Gisteren, dinsdag 20 december blies E-land (Erfgoedland) verzamelen in Erfgoed- en congrescentrum Lamot Mechelen voor een gesmaakte eerste studiedag over Erfgoed en crowdsourcing met als kernvraag 'Moet er nog inhoud zijn'. Erfgoed en sociale media, en hoe publiek te laten bijdragen aan erfgoedwerking: daar draaide het om. Erfgoed- en sociale media-experten lichtten het a tot z van sociale media en crowdsourcing toe met alle pro's en contra's, zonder taboes.

Een aantal voorbeelden uit binnen- en -vooral- buitenland en de enthousiasmerende, kritische, informerende bijdragen van sprekers zoals Clo Willaerts, Liesbeth De Ridder, Jan Seurinck, Jasper Visser, Kristof Michiels en Nico Wouters, hebben wellicht heel wat deelnemers geïnspireerd om met sociale media en crowdsourcing aan de slag te gaan. Leerrijk was het alleszins, zo ondervond 'Mechelen Blogt'.

Alles E
“Alles E” was zowat de rode draad die door de welkomsttoespraak van Erfgoedcel Mechelen-diensthoofd en E-land coördinator Sigrid Bosmans liep. “Behalve een groot hert is e-land, mét tussenstreepje, de verkorte versie van het recent opgerichte erfgoedland” aldus Bosmans. “In het praktijkveld is vaak te weinig tijd voor reflectie. Met E-land willen met met projecten en tests valkuilen en successen benoemen, en handvaten aanbieden op gebied van sociale media en publieksparticipatie, experimenteren en de bevindingen delen” schetste Bosmans kort de doelstellingen van E-land. Ook de projecten 'Sociale Media', met concreet voorbeeld 'Gekoesterd Mechelen', 'Museumtraject' en 'Jongeren, vrije tijd en erfgoed', werden kort toegelicht.

Nadat Sigrid Bosmans het programma van de dag en de betrokken sprekers toelichtte, volgden een aantal bijzonder boeiende uiteenzettingen , telkens ingeleid door filmpjes met een aantal getuigenissen, waarbij de sfeervolle elektro van Gottland als soundtrack gold.
 

Als het niet gedeeld wordt, bestààt het niet
Clo Willaerts, business unit manager van Conversity.be en geruime tijd actief als internet- en mediaprofessional en sowieso géén onbekende in Internetland, gaf een gesmaakte inleiding op de sociale media met vele voorbeelden, humor, leuke en scherpe quotes en branie. Ze ging het met ons niét hebben over stellingen zoals “Moest facebook een land zijn, het zou het derde grootste land van de wereld zijn” en “twitter: iedereen kent het, niemand gebruikt het”. Het ging in de eerste plaats over 'social media en erfgoed' en in de presentatie kregen we een uitgebreide oplijsting van vele vormen en mogelijkheden van social media. Een van de kernwoorden in het betoog was delen. “Als het niet gedeeld wordt, bestaat het niet”.

Met aandacht voor de 'way back machine', de onderschatte kracht van YouTube, het tanende succes van flickr en de opmars van Instagram waarbij 'superimposing' (foto's er laten 'oud' uitzien) handig kan zijn voor de Erfgoedsector, museumtweets, de 'oerversie' van crowdsourcing de waarschuwing voor de “1% regel” incluis, en curating en co-curating: waarbij publiek bepaalt welke beelden wél en niet getoond wordt.

We leerden dat foto's prominenter aanwezig zijn, ook in virale campagnes. Willaerts besteedde heel wat aandacht aan facebook waarbij “je eigen persoonlijke verhaal digitaliseren” steeds belangrijker wordt en had ook de nodige aandacht voor de 'gevaren'. “Blogs zijn out” vernamen, we nog, wat Jan Seurinck later zou tegenspreken. En een quote om in te kaderen: “mensen die QR-codes onzinnig inzetten zouden ze fysiek pijn moeten doen!" Het is maar dat je het weet. We onthouden ook dat het af en toe ook nog eens fijn kan zijn om niét geconnecteerd te zijn (een noodzaak waar later ook Jan Seurinck op zou wijzen).
 

Nico Wouters (SOMA), doctor in de hedendaagse geschiedenis, plaatste enkele kritische kanttekeningen bij het gebruik van social media en publieksparticipatie zonder daarom het belang ervan te willen ontkennen. Zijn voornaamste bezorgdheden bleken duurzaamheid en impact van de informatie, de mate van engagement van de betrokkenen en de vraag of sociale media meer zijn dan louter communicatie. En ook: “Breng je met sociale media niet net diezelfde mensen bij elkaar die elkaar anders sowieso ook gevonden zouden hebben?”. Wouters stelde ook, als antwoord op crowdsourcing en publieksparticipatie dat in “de echte wereld' inhoud aanmaken toch vaak een gecontroleerd en geïndividualiseerd proces is”.
 

“Denk voorbij digitaal”
“Ik ben Nederlander, sorry daarvoor”. Vrolijke spring in 't veld Jasper Visser bracht een uitermate boeiend verhaal van publieksparticipatie. Of hoe hij met zijn collega's van het Nationaal Historisch Museum de Nederlandse geschiedenis kon crowdsourcen. Jawel. In plaats van één groot fysiek museum voor “de” Nederlander  te realiseren, waartoe kamerlid Jan Marijnissen (SP) had opgeroepen, besloten Visser en diens collegae om een collectie op te bouwen vanuit de inbreng van het publiek, met een goed verhaal. Dat publiek moest een foto kiezen die voor hen “Nederland” symboliseerde, een selectie daaruit vormde een collectie de Nederlandse identiteit kon voorstellen. Of die geactualiseerde 'Nederlandse iconen' beter zijn? Ik zag in ieder geval wel opnieuw een foto van een windmolen, zij het in modernere versie, opduiken.

Hilarisch klonk het idee van de 'Nationale Automatiek' – kan het Nederlandser? Een historische trekmuur met tussen de kroketten oer-Nederlandse alledaagse objecten, zoals gloeilampen, fietsbellen en anti-kernwapen-buttons. Bezoekers kunnen die voor een of twee euro uit de muur halen. Op labels staan historische beschrijvingen en verwijzingen naar meer informatie op de webstek. Ook kunnen bezoekers daar filmpjes over de objecten zien en opmerkingen toevoegen. Het bleek en blijkt te wérken.

Dat crowdsourcing ook 'offline' moet gebeuren, 'op het veld', bleek ook uit Jaspers betoog. “Denk voorbij digitaal”. Ook dat het project duidelijk omschreven dient te zijn en dat zo interesse en betrokkenheid groeit ook. Visser gaf ons ook het verhaal mee van het 'National 911 Memorial" waarbij bijna de hele inhoud “op een brandweerwagen na” door het publiek werd bijeengebracht: Crowdsourcing ten top.
 

Many To Many
“Niet digitaliseren om te digitaliseren”. Dat had Nico Wouters eigenlijk ook al gezegd, het was ook één van de bezorgdheden van Kristof Michiels (MHKA), die pleitte voor een digitale duurzame cultuur voor crowdsourcing. Michiels toonde zich pleitbezorger voor 'genetwerkt transparant erfgoed'. “Many to many met echte participatie”. Hij lichtte 'Het MHKA Ensemble' toe, een soort facebook voor kunstenaars en hun objecten die hij voor het MHKA ontwikkelde. Michiels wees op het belang van virtuele collecties, en ook om die thematisch en inhoudelijk uit te werken, kwaliteit versus kwantiteit: “een collectie op zoveel mogelijk manieren tonen en delen met betrokkenheid van kunstenaars en bezoekers”.

Maar dus wel: keuzes maken. Voor de gewenste dialoog tussen organisatie en publiek haalde hij voorbeelden aan zoals last.fm waarbij een profiel wordt aangemaakt op basis van luistergedrag, kickstarter.com en ook het huisvanalijn.be waarbij tags hun werk doen.

Wat uit Michiels' verhaal ook bleek was de problematiek van auteursrecht en copyright. Je kunt dan wel alles willen tonen en openheid voorstaan maar de kunstenaar moet dan nog toestemming geven.
 

Lees, voel, tast, proef en kijk
De 'creativiteitssessie over erfgoed en sociale media' van Jan Seurinck (Flanders DC) bleek vooral een welgekomen oplijsting do's and don'ts vrij van taboes.
Seurinck duidde dat 'social media' toch ook vaak een verhaal is van getalletjes - aantal likes of followers en ontkrachtte een aantal misvattingen. 'New' media: “ja, de tools zijn nieuw”, 'media': “even vaak cafépraat!” en nog: 'jonger publiek': “de sterkst groeiende groep zijn de grootmoeders die op facebook foto's van de kleinkinderen gaan bekijken”. Daarna volgde een eerlijke analylse van social media met vooral veel waardevolle raad en tal van tips & tricks, voor wie er mee aan de slag wil.

Ook op gebied van 'voorbereiding' en 'interne communicatie'. Net als bij Clo Willaerts eerder op de dag, was het een enthousiasmerend betoog met heel veel praktische voorbeelden.

Eén van Jan Seurincks belangrijke stelregels: “lees, voel, tast, proef en kijk”. Doen volgt daarna. Van de vele tips onthouden we zeker dat je goed moet overwegen wat je communiceert en hoe, welk medium je inzet voor wélk publiek, maar ook: durven proberen en doén.

Erfgoedconsulent Liesbeth De Ridder, die deze studiedag op touw gezet had, stelde de resultaten voor van de projecten 'Gekoesterd Mechelen' en 'Atelier Recyclee' en ook 'Moet er nog inhoud zijn', de erg praktische praktijkgids die eruit voortkwam. Liesbeth ging met name uitgebreid in op het je niet onbekende 'Gekoesterd Mechelen', waaraan we ook op 'Mechelen Blogt' aandacht schonken, wat een oefening op 'publieksparticipatie' / crowdsourcing was.

De facebookpagina met de vraag naar favoriete plaatsen van Mechelaars en de wedstrijd met de Mechelen-foto's die beoordeeld werden op de facebook via 'vind ik leuks' (360) en vervolgens in de Erfgoedmobiel belandden als postkaart. Daar kon opnieuw 'gestemd' worden op de foto's mits inscannen van de QR-code of door een van de postkaarten op te sturen naar het Erfgoedcentrum. Welke van de vijftien foto's uit de erfgoedmobiel de uiteindelijke winnaar wordt, zou dra ook bekend moeten zijn.

In haar betoog vermelde Liesbeth ook 'Mechelen Blogt'. “Gekoesterd Mechelen legde de link naar erfgoedartikels op 'Mechelen Blogt' om de dynamiek op de gekoesterd Mechelen facebookpagina op gang te brengen en te houden” aldus De Ridder.

De praktijkgids 'Moet er nog inhoud zijn' wil geen 'bijbel' zijn, maar eerder een werkdocument dat inspiratie en handvaten beidt. Behalve  'Gekoesterd Mechelen' en 'Atelier Recyclee' bevat het boekje nog een aantal praktijkvoorbeelden en cases. Het wil vooral een 'doeboekje' zijn voor Erfgoedorganisaties.

Nadat Heidi Peeters, als laatste spreker, de opleiding 'Culturele Studies' (KU Leuven) voorstelde, was het tijd voor een slotdebat met alle experten, dat door Roel Daenen (FARO) in goede banen geleid werd. Het debat bood het nodige vuurwerk, waarbij een aantal eerder opgedoken vraagstukken, boeiende verhalen en ook bezorgdheden en punten van kritiek opnieuw aan bod kwamen.

De studiedag was enorm leerrijk en bood veel 'food for thought' en het laatste woord is zeker nog niet gezegd. Een en ander is misschien nog niet voor morgen, of toch niet voor alle betrokken organisaties, of toch? De toekomst zal dat uitwijzen. Een eerste aanzet is alvast gegeven.
 

verslag: ©  Markec
foto's: © Jonas Maris