselaar met een Mechelse secretaris in het Frans keuvelde over een bloemkolenveld?
't Is e sjchand oep den Vlomse fiestdag!!! Zéé má da 't Vloms Behang da 'déé ni meileist!
;-))