(foto's: Jan Smets)
Ze zijn nog met zes. Zes sterke vrouwen tussen de 75 en 85 jaar. Gewone vrouwen die ooit een levenskeuze hebben gemaakt - voor sommige een evidentie, voor anderen niet zo vanzelfsprekend. Maar ze zijn er voor gegaan: deze laatste zes. Gewone vrouwen met een buitengewoon levensverhaal. Het zijn stuk voor stuk blije mensen, zonder frustraties om eventueel gemiste kansen. Ze hadden een ideaal, en ze maakten het waar. Ze zijn geen kwezels of heiligen die onder een stolp passen. Nee: het zijn stuk voor stuk realistische 'madammen' die samen hun levensavond doorbrengen. Gisteren zat ik met hen rond de tafel, en we blikten terug - soms met wat heimwee, en soms met een glimlach. Ze zijn de laatsten - de allerlaatsten: Myriam, Theresia, Imelda, Agnes, Godelieve en Isidora. De voorbije jaren hebben ze vaak afscheid moeten nemen van oude medezusters. En ze beseffen dat ooit iemand van hen als laatste 'de deur zal sluiten'. Dan zal een achthonderdjarige geschiedenis worden afgesloten: de lange geschiedenis van de gasthuiszusters van Mechelen - een eeuwenlang verhaal van zorg en inzet in de gezondheidszorg van deze stad...
"We zijn content. Het leven is goed als je je best hebt gedaan. Dan kan je tevreden terugblikken. Niemand is zeker van de dag van morgen, maar we voelen ons goed..."
Ze verwoorden het eenvoudig, maar raak. En ze menen het.
Even voordien stonden we aan de voordeur van rusthuis De Pauw in OLV-Waver, waar de laatste Mechelse gasthuiszusters een nieuwe thuis hebben gevonden na hun verhuis uit hun eeuwenlange basis in Mechelen. Zowat een tien jaar geleden is de laatste van hen uit de Dijlestad vertrokken. In OLV-Waver hadden de Mechelse nonnen jarenlang een bejaardenhuis dat ze beheerden. Nadat het klooster in onze stad sloot, werd het hier voor hen een gastvrije woonst.
We stonden voor de deur van de mooie nieuwbouw in de Leemstraat, in het dorp van Waver. Zuster Isidora stond ons op te wachten: stadsgids Rudi Van Poele en ik, die samen het verhaal van de zusters willen optekenen en in beelden vastleggen.
(Zr.Isidora)
Ze lacht guitig, met die open blik die ik kende van lang geleden. Ik had haar zéker zo'n dertig jaar niet meer gezien, sinds ik afstudeerde als verpleegkundige in de school die de gasthuiszusters runden in de Augustijnenstraat (en die in 1989 werd gesloten). Isidora kende me nog. Ik was wat verbaasd. Zijzelf was weinig veranderd - ouder geworden, net als ik - maar nog steeds dezelfde vrolijke zuster die ze vroeger was. Steeds gereed om een mop uit de mouw te schudden.
"De anderen wachten boven, maar ik wou jullie verwelkomen, en de weg wijzen. Het is hier schoon hé! Tot voor kort woonden we in de oudere vleugel, aan het Dorp - maar sinds kort zitten we boven in een nieuw appartement. " Tussendoor laat ze even ontsnappen dat het wat jammer is dat de vroegere naam van het rusthuis 'Heilige Familie', werd gewijzigd in 'De Pauw'. Maar ze kan er wel mee leven.
Zuster Isidora troont ons mee naar boven. In de feestzaal zitten de residenten te luisteren naar harmonikamuziek. We nemen de lift, en staan even later in een gang waar nog een boel restanten van het oude klooster in Mechelen omhoog hangen of staan: waardevolle schilderijen, fraai gesculpteerde kasten, heiligenbeelden... : herinneringen aan een rijke historie.
"Dit is de kapel!" wijst ze. Het is een serene, rustige kamer met moderne glasramen. Maar we komen natuurlijk voor de zusters.
Daar zitten ze dan: samen rond de tafel - benieuwd afwachtend wat het worden zal. Want...: ze gingen gefilmd worden! En da's best spannend. Stel je voor. Zijn ze wat nerveus? Ze kunnen het aardig verbergen. Terwijl Rudi de camera opstelt, vraag ik hen om te poseren voor mijn lens. We gaan naar één van de terassen, met mooi uitkijkt op de spitsen van 'Torekenswaver'. Wat onwennig worden de posities ingenomen. Want bescheidenheid was een deugd, en gefotografeerd worden is géén dagelijkse gewoonte voor hen. Maar het lukt. Het ijs is gebroken. In het zalige lentezonnetje blikken ze in de lens: zes 'mooie' vrouwen met een verhaal...
(Myriam, Imelda, Godelieve en Agnes...)
Het zal een gezellige namiddag worden, tussen koffie en chocolaatjes en wafels...., tussen herinneringen, anecdotes, mijmeringen... De camera loopt, en ik mag interviewer van dienst zijn. Al snel wordt vergeten dat alles gefilmd wordt, en spontaan en natuurlijk of ze nooit iets anders deden, vertellen ze....
Ik luister geboeid. Wat heeft deze vrouwen ooit gedreven om te kiezen voor deze levensweg? Hoe kijken zij er tegenaan dat ze 'de laatsten' zijn? Hoe gaan ze om met een veranderende religieuze wereld? Waar haalden ze hun voldoening uit in het 'gasthuis' waar ze werkten?
Ik breng graag hun verhaal in een aantal deeltjes, omdat het niet te vatten is in het stramien van één blogpost. En ook omdat ze het verdienen om in het voetlicht te staan: zes sterke madammen - Isidora, Agnes, Myriam en Godelieve, Theresia en Imelda.
In 1868 maakte priester J.Schaeffer, Kannunik van de Sint-Romboutskathedraal het volgende gedicht voor hen, en over hen - of alleszins over de voorgangsters van deze laatste generatie. Het klinkt wat oubollig - Jazeker. Maar in de context van zijn tijd is het een ontroerend, wat pathetisch lofdicht op het engagement van deze nonnen, die de zorg opnamen voor de zieke Mechelse medemens...
Daar ginder waar de zilveren stroomen
der Dijle het hoog der stad bezoomen
heeft de hoogweerdige Albrecht,
de Luikse bisschop wel geprezen.
Wiens naam met diamant in 't goud geprent moet wezen,
een ziekenhuisgasthuis opgerecht.
Wil Zusters, wilt U met dien zegen,
vervoorderen op des Heren wegen.
Door oef'nen van Weldadigheid.
Terwijl de wereld diep verbasterd
de kloosterlingen haat en hun werken lastert.
Gaat voort in 't goed, der hel ten spijt.
Tot dat ge eens in de gloriekooren
van Sion's heilige Stad zult gloren.
Die heilige stad die s' Heeren woon
op aard verbeeldt, waar vol genoegen
ge uw zusters, reeds beloond, voor eeuwig zult vertoeven,
met palmen en de zegekroon!
(PS: 'Albrecht' is bisschop Albertus Van Cuyck, bisschop van Luik en Heer van Mechelen die in de 12de eeuw het idee opvatte om in Mechelen een gasthuis op te richten...)
(voor de camera van Rudi Van Poele...)
Dank voor de schitterende bijdrage Jan, ook een belangrijk stukje Waverse geschiedenis! Een artikeltje dat bewaard moet worden in ons gemeentelijk documentatiecentrum.
Ik heb als kind nog een jaar ingewoond bij de zusters in Waver!! Ik kon niet terecht in het internaat in de school en doordat mijn groottante moeder overste was van de gasthuiszusters was het mogelijk dat ik een schooljaar bij de zusters in Waver bleef!
Ook bij de gasthuiszusters kwam ik soms over de vloer, vaak samen met mijn grootvader Albert, hij was de broer van moeder overste "ons Ja" zoals ze zelf zeiden. Ik was vaak onder de indruk als ik de grootsheid van de zalen zag, maar de zusters zelf waren altijd vriendelijk en ze lachten graag!
Met pijn in het hart wandel ik soms voorbij aan het oude gasthuis in de Keizerstraat. Vooral als je ziet dat de mooie gasthuiskerk staat te verkommeren tegenwoordig.
en waarom moest weereens de naam van hun rusthuis "Heilige Familie" omgevormd worden naar de pauw? resultaat van een maatschappij die haar geschiedenis en tradities overboord gooit. zo werd het OLVrouwgasthuis omgetoverd in campus Dodoens (om nog maar een voorbeeld te geven).
Weer een mooie herinnering Jan. Ik vond het er erg leuk, koffie, koekjes, pralines, en bovenal de aanstekelijke humor van het ontvangstcomité. Ik zal er graag nog eens langsgaan met de film.
Het uurwerk van het OLV Gasthuis in de Keizerstraat staat al jaren stil op 10 over 8. De enige openbare klok die Mechelen binnenstad nog heeft.
Luc Michiels verteld vaak dat er vroeger 1 zuster was die zich bezig hield om het uurwerk dagelijks op te winden. Aan de buitenkant zien we een fraaie arduinen plaat met bronzen cijfers. Achter deze wijzerplaat, aan de binnenkant staat een fraai Michiels uurwerk mechanisme. Uiteraard een kleiner mechanisme en een zeldzamer zoals dat je in de grote torens tegenkomt. Deze sloeg eveneens het uur op een klok die hopelijk nog in het torentje boven de wijzerplaat hangt. Wat er met dat gebouw ook moge gebeuren, ik hoop dat de kapel en dit uurwerk gespaard blijven.
Dank u voor deze mooie bijdrage Jan.
Voor wie de kapel niet kent:
Ondertussen is Rudi (rvp) te rade gegaan bij de zusters ivm het uurwerk en daar beweren ze dat ze er de laatste jaren niets meer moesten aan doen omdat het ondertussen met elektriciteit werkte.
Wie weet meer?
Ik denk dat Jozef Op de Beeck meer weet, als ik me goed herinner heeft hij daar ooit aan gewerkt, maar zeker ben ik daar niet van.
Ik ben er (bijna) zeker van. I k heb hem jaren geleden dat weten vertellen, maar de details ken ik niet meer. Maar in het horlogeriemuseum is er beslist info te rapen...
(foto: Jan Smets)
Mijn man Luc Michiels even geraadpleegd.... Je hebt gelijk Nick, het betreft hier een volledig mechanisch uurwerk - van een kleiner model - geplaatst door (overgrootvader) Edward Michiels in 1890. Het werd hersteld door (vader) Edward Michiels jr in 1934.
Luc is een paar jaar geleden het mechanisme nog gaan bekijken samen met de zuster die het moest opwinden maar het lag toen stil vanwege slijtage op het tandwiel van het echappement. Luc weet dat Jozef Op de Beeck geprobeerd heeft om het te herstellen maar het heeft nooit meer gewerkt. Wat de zusters ook mogen beweren het is nooit geëlektrificeerd geweest en het was ook nooit verbonden met een zgn. moederuurwerk (regulateur)
Dank u voor de reactie Chrisje,
Ondanks het feit dat het gebouw staat te wachten op een nieuwe bestemming en ondertussen staat te verkommeren zou het uurwerk moeten werken. Het is het enige straat uurwerk van de stad. Er zijn zelfs schijnwerpers op gericht die samen aangaan met de openbare verlichting. En wat zie je dan, 10 over 8.
Het kan voor een gering bedrag gewoon werken in zijn oorspronkelijke staat!
Blijkbaar is het gebouw in handen van de regie der gebouwen.
Jozef liet weten dat hij er 25-30 jaar geleden idd aan gewerkt heeft. Hij bevestigde eveneens dat het om een mechanisch Michiels uurwerk gaat. Het geeft slagwerk op het uur en half uur. Na het opwinden kan het 2 dagen lopen. Volgens Jozef werd het niet regelmatig opgewonden en is het zo beginnen verkommeren.
Maar nogmaals, daar zijn tegenwoordig goede oplossingen voor.
Bedankt voor de aanvulling Nick !
Het is doodzonde dat dit prachtig uurwerk niet kan doen waar het voor gemaakt werd: het juiste uur aanwijzen. Nu gebeurt dit ook, twee keer per dag...