(foto's: Jan Smets)

Sinds kort valt één van de mooiste historische huizen van de binnenstad weer te bewonderen in al zijn glorie.  Huis Hemelrijck - of 'de Sotscop' op de hoek van de OLV-straat en de Gebroeders Verhaeghenstraat is een uniek pand en tijdgenoot van huis De Zalm op de Zoutwerf.  Beiden zijn het sprekende voorbeelden van laatgotische architectuur.  Het huis bevond zich voor de grondige opknapbeurt in érg slechte staat.  Honderd jaar geleden had men het Hemelrijck al eens opgekalefaterd, maar dan volgde jarenlange verwaarlozing.  Het huis zélf is in privé-handen.  Gek genoeg is de gevel in stadsbezit - en dit sinds de laatste restauratie een eeuw geleden.  De stad heeft eindelijk haar verantwoordelijkheid genomen en het pand grondig aangepakt.  Dat past in de opwaardering van deze straat én stadsdeel, waar ook de OLV-over-de-Dijlekerk staat te stralen, en waar binnenkort het Hof van Cortenbach deel van zal uitmaken...  Al is aan dit vroegere paleis méér dan flink wat werk.  Maar goed: Het Hemelrijck is een pareltje geworden.  Vanmorgen werd het authentieke zestiende-eeuwse Mariabeeld weer in de hoeknis geplaatst.  Het is het sluitstuk van de vernieuwing van het beschermde pand...

Het Hemelrijck is laatgotisch.  Het werd gebouwd aan het begin van de 16-de eeuw - vermoedelijk iets later opgetrokken dan De Zalm.  Toch heeft het gebouw ook een renaissance-aankleding.  Dat maakt het pand toch wel bijzonder.  In de 19-de eeuw werden ingrijpende werken uitgevoerd.  Rond 1900 verwierven de broers Lamot het Hemelrijck, en ... ze wilden het met de grond gelijk maken.  Gelukkig werd het huis door protest van inwonders en stadsbestuur van sloop gespaard.  Prompt werd door de stad besloten om de gevel aan te kopen, en tot restauratie over te gaan.  Het gebouw bleef in privéhanden.  Het leek een goed compomis. 

Het Hemelrijck werd in 1977 beschermd om zijn artistieke en historische waarde. 

Maar tientallen jaren verwaarlozing maakten dat er scheurvorming begon op te treden in de gevel.  Ook de stabiliteit van de topgevel kon niet langer meer verzekerd worden.  In  september 2012 werd de restauratie opgestart.  De firma Renotec uit Geel klaarde de klus.  Architect die de werken leidde was THV ARTER & Lode De Clercq.

De verschillende restauratiefases hebben geleid tot een veelheid aan bouwmaterialen en uitvoeringen.  Bij de huidige restauratie beoogde men de bewaring van de historische waarde en respecteerde men de gegroeide toestand van het gebouw.  Zo lijkt de verderzetting van de gevel in de Gebroeders Verhaeghenstraat van recentere datum.  Toch is dit niet zo, vertellen me Michèle Eeman en Sofie Stevens van Monumentenzorg mij.  Dit stuk is even oud, maar hier werden de voegen verhoogd opgevoegd zoals mode was een eeuw geleden.  De grote dakkapellen aan die kant zijn voorbeelden van vroegrenaissance, en zijn vrij zeldzaam.

(merk het verschil van voegmanieren...)

(Michèle Eeman, Sofie Stevens van Monumentenzorg en schepen Greet Geypen)

De volledige gevel werd gereinigd en om waterinfiltratie te voorkomen werd de achterzijde van de topgevel opnieuw bepleisterd.  Verweerd en loszittend voegwerk werd vervangen door een nieuwe vochtregulerende kalkmortelvoeg.  Het schrijnwerk en hangend sluitwerk werd waar nodig hersteld.  De dichtgemetselde bovenlichten in de laatste vier traveeën van de zijgevel werden opnieuw opengemaakt en voorzien van ramen, zoals het oorspronkelijk was.  De isolerende beglazing op het gelijkvloers werd vervangen door warmtereflecterend gelaagd glas.  tenslotte werd alle raam-en deurschrijnwerk voorzien van nieuwe afwerkingslagen volgens de oorspronkelijke kleuren.

(gevel voor de start van de restauratie...  Fraai was het niet...)

(deze foto schoot ik een paar jaar geleden...  Het toont een fragment met Adam en Eva in het Paradijs...)

(huidige situatie na de restauratie...)

(de timpanen werden honderd jaar geleden toegevoegd, zoals men toen dacht dat het er moest uitgezien hebben in het verleden...)

(wat ik me afvraag: stellen deze zuiltjes de zogenaamde 'Zuilen van Gibraltar' voor, zoals op de voorgevel van ons stadhuis, Keizer Karel V flankerend?  Of, is dit louter toeval...)

Het totale kostenplaatje van de restauratie bedraagt 302 824 euro.  Een groot gedeelte hiervan werd gesubsidieerd.  De Vlaamse restauratiepremie bedroeg 187 062 euro.  De Provincie stond in voor 62 345 euro, en de stad Mechelen inversteerde 53 408 euro.

(even de stelling op om het beeld van dichterbij te kunnen fotograferen...)

Vanmorgen werd het zestiende-eeuwse Madonnabeeld terug in haar nis geplaatst.  Binnenkort komt er nog een glazen stolp over om het waardevolle beeldje te beschermen.  Het is zo'n 70 cm hoog en 26 cm breed en is vervaardigd uit fijne krijtsteen.  Een gespecialiseerd zusterbedrijf van Renotec, knapte het beeld op.  Deze Madonna is niet alleen erg waardevol, maar ook bijzonder van iconografie.  Maria houdt een doorn in de hand, wat een voorafspiegleing is van het lijden dat haar nog te wachten zou staan...

Terloops vertelt schepen Geypen me dat het stadsbestuur nog dit jaar het iniatief wil opstarten om al de gekende en 'verborgen' heiligenbeelden van de stad in kaart te brengen om later eventueel tot restauratie te kunnen overgaan...

Wie alleszins stond te glunderen bij de plaatsing van het beeld aan de gerestaureerde gevel is Vicky Weyens.  Samen met haar man, Jean-Pierre Jacobs, is ze eigenaar van het Hemelrijck.  Zowat twintig jaar geleden kochten ze het pand van de familie Lamot. 

We gaan er goed voor zorgen.  Het is één van de mooiste gebouwen van de stad vinden we.  De restauratie is vlot verlopen, en daar zijn we blij om.  De gevel oogde immers niet mooi.  Ik ben nu de gelukkigste mens ter wereld.  Misschien komen we er in een latere levensfase wel wonen.  Wie weet.  We hebben nog geen specifieke plannen met de invulling van de zaak.  Lang was het een horecazaak.  Maar we hebben er niet altijd de 'juiste' mensen ingezet voor de uitbating.  Nu verhuren we 'de Sotscop' vooral voor privéfeesten in een authentiek kader.  We zien wel wat de toekomst brengt.  We baten immers ook de Martinique uit.  (we werken al dertig jaar in de horeca).  Het moet haalbaar blijven.  Mogelijk vindt onze zoon hier zijn toekomst.  Hij is net afgestudeerd aan de hotelschool in Koksijde.  Nu werkt Zino vooral mee met ons in de Martinique. 

Een aantal jaar geleden wilde de stad ons de gevel voor een symbolische frank laten overkopen.  Daar hebben we toch maar voor gepast.  Stel dat we deze restauratie uit eigen zak zouden moeten betalen hebben?    Alleszins kan ik wel zeggen:  Het Hemelrijck is prachtig geworden - vooral als je hem bekijkt van op het Plein, als je van de Dijle komt...  Ik kan je al wel zeggen:  de naam 'Sotscop' willen we zeker behouden...