(foto's: Jan Smets  -  Mark Van den Wijngaert en Mark Michiels; Dossinkazerne vanop bouwwerf Museum Kazerne Dossin)

De deportatie van de Belgische joden vanuit de Dossinkazerne is een gitzwarte bladzijde in de geschiedenis van onze stad.  In september opent het nieuwe museum Kazerne Dossin haar deuren, met 'Newtopia', een tentoonstelling over de Mensenrechten.  Dossin was een ontnuchtende, gruwelijke  episode.  Maar tegen de achtergrond van waanzin en haat, tekent zich het verhaal af van drie gewone burgers: drie jongemannen die met enorm veel lef een heldendaad hebben gesteld!  Zij hebben de deportatietrein van 19 april 1943, die van Mechelen richting Auswitz reed, tot stilstand gebracht in Boortmeerbeek. Meer dan tweehonderd gevangenen kunnen ontsnappen - Een aantal worden neergeschoten of weer aangehouden.  Maar de meesten ontkomen aan het lot dat het overgrote deel te wachten staat in het concentratiekamp.  Mark Van den Wijngaert en Marc Michiels schreven er een boek over. Vorige maand kwam het uit, en vanmorgen signeerden beide auteurs in de Standaard boekhandel op de IJzerenleen.  Daar had ik een gesprek met hen...

Beiden wonen in Boortmeerbeek.  Marc Michiels is nochtans een geboren Mechelaar.  Hij is onderwijzer en maatschppelijk werker.  Maar hij is ook gemeentelijk coördinator van de jaarlijkse herdenkingsplechtigheid en de herinneringsprojecten van Transport XX.

"Ik heb altijd al een goed contact gehad met Ward Adriaens, die directeur is van Kazerne Dossin Memoriaal, museum en documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten.  Zo ben ik in 1999 coördinator geworden van de herdenking van de reddingsactie.  We hebben zo in 2005 een monument met drie handen die symboliseren dat zij de beruchte trein tegenhouden , opgericht in Boortmeerbeek.  Het is ook een monument tegen elke genocide en oorlog.  De reddingsoperatie van de drie - George Livschitz, Robert Maistriau en Jean Frankleman, is uniek.  Samen met Mark Van den Wijngaert, die ook in Boortmeerbeek woont, en die ik ken van sociale activiteiten, hebben we dit boek geschreven vanuit een gemeenschappelijke belangstelling.  Het boek beschrijft de ontsnappingen uit het XX-ste Transport, hoe het werd samengesteld en wat de overgrote meerderheid van de gedeporteerden te wachten stond.  De talloze getuigenissen confronteren de lezer met de raciale vernietingsdrang van de nazi's en vertellen hoe sommigen daaraan wisten te ontsnappen.  Het verhaal van de reddingsoperatie door de drie Brusselse jeugdvrienden is haast een filmscenario als het niet zo gruwelijk écht is. Deze invalshoek gaf ons de kans om van deze episode uit de geschiedenis een 'gezicht' te geven aan de slachtoffers, de redders en de daders...  We konden immers veel persoonlijke verhalen noteren.  In 2008 stierf de laatste van de drie redders - Robert Mastriau...."

...

(foto: Jan Smets - Tinellaan enkele jaren geleden...)

Mark Van den Wijngaert is voor de meesten geen onbekenden.  Al was het maar van zijn talrijke verschijningen op het kleine scherm.  Van den Wijngaert is emeritus hoogleraar Hedendaagse Geschiedenis aan de HUBrussel.  Zijn specialismen zijn de Duitse bezetting, de naoorlogse Belgische politiek,de monarchie en de internationale politiek vanaf 1945.

Marc Michiels vertelt verder:

"Twaalf jaar heeft de thematiek me bezig gehouden.  Ik heb enorm veel reacties gekregen uti de hele wereld.  Velen speelden me belangrijke info door, die we dan verzameld hebben.  Soms heel gruwelijke - soms wat minder bekende, zoals over de medische experimenten die in de kampen werden uitgevoerd.  Ook hebben we heel wat foto's uit privé-archieven kunnen bekijken.  Een aantal staan in het boek.  Ja, écht: we kregen veel medewerking van de overlevenden en hun familie...  We stellen vast dat  naarmate de jaren verstrijken een grotere openheid komt om hier mee naar buiten te treden.  Volgend jaar is het 70 jaar geleden dat de reddingsactie werd gepland.  We zijn van zin om dat in de verf te zetten..."

Het boek is levensecht.  We lezen over mensen die van de treinwagons proberen te springen en omkomen door het spervuur van Duitse kogels..., we lezen over verzet en twijfel en angst.   Maar toch is het mooie van dit boek dat het toont hoe één daad van opstand of verzet de wereld kan veranderen.  Een daad die hoop geeft en kracht om verder te gaan, met de moed der wanhoop.

Anonieme mensen krijgen een gezicht.  Maar ook de context wordt vakkundig en breed geschetst.  We kunnen lezen over de joodse aanwezigheid in ons land, en welke mechanismen in gang kwamen die geleid hebben tot de kampen.

Het boek geeft alzo een realistische kijk op deze bladzijde uit de recente geschiedenis.  En in die zin is het een waardevol werk - ook voor de Mechelaar die de Dossinkazerne kent (?).

Terwijl ik luister naar de verhalen van de beide auteurs is er al flink wat belangstelling voor het boek. 

Eén van de drie redders - Robert Maistriau is in Kongo gaan werken en zette zich in voor niet-commerciële ontwikkelingsprojecten rond onderwijs en gezondheidszorg.  Na zijn overlijden werd de Stichting Rober Maistriau opgericht die zijn werk voortzet. De auteurs heben beslist om de opbrengst van dit boek integraal aan deze stichting te schenken.

  Het boek werd uitgegeven door Manteau, en ik

telde 21 euro neer in de boekhandel.  Het telt 272 bladzijden en is rijk geïllustreerd.  Co-auteru Marc Michiels kan gecontacteerd worden via volgend mailadres:

mm.michiels@telenet.be    Blokstraat 17- 3191 Boortmeerbeek (Hever-Schiplaken)

website:   http://users.telenet.be/holocaust.bmb