De waarheid wordt soms wel eens geweld aangedaan. Vaak is niets wat het lijkt. En dat we voorzichtig moeten zijn met het interpreteren van oude teksten of prenten, bewijst wel deze kaart uit circa 1615, van een zekere Fr.Valegio.
Onze stad met een dominerende Sint-Romboutstoren, andere torenspitsen, stevige stadsmuren, de Dijle...
Maar... Is dit Mechelen-op-den-Berg? Want onze stad lijkt wel in een idyllisch berglandschap te liggen. En da's op zijn minst opmerkelijk.
Ik ontdekte deze prent onlangs bij Roger Kokken op diens Flickrstream, en ze wist me wel te boeien.
De tekening van Valegio is waarschijnlijk gebaseerd op een tekening van Joris Hoefnagel uit 'Braun en Hogenberg'. Maar, laat het ons zo uitdrukken: ze is duidelijk creatief 'overgenomen'.
Je kan deze prent ook terugvinden in de Historische stedenatlas van België.
Battelse Bergen, Molenberg, Stuivenberg, Bergstraat, Galgenberg, Kattenberg, Keerbergstraat, Schonenberg... Allemaal goed en wel. Maar of we al jodelend edelweisjes kunnen plukken op de hoge Mechelse Alpenweiden..., waar de Dijle klaterend als een bergbeekje tussen de rotsen haar weg weet te vinden naar de dalen? Hoogst twijfelachtig.
... Ravenbergstraat... Tof Jan dat je het item hebt willen bloggen.
Tekenaars bazeerden zich wellicht op de producten van hun voorgangers en vonden het wellicht nodig om er hun "persoonlijke toets" aan toe te voegen.
Zelfs onze eigenste DeNoter was niet vies van enig fantasietje en pootte op diverse aquarellen de St Romboutstoren neer waar hij meende dat het een meerwaarde aan zijn oeuvre bood. Op een zicht van het klein begijnhof vanuit de Peperstraat (De Deckerstraat) stond onze trots zelfs ergens aan de Winketbrug....
http://www.flickr.com/photos/74834616@N00/6008667694/in/photostream
en op de tekeningen van de Winketpoort maakte de toren zelfs een behoorlijke sprong noordwaarts...
http://www.flickr.com/photos/74834616@N00/6008642381/in/photostream
M.a.w., zelfs onze eigen J-B naaide ons een oor aan.
De tekening is duidelijk geïnspireerd op Hoefnagel en Hogenberg.
Hogenberg
Maar als ge Francesco Valegio intikt op Google, vindt ge toch tamelijk "waarheidsgetrouwe" weergaves van steden.
Conclusie :
Ofwel was Valegio hier nog een groentje en is dit een niet direct geweldige kopie (of een fantasietje) van een tekening van Hoefnagel en Hogenberg of... dit is gewoonweg geen weergave van ons Mechelen.
Als je googlet op "Malignes" is er nergens een oude of nieuwe verwijzing naar ons (of al die andere) Mechelen te vinden. Wel zo bij Malines, Mecheln, Mechlin.
En Las Malines verwijst meestal naar een soort erts dat wordt opgedolven, ergens in Frankrijk.
Ook heel bekend is de "frats" van Frans Hogenberg met de titel "Alba, kämpe um Bergen und Mechelen" uit 1572 (verschenen in Michael Aitzinger's "Novus de Leone Belgico" - 1588) waar Bergen (dit is vermoedelijk Mons) op een steenworp van ons Mechelen ligt.
Hogenberg : Bergen - Mechelen
Ik ken alleen Wis oep 't Bergske, en die verkocht heel lekkere geiten crème glacé.
Bedankt G.L. voor deze wederom uiterst interessante bijdrage aan dit blog.
Ik dacht dat het een typische italiaanse rennaisance tic nerveux was om panoramische zichten wat op te smukken met bergen en heuvels om het geheel wat boeiender te maken voor de kijker. Misschien heimwee naar de italiaanse bergen?
Roger, maar nu alle gekheid op een stokje. Achter het huidige benzinestation op de Hombeeksesteenweg schuin over de ingang van het park, was vroeger een " BERG ". Waarschijnlijk deel van het oeroude Schonenberg. In die cafe woonde " Wis van 't Bergske ". En Wis die maakte inderdaad crème van geitemelk. Rond 1950 dacht ik. Dat er dit niet veel meer weten kan ik aannemen Roger.
..ik ben uiteraard geen historicus, laat staan dat ik een zelfs dégelijke kennis heb van de geschiedenis van onze stad, maar.....
laten we even terug gaan kijken bij die meneer Fr Valegio. (ik vermoed dat het hier gaat om Francesco Valegio, een in 1560 geboren venetiaan..). Vreemd is dat de overlijdensdatum van deze meneer zich situeert omstreeks 1611...
Bovendien: als we de werken van deze laatste bekijken, lijken ze me veel zorgvuldiger getekend/geschilderd dat het plan van Mechelen-op-den-berg.
Vreemd eigenlijk...
De eerste vraag die we ons kunnen stellen is : is deze schilder de échte Francesco Valegio ? Of heeft iemand wat later een beetje 'gekopieerd' ?
Mr Valegio lijkt me een bereisd en erudiet man, niet iemand die zomaar plots van stijl en techniek veranderde.
Laten we toch ook niet vergeten dat Francesco Valegio meer dan waarschijnlijk een kind van zijn tijd was. Het Maniërisme (een in italie onstane reactie op de renaissance) van de 16- begin 17de eeuw uitte zich in de schilderkunst door onwerkelijke weergave van maten, ruimte en perspectief. Tintoretto en Paulo Veronese (beiden maniëristen) waren beiden ..venetianen en tijdgenoten van Valegio.
Hm, 't zou dan toch kunnen ?
Zoniet,..heeft hij misschien een kaart of stadsplan bekeken en zich laten leiden door die reeds aangehaalde namen: Stuivenberg, Schonenberg, De Battelse Bergen...
En wat schildert een mens dan, tja "bergen" nietwaar ? Bovendien is dit schildertechnisch interessant. Zelfs bij Hoefnagel en Hogenberg (als ik de voorbeelden van Mr Gymicko mag aanhalen) zijn de niveauverschillen proportioneel veel groter dan nu.
"solo un'idea"...zou Francesco gezegd hebben ...
By the way: mijn groottante woonde op het Bergske in Battel en is evenzeer off-topic ;-)
Interessante bijdrage Leyander.
Ik kan het mij goed voorstellen. Staande op de " Schonen Berg " en met wijden blik over de Zennebeemden heel lang geleden. Lang voor het Vrijbroekpark bestond en voor dat er één huis stond op de Hombeeksesteenweg.
....en met wijden blik...een schoon zicht op het melaatsenziekenhuis...(Klooster Terzieken, reeds opgericht in 1209 :-)
Ik denk dat de werkelijkheid iéts prozaïscher was.
Een bedenking. De meeste van die prenten lijken me getekend vanuit een soort vogelperspectief. Als je afgaat op die prenten om er andere te tekenen en je kent de stad niet kan je dus veronderstellen dat er heuvels rond de stad liggen. Houdt dat steek?
@ Wout :
Ik denk dat ze toen allemaal nog een beetje zaten te sukkelen met het begrip "perspectief". Want op deze prent uit 1601 van ons Franske (Hogenberg) ziet ge zelfs de kromming van de aarde.
;-)
Franz Hogenberg - Kopergravure - Verovering van Mechelen
@Wout: Indien we teruggaan naar de kaart van Valegio of één van de vroegere tekenaars, en die kregen een opdracht om een prentje te maken van een stad dan was dat een aartsmoeilijke opdracht. Je moet een gezichtspunt vinden van waaruit de schoonheid en de rijkdom van een stad het best tot haar recht komt. Verschillende tekenaars gaan dan ten noorden of westen staan buiten de stadsmuren om dan te concluderen dat ze vanop de begane grond niet veel zien buiten de stadswallen en wat muurtjes.
Dan komt de vakbekwaamheid op de proppen: hoe maak je een stadspanorama van een stad vanuit de lucht gezien als je zelfs niet over een ladder beschikt. Je moet dan al een goed inschattingsvermogen hebben om torens en huizen niet op de verkeerde plaats te zetten. Daar komt nog eens bij dat ' wat belangrijk is ' uitvergroot wordt. Naarmate je blik van de stadspoorten opklimt naar het stadcentrum, worden de huizen alsmaar hoger wanneer dat in werkelijkheid niet zo is.
Die vakman-tekenaar ( ik spreek niet van kunstenaar ) heeft dus een gevulde stad getekend maar vermits hij vanuit een denkbeeldige hoogte getekend heeft zit hij mogelijk met een lege achtergrond achter de stad. Dat kan dan ingevuld worden met groene bossen of je gaat wat inventiever tewerk: heuvels en bergen. De staspanorama 's van toen waren ook niet bedoeld voor de gewone passanten maar dienden als relatiegeschenk voor vreemden waaruit moest blijken dat je uit een rijke stad afkomstig was, het moest vooral schoon zijn.
In deze prent van Jeruzalem uit 1590 (van ons Franske Hogenberg) zien we de stad zelfs vanuit vogelperspectief.
Ne knappe gast, eigenlijk, ons Franske, nie'waar ?
;-)
Hey, Layander, dat Bergske in Battel is vlakbij waar ik ben opgegroeid. Wie was dat dat? was ze daar nog in de jaren 60-70?
@ Wieland:
Dat was 'Netteke' van cafe "Bergske" op 'achterwets'.
In de jaren 60-70 stond zij idd daar nog achter den toog....
...en terug on-topic nu ;-)
@ Leyander :
Moest Francesco Valegio nu hebben geleefd, dan had hij vermoedelijk hetzelfde gedaan als toen, behalve dat hij Adobe Photoshop zou gebruikt hebben om de achtergrond te voorzien van bergen. En met een <bgcolor=blue> zou hij van een sombere winterdag er een zonnige zomerdag van hebben gemaakt (digitaal bewerken noemen ze dat).
Allez, zou zou ik het toch doen.
;-)
Bedankt Luc. Leerrijk allemaal.