(foto': Jan Smets)

Zaterdag gaat in het Hof van Busleyden een toptentoonstelling van start, die een licht werpt op de Groote Oorlog in onze stad.  Wat bijzonder is, is het feit dat niet de geschiedenis wordt herkauwd in feiten, weetjes, fotomateriaal of andere documenten, maar we bekijken het gebeuren door de ogen van Mechelse kunstenaars en ook andere.  Het levert een aangrijpende tentoonstelling op, met vaak heel expressieve kunstwerken.  De namen van Rik Wouters en Alfred Ost, Albert Geudens of Theo Blickx zijn overbekend.  We kunnen in Busleyden van hen gekend werk bewonderen, maar vaak ook stukken die voor de meesten 'nieuw' zijn.  Eén van de verrassingen op de expo is Paul du Trieu de Terdonck, kunstenaar uit een vooraantaande Mechelse familie, die zich na de oorlog nooit meer met kunst bezig hield, en vergeten werd... Maar wat hier van hem getoond wordt is best spraakmakend.  De Eerste Wereldoorlog weet te fascineren, in boeken, op de planken of op het kleine scherm.  Deze tentoonstelling die als curator  werd opgezet door één van onze grootste Mechelse WOI-kenners, Geert Clerbout, belooft een publiekstrekker te worden.  Hij loopt nog in ons stadsmuseum tot 28 september - een symbolische dag - de dag dat 100 jaar geleden Duitsland Mechelen bezette...

Historicus Geert Clerbout schreef het boek 'Oorlog aan de Dijle', en is een graag beluisterd spreker over onderwerpen aangaande deze Wereldbrand.  Hij was dan ook hét geknipte figuur om zijn medewerking te verlenen aan deze expo.  Hij kreeg als curator de hulp van Lisa Holsbeek en Elvira Meier.

De exporuimte is verrassend.  Aanvankelijk lijkt het een vrij 'lege' ruimte, maar naarmate je 'binnenstapt' in de tentoonstelling ontdek je nieuwe hoeken en 'boxen'.  De scenografie is bijzonder en knap.  En pluim voor de Hogeschool Thomas More, opleiding interieurvormgeving onder leiding van Robin von Winckelman!  Heel zichtbepalend is een stuk'geschoten' muur van witte bouwblokken waartegen een aantal kunstwerken hangen. Ik praat even met één van de studenten vormgeving die meewerkten aan het concept, Wouter Defrancq:

Dit was een opdracht voor ons, studenten derde jaar.  Ons idee werd geselecteerd.  Samen met Jolien Vervloesem en Ester Deriemaker heb ik dit idee ontwikkeld vanuit een ruwe schets.  En dit is dan het eindresultaat.  Ikzelf ben afkomstig uit Dilbeek, meer bepaald uit Sint-Ulrikskapelle.  Al een viertal jaar vertoef ik nu in Mechelen.  Ik ben blij dat ik aan heb kunnen werken. Het levert hopelijk een mooi visitekaartje op...

Dat zal het alleszins doen!  De 'muur' is een goeie vondst.   Het roept associaties op met de verwoestingen van onze stad. De senografie van de ruimte is verder sober, en in zwart/wit uitgevoerd.

Geert Clerbout is heel tevreden over de samenwerking met de studenten.

Ik had wel een utopisch idee van wat ik wou met deze tentoonstelling, maar uiteindelijk is het dan toch nog iets anders geworden.  Ik ben blij met de goeie hulp die ik van hen gehad heb. Aan deze expo is lang gewerkt.  De eerste stappen werden reeds gezet in het najaar van 2012.  Ik hoop dat vele Mechelaars de weg zullen vinden naar Busleyden.

Dat hoopt ook burgemeester Bart Somers.  Hij rakelt in het kort de geschiedenis van de oorlog op zoals hij beleefd werd in onze stad.  Vooral de enorme vlucht van de Mechelaars naar het buitenland haalt hij aan.   Meer dan 10 000 politieke vluchtelingen staken de grens met Nederland over, zoals ook zijn grootvader...  Maar ook de verwoestingen zijn bepalend geweest.  Mechelen kende misschien geen 'symboolverwoesting' zoals in Leuven met de Universiteitsbibliotheek, maar de schade was bijvoorbeeld groot aan onze IJzerenleen.  Ook herinnert hij ons aan de beschieting van onze Sint-Romboutstoren waarbij het reusachtige historische uurwerk werd beschadigd.  Ook al behoort de Groote Oorlog tot het collectieve geheugen - het is verrassend dat er toch nog zo weinig écht geweten is...

(werk van Rik Verheyden met verwoestingen van ondermeer de IJzerenleen en de soepbedeling...)

Schepen van Cultuur Frank Nobels zegt niets nieuws als hij stelt dat oorlog ons tot in het diepste raakt, en we het aan den lijve voelen.  Ook kunstenaars voelden dat aan en hebben dit getracht vast te leggen in beelden.  Dat zie je hier in deze tentoontstelling waabij kunstenaars deze impressies hebben vastgelegd - Kunstenaars die hier leefden en werkten.  Drie Mechelaars springen er uit:  Rik Wouters die in de eerste dagen van de oorlog in Luik zat, en later krijgsgevangen werd in het Nederlandse Zeist; Alfred Ost die in het leger wou, maar geweigerd werd en nadien vluchte naar Nederland; en Paul du Trieu...  Ook buitenstaanders brachten de 'lege stad' in beeld.  Opmerkelijk is dat steeds de hand van de kunstenaar herkenbaar is.  Elke kunstenaar heeft zijn eigen manier van uiten.

Er zijn een aantal primeurs op deze tentoonstelling.  Zo zie je hier recent aangekochte werken van Ost.  Een heel boeiende reeks met prentkaarten die uitgegeven werden ten voordele van het fonds voor oorlogslachtoffers.  Ze zijn uitgevoerd in de typische stijl van Ost: dynamische vormgeving, dramatisch vaak, en in sobere kleuren...

(werk van Alfred Ost...)

Zo is dat.  Het is een reeks die tot de verbeelding spreekt.  Het is héél anders dan de Alfred Ost die we beter kennen van reeksen over de vlietjes, het stedeschoon, paarden of processies en stoeten...

In een zogenaamde Black Box is het werk van Rik Wouters te zien.  In schetsen heeft de Mechelse kunstenaar zijn omgeving vastgelegd in Zeist en het interneringskamp.  Ook Nel staat op één van de tekeningen.  Er staat er een buste van kapitein Stoett, het hoofd van het kamp, waarmee Rik een goeie relatie had, en waardoor Rik waarbij kaakkanker werd vastgesteld, een aantal privileges kreeg...

(Rik Wouters in Zeist...)

Paul du Trieu is zoals ik al schreef, dé verrassing van de expo.  Paul groeide op in een vooraanstaande  en welstellende Mechelse familie met grote belangstelling voor cultuur.  Samen met hen vlucht hij naar Engeland.  Daar tekent hij de omgeving van Petworth.  Later geeft hij zich aan als vrijwilliger voor het front, en komt aan de IJzer terecht.  Hier tekent hij ondermeer portretten van zijn kameraden frontsoldaten...  Na de oorlog stopt zijn kunstenaarsbestaan. Maar hij laat een enorme hoeveelheid werken na die in familiebezit bleven.  Een hele kluif om te bestuderen...

(Paul du Trieu...)

Rik Verheyden is een andere Mechelse kunstenaar.  Hij legt op doek ondermeer de halucinante verwoestingen van de IJzerenleen vast, een mooi 'documentair schilderij': 'de wintersoep.

Theo Blickx maakt een bijzonder beklijvend werk: 'de Vlucht'.  We kennen het allemaal erg goed.  Het staat immers op de Schuttersvest.  Op de expo staat het ontwerp dat later in brons werd gegoten.

Albert Geudens is aanwezig met sombere tekeningen.  Met zijn familie ontvlucht hij de stad, en de oorlogsgruwel.  In Nederland tekent hij verder zoals hij gewoon was om doen in zijn Mechelen.

Intrigerend is het werk met doodskoppen en een kist van Alexander Struys die academiedirecteur was.

In primeur is er ook een negen minuten durend samengesteld filmpje te zien met Mechelse beelden te zien uit de oorlogsjaren.  Het werd gemaakt door Joris Vermost  van 'Zeemier', een Mechels bedrijfje..

'Door de oorlog getekend' belicht in kunst een aantal aspecten van het oorlogsverhaal: van vernieling tot wederopbouw, het leven tijdens de bezetting, de vlucht naar Nederland of Engeland en het leven van soldaten aan het front of in de interneringskampen.  Méér info over prijzen en toegangsuren  kan je vinden op:  http://stedelijkemusea.mechelen.be

Niet te missen!