(foto: Jan Smets - Marcel Kocken / Regionale Beeldbank - boekhandel Holemans)
Hij omschreef boekhandel Salvator als een 'literaire welness'. Karla De Ceulener, zaakvoerster van Salvator en derde generatie van een familie van boekhandelaars, en haar eveneens vrouwelijke medewerkers, hadden om de woorden van de burgemeester smakelijk gelachen. Salvator verwelkomde zijn klanten een paar maanden geleden na de herinrichting van de winkel met een hapje en een drankje, én... met wat toespraken. Niet alleen burgemeester Somers had een woordje voorbereid, maar ook Marcel Kocken, die zowat het levende archief is van de Mechelse mémoires. Cultuurpaus Kocken harkte in zijn geheugen herinneringen aan Mechelse boekhandels bij mekaar, en vertelde ze op zijn kenmerkende wijze aan het geboeide publiek - traag, kleurrijk en doorspekt met anecdotes.. Niet alleen ging het in zijn betoog over Salvator, maar hij had het ook over andere verdwenen boekhandels die onze Maneblussersstad ooit rijk was...
In keurige slagordes staan de boeken in het gelid - ruggelings en keurig, met gedisciplineerde ingehouden veroveringsdrang, klaar om de lezer te veroveren. Boekhandels hebben iets magisch. De geur van drukinkt weet te verleiden. En de liefkozing is wederzijds. Boeken worden gestreeld, willen in bezit genomen worden... , gekoesterd, beroerd en gelezen worden...
Ik vraag Marcel nadien of hij die neergepende herinneringen aan boekhandels-van-toen wil delen op Mechelenblogt. Dat wil hij graag...
(foto: Jan Smets)
Ik was 11 wanneer ik in het Koninklijk Atheneum Pitzemburg terecht kwam. Da's inmiddels al 66 jaar geleden! We waren met 32 in de 6de Latijnse en reeds het allereerste lesuur wisten we dat we stapels les-en leerboeken zouden nodig hebben. Veel te duur voor een werkmens om dat allemaal te kopen. Maar de redding was nabij! Het boekenfonds! De toenmalige boekenfondsen waren ideologisch opgesplitst. Er was er een van de katholieke ziekenbond, uiteraard voor de katholieke scholen, en een van de socialistische ziekenbond, uiteraard voor het officieel onderwijs. Tegen een kleine vergoeding kon ik er alle schoolboeken, die ik dat schooljaar nodig had, huren. In de gemeenteschool op Nekkerspoel moest ik, en nog vele anderen, het boekenpakket afhalen. Twee 'kabassen' vol waren het! Maar niet alle boeken waren voorradig en dan kregen we een bonnetje waarop duidelijk stond over welk boek het ging, en met dat bonnetje dienden we ons te melden in boekhandel Leemans, Guldenstraat of bij Holemans in de korte Bruul. En dat was mijn allereerste kennismaking met het interieur van een boekhandel. Ik noemde het nog een 'boekenwinkel'. En zo kwam ik bij 'den Oolemans' terecht. Veel later zal ik begrijpen dat ik één der allerlaatste boekhandelaars 'aus Leidenschaft' ontmoet had. Rik Holemans was eerder klein van gestalte met grijs, kort, stug, stoppelig en schaars hoofdhaar. Ik vermoedde dat hij maar uit één oog zag, want hij keek steeds zo raar terwijl hij met één hand zijn ooglid omhoog trok...
Boekhandel Holemans in de Bruul is al lang verdwenen. Op de Regionale Beeldbank (waar overigens steeds ontdekkingen te doen zijn!) heeft nog een prachtfoto van deze oude en bekende Mechelse zaak....
Het pand is al lang geleden verbouwd, maar toch is het niet moeilijk om de winkel te situeren als je andere gevels bekijkt... Let op de oldtimers en de paardenkar! Maar laat ik liever terug Marcel Kocken het woord geven:
Zijn winkel was één grote chaos, maar wonder boven wonder: hij vond er steeds direct het boek waar ik voor kwam of waar ik naar vroeg. Wat me vooral aantrok was de geur in de winkel. Het rook er zo heerlijk naar bedrukt papier en kennis. Het was een geur die ik later plus/minus zal terugvinden wanneer ik vanaf 1957 tot 1974 in het Mechelse stadsarchief werkzaam zal zijn. Maar soit. Rik Holemans was niet direct een grote babbelaar, maar had wel een groot hart! Arbeiders kregen bij hem krediet zonder intrest... Zo iets was toen ook al zeldzaam. Ik herinner me nog dat in 1947, of 1948, mijn vader tijdens de Handelsfoor (!) waar Rik Holemans ook met een stand stond, voor mij een ENSIE-encyclopedie dacht te kopen. Maar de prijs viel nogal tegen, en mijn vader zei aan 'den Oolemans' dat dat een één preeke niet afkon. En toen antwoordde 'den Oolemans': "Da's geen erg meneer, ge betaalt zoals ge dat kunt." En zo is het ook gebeurd. Gedurende een drietal jaren ging ik maandelijks bij 'den Oolemans een bedrag afbetalen dat genoteerd werd op de achterkant van de factuur. Voor mij, knaap van 12 à 14 jaar, was elk bezoek aan de boekenwinkel van 'den Oolemans' als een bezoek aan de grot van Ali Baba (maar dan zonder rovers). En met mijn luttel spaargeld kocht ik dan iedere keer een boek, nog in oude spelling, want die lagen in de solden en kostten slechts vijf frank. Ik bezit nog steeds een paar van deze boekjes - ware curiosa zijn het intussen geworden...
Mooie herinneringen... Daar snoof de jonge leergierige Marcel de geur van geschiedenis, cultuur... Het zou zijn leven verder bepalen... Zou hij toen al kunnen vermoeden hebben dat hij zélf nog tal van boeken zou schrijven?
Na het overlijden van 'den Oolemans' zal zijn boekhandel, die eigenlijk 'de Beiaard' heette, het niet lang meer uitzingen en roemloos ten onder gaan. Nog dit: Rik Holemans had een broer: Oscar - die reeds in de twintiger jaren van vorige eeuw een jazz-ensemble leidde dat, zo mijn geheugen nog intact is, regelmatig optrad in de toenmalige 'Royal' aan de Grote Markt... Soms ging ik ook naar boekhandel Leemans waar Matilleke als jonge vrouw de leiding had. Later zal ik veel met boekhandel Leemans samenwerken als 'controleur' en programmaverkoper tijdens de opvoeringen in Mechelen van het 'Théâtre National, 'Ontdek de Wereld', 'Exploration du Monde' en de K.N.S. waarvoor de ticketverkoop bij boekhandel Leemans was ondergebracht. Door mijn contacten met boekhandel Leemans heb ik nog aan tafel gezeten met ondermeer Karel Jonckheere (inmiddels totaal vergeten dichter) en Ernest Claes en echtgenote. Mooie herinneringen... Maar toch rook het bij 'den Oolemans' lekkerder naar boeken, papier en...kennis...
Maar buiten boekhandel Holemans in de Bruul en boekhandel Leemans in de Guldenstraat, was er in de dertiger jaren van vorige eeuw ook nog een boekhandel 'Plantin' in Mechelen, vertelt Marcel. Maar dat was 'voor zijnen tijd...' Wel weet hij nog dat Plantin de uitgever was van het prachtige boek 'Mechelen de Heerlijke'...
(foto: Bouwen door de eeuwen heen - Mechelen)
In de Katelijnestraat 13 was boekhandel Salvator gevestigd (in het historische huis 'De Gouden Appel') - de voorloper van de huidige winkel in de Befferstraat. Bij navraag kan Axel Vaeck van het stadsarchief (die me steeds met plezier verderhelpt) geen foto vinden van deze vroegere zaak. Uiteindelijk ontdek ik dan deze foto in 'Bouwen door de eeuwen heen'. Het toont het pand lang nadat de winkel in 1963 gesloten werd. Mechelenbinnenstebuiten vertelt hierover op zijn wandeling door de Katelijnestraat...
De katholieke scholen stuurden hun leerlingen steeds naar boekhandel Salvator, in het midden van de dertiger jaren van vorige eeuw opgericht door grootvader De Ceulener, die helaas nog vrij jong zal overlijden. Hij noemde zijn zaak in de Sint-Katelijnestraat 'Salvator', en werd de tegenspeler van 'De Beiaard' van 'den Oolemans'. Ook ideologisch waren ze elkaar tegenspelers. Dirk De Ceulener, zoon van de oprichter, bracht circa 1960 de zaak over naar de Befferstraat. Merkwaardig genoeg was Dirk eveneens een boekhandelaar 'aus Leidenschaft'! Dirk was bovendien een echte 'cultuurmens' waarmee ik vele uurtjes in zijn gezellige woonruimte heb zitten praten. Ik herinner me nog dat op zekere dag een Duits student (Herr Wustrack) met een stipendium (studiebeurs) in Mechelen (en bij mij) terecht kwam om een uitgebreide studie over de Mechelse albastjes te maken. Ik nam de jonge man mee naar Salvator om eens te kijken wat er zoal op de markt was van boeken over ondermeer Vlaamse kunst, vooral beeldhouwkunst. De student ontdekte een lijvige publicatie die hem zeer interesseerde, maar, zei hij, dergelijk boek kon hij niet betalen met zijn beperkte studiebeurs. "Geen erg", antwoordde Dirk De Ceulener, nam het lijvige boek uit het rek, en gaf het de student en zei "aangeboden door het huis!" Ondertussen draait Salvator op de derde generatie De Ceuleners. Dat is continuïteit!
(foto: Jan Smets - Karla de Ceulener, kleindochter van oprichter en huidige zaakvoerster van Salvator)
'Den Oolemans' en 'den Dirk' waren boekhandelaars met hart en ziel. Soms was boeken verkopen voor hen slechts een bijzaak. Hun winkels waren echte cultuurcentra 'avant la lettre' waar cultuurminnaars elkaar ontmoetten. Soms verkochten 'den Oolemans' en 'den Dirk' zelfs een boek... Bestaan er nog zulke mannen? Er zijn er die voor minder een straatnaam of een monument hebben gekregen...
Marcel Kocken mijmert... In de jaren vijftig van vorige eeuw komt er een nieuwe boekhandel bij in onze stad...
(foto: Beeldbank. D.de Boucherystraat)
In de jaren vijftig komt er in Mechelen nog een boekenwinkel bij in 'den Ouden Bruul': 'Ontwikkeling', die failliet gaat en herrijst onder de naam 'Forum', die op zijn beurt voor een paar jaar letterlijk de boeken dicht moet doen. Zowel 'Ontwikkeling' als 'forum' waren de ontmoetingsplaatsen van de Mechelse vrijzinnigen of van diegenen die het dachten te zijn. Als trouwe klant kon men er 10 procent korting krijgen! Andere boekhandels zullen trouwens dat voorbeeld volgen...
In de zestiger jaren komt er op de IJzerenleen weerom een een boekhandel bij: 'Standaard'. Nu is deze zaak gevestigd in een ruim pand aan de overkant van de straat...
Ondertussen zijn een paar vaste waarden verdwenen: 'den Oolemans', 'Leemans', 'Ontwikkeling/Forum'... Met 'de Zondvloed' in de OLV-straat is er wel opvolging...
(foto: Jan Smets - de Zondvloed)
Nee, de Mechelse boekhandel is nog niet aan zijn laatste bladzijde begonnen... Bedankt Marcel dat je jouw herinneringen met ons wilde delen!
Heeft "den Holemans" niet een tijdje op de Grote Markt gezeten in wat nu de Kredietbank is?
Nooit geweten Jokke. Ik heb hem alleen gekend als hij in de "Korte Bruul" zijn winkel had, enkele huizen voorbij beenhouwer Miseur en (geloof ik) naast de scharen/messenwinkel van Van Sevendonck. Toen ik in 1957 het 2e middelbaar achter de rug had en met het oog op verdere studies, bestelde mijn vader er "de blauwe" Winkler Prins, waarvan zowat om de drie maanden een deel uitkwam. Prijs in die tijd: 520F/deel.
In 2009, het laatste deel (ovat-zijzw) zal dan zowat zijn gouden jubileum gevierd hebben, werden de 10 delen bij het oud papier gezet....
Gelukkig is er nog zo'n boekenidealist in de OLV-straat een prachtig boekenpaleis begonnen. "De Zondvloed". Die heeft in de korte tijd die hij bestaat al een stevig kliënteel opgebouwd. Kennissen van mij komen regelmatig uit Antwerpen afgezakt en vinden meestal waar het ze om te doen is. Natuurlijk is Salvator ook een stevige zaak die al jaar en dag kwaliteit en service hoog in het vaandel draagt. En ze hebben (of moet ik zeggen hadden daar een etalagepoes). Deze felix hield geregeld een slaapje in de etalage van Salvator. Nu zie ik hem of haar niet meer. Het kan zijn dat ik op het verkeerde tijdstip van de dag passeer. Ik hoop dat hij na de verbouwingen toch nog een rustig plekje in de zaak heeft om er zijn kattenslaapje te doen.
Wat is er gezelliger dan met de poes naast je van een mooi boek te genieten?
@ Jokke - Wel Jokke er staat mij daar ook iets van voor de geest. Iemand die daar zeker meer moet over weten is Jean Masui die jaar en dag de krantenwinkel op de Botermarkt heeft uitgebaat. Die nam als jonge kerel de boekhandel-krantenzaak van zijn oom over en ik meen te weten dat die man een Holemans was. Of sla ik het nu allemaal door elkaar en moet ik mijn huiswerk eens helemaal hermaken? Graag wat hulp in deze bij beter ingelicht zijnde wezens dezer stad.
idd de poes van salvator "den ozlo" is nog steeds alive and kicking en doet nog regelmatig zijn slaapke in de etalage en op all places in de winkel.
Tja, het is wat feestbederf maar een beetje historische waarheid mag ook. Maar in de GvM van augustus 1941 lees je wel "Speelschaar der Hitler-jeugd op rondreis in Vlaanderen. Al wie belang stelt in de nieuwe jeugdbeweging en alle liefhebbers van de heerlijke en gezonde volksmuziek zullen hier stellig hun gading vinden. Uitnoodigingskaarten voor het feest zijn te bekomen in de boekhandels Holemans, Plantijn (Adeghemstraat) en Salvator. De op jeugdige leeftijd in januari 1944 gestorven grootvader en stichter Salvator was de VNV-arrondissementsvoorzitter (en opvolger in de partij van oorlogsburgemeester Baeck) en werd in zijn uniform opgebaard zoals de foto's bewijzen. Eén bron heeft me gezegd dat de boekhandel gelukkig gespaard is van de repressie-excessen dank zij de bescherming van kardinaal Van Roey. Een andere bron hield het bij het fatsoen van sommige verzetslui die de echtgenote en zoon Dirk niet wilden laten boeten (wat makkelijk kon gezien de harde communisten in zelestraat en omgeving woonden) of misschien niet lazen. En dat verleden doet niets af aan de inzet van die weduwe en later zoon Dirk (die als twee druppels water op zijn vader geleek) noch aan de huidige eigenares. Misschien kan er iemand hier ook vertellen hoe lang Salvator een boekhandel had in het shopping centrum aan de Botermarkt en wanneer en waarom ze er vertrokken.
@ Jef Van Ransbeeck
Den ene "Slumme" zal den andere "Slumme" een bekke heulepe.
Op de Botermarkt had ge naast de cinema Eldorado, café "De Boterwaag" juist voor ze moeten wijken is voor de C & A, uitgebaat door Rik Van Giel en Rozeke Cavens. Daarnaast, boekhandel "De Beiaard", uitgebaat door François Portael, dus niet Holemans.
Bij den Holemans in de Korten Bruul heeft mijn vader Louis destijds "Mechelen de Heerlijke" gekocht voor 500 Bf.
@ Jokke oep zijn..............
Zo dat kunnen dat wat gij bedoeld op de Grote Markt dat het de boekhandel van GODENNE was
Toen ik als kind in de 50er jaren in de Balex-stofzuigerwinkel woonde op de hoek van de Hazestraat (Bruul) was er naast ons ook een boekenwinkel. Ik las graag en mocht daar gratis boeken lezen. Uren heb ik daar doorgebracht. Daarbij kwam nog dat daarnaast Likeurhandel Van Craen was en daar kreeg ik m'n allereerst Coca-Cola. Onvergetelijk!
Inderdaad Denherman, daar was een boekenwinkel en meer bepaald gespecialiseerd in schoolboeken. In 1958 werden wij door de leerkracht steno-dactylo naar daar gestuurd om er een dactylo-leer- en praktijkboek te kopen.
@ pol van hoof
Mijn zaterdag kan niet meer stuk nu ik weet dat "den Ozlo" nog steeds zijn vacht in de etalage van Salvator mag tentoonstellen!
Geluk ligt soms te wachten op een boek ... of ernaast of ertegen. ;-))
Dag Jan,
Het verhaal van Marcel Kocken over "Rik Holemans" zou ik bijna juist het zelfde kunnen vertellen.
Na mijn Pitzemburgtijd kwam ik nog zelden in het centrum van Mechelen, toen ik na vele jaren eens voor de "verdwenen" boekenzaak stond van "den Ollemans" voelde dat aan als een verlies.
Ik heb zoals vele in Mechelen dikwijls over literatuur met "den Rik" staan filosferen, de beschrijving van Marcel is dus héél correct.
Ik lees hier dat hij een broer had die jazz muzikant was, nooit geweten.
Nu zit ik wel met een vraag, ik heb van mijn grootouders een drietal schilderijen geërfd die ondertekend zijn door Karel Holemans. (nogal sombere groene kleuren, met zichten op de Zenne)
Volgens ik me kan herinneren zouden die, toch volgens wijlen mijn bompa, afkomstig zijn van de zoon van Rik Holemans die in de jaren '50 in Spanje zou wonen.
Iemand een idee of dit zou kunnen kloppen ? Misschien iets voor Marcel ??
Ik heb nooit een vrouw aan de zijde van den Ollemans gezien.
Jef VR: als ge graag een boek leest met een katerke naast u dan wil ik u wel mijne Amadeus eens brengen hoor.......hij heeft mooie blauwe oogjes en slaapt lekker de ganse dag!
Marc1, hoe lang zal dat duren voordat de Jef in slaap ligt. Jef, ni lang zeker . Woauuuuw.
GL: verkeerd gedacht hoor want mijne Amadeus verdraagt niet dat "anderen" slapen als hij slaapt, daarom dat hij steeds komt wakker maken als ik eens een dutje wil doen!
Marcel had het in zijn interview over de broer van Rik Holemans, nl Oscar Holemans.
Wisten jullie dat deze Oscar Holemans het clublied van de Malinois > "Malinois Vooruit" geschreven heeft ? Zo ook het liedje van "Magdalena" uit den Ham.
Wat de politieke voorkeur van de voorvader De Keulener betreft, dat zou dan de voorkeur van mijn vader zaliger voor deze boekwinkel kunnen verklaren. Hij probeerde altijd bij voorkeur Vlaamsgezinden en mensen die in de oorlog fout geweest waren zijn klandizie te gunnen...
Maar dat doet absoluut niets af van de kwaliteit van de boekhandel, die staat buiten kijf.
Je moet natuurlijk zelf wat zoeken en beseffen dat ' Swan ' de betere pennen kon leveren, maar in onderstaande foto kan je wel links de Holemans winkel herkennen.
Voor de andere gevels moet je maar eens naar de Groote Markt wandelen! ;-)
@ Luc
rond welke jaren is de vestiging van de boekhandel op de markt te situeren ?
@
Nog niemand iets over Karel Holemans gevonden ?
In een Mechels museum zou er en schilderij (St Romboutstoren) van hem te vinden zijn ???
groetjes
Eric
@ Eric: bij de buurman, waar je voor 10 frank à la carte kunt eten, zijn de oude lange tafels en banken reeds vervangen door tafels en stoelen en er staat reeds een ' naftpomp ' voor de deur. Ik denk dus aan het interbellum.
Voor WO I zag die kant van de Grote Markt er zo uit:
In de collectie van de Stedelijke Musea Mechelen bevindt er zich inderdaad een schilderij van de Sint-Romboutskathedraal door Karel Holemans (inv.nr.S0405). Meer info via www.stedelijkemuseamechelen en daar de tab 'Collectie online' kiezen (vervolgens: doorzoek de inventaris).
@ Hiëronymus,
bedankt, voor de tip, ik heb het gevonden.
Op een Spaanse veilingsite stonden er ook enkele schilderijen van hem te koop
(zijn reeds verkocht)
Alleen blijf ik nog met de vraag of Karel familie was van "de" Rik Holemans.
Als ik me niet vergis nam Jean Masui boekhandel (eigenlijk veeleer krantenzaak) Den Beyaert op de Botermarkt over van William Loret. Loret had ook nog een kunstgalerij in de Egmontstraat, waar later IMB zich zou vestigen. In het begin van de jaren '70 werd hij directeur van het reclameblad E3-Groot Mechelen, dat later De Streekkrant zou worden, op de Veemarkt. Jean, die tot dan journalist bij De Nieuwe Gazet was, verhuisde kort nadien zijn boekhandel naar de overkant van de Botermarkt, waar die nu trouwens nog altijd gevestigd is - weliswaar met nieuwe uitbaters. Ik denk dat hij nog steeds in de Groenstraat woont.
Eric,
Kun je mij eventueel meer vertellen over die schilderijen? Ik doe onderzoek naar Karel Holemans.