(foto's: Jan Smets)

Er werden in onze stad kerken gebouwd met machtige torens en basilieken met  indrukwekkende koepels - kathedralen vol stenen kantwerk...  Ze drukten het geloof uit van de Mechelse bevolking in 'die van hierboven' - de 'stenen telefoonlijn met de Hemel'.  Verticaal en rechtlijnig geloof.  Indrukwekkend, ontzagwekkend.  Maar méér nog uitdrukking gevend van het aloude Godsvertrouwen, zijn de kleine kapellen kriskras in het landschap van de Mechelse rand.  Het zijn de ontroerende getuigen van  volksdevotie, en van het vertrouwen van de bevolking in de Moeder Gods, of in andere Heiligen...: stille getuigen van 'hoop in bange dagen',  berusting en geloof...

Vandaag werd de gerestaureerde Onze-Lieve-Vrouw-ten-Doornkapel, in Heffen, dichtbij de grens met Heindonk, ingehuldigd.  De kapel, daterend uit 1643 is een pareltje.  En de fiere Heffenaars lieten op deze zonovergoten dag in deze Mariamaand zien hoe blij ze hiermee zijn.

'Wanneer de eerste kapel gebouwd werd is niet juist bekend.  Doch reeds in de eerste jaren na 1500 schijnt een houten Mariabeeld ter vereering gehangen te hebben aan een doornstruik, groeiende nabij de plaats waar de huidige kapel gebouwd is.  Toen reeds bestond er onder de geloovigen een algemeene en levendige godsvrucht tot dit beeld..  's Zondags voor 8 september wordt het beeld van OLV-Ten Doorn naar de kerk gebracht. 's Zondags daarna, na het lof processiegewijs teruggedragen naar de kapel.  Gedurende het octaaf, elke dag plechtige mis te 8 uur, ter eere van OLV-ten-Doorn...'

Dit lees ik op een oud bidprentje.  Laat ik nu maar eens surfen door de geschiedschrijving van de merkwaardige kapel.  Ze werd dus gebouwd in 1643, nadat in het begin van de jaren 1500, een oude man een verschijning zag van een beeltenis van Maria in een meidoorn.  De boom zou sinsdien steeds bloemen dragen.  Na een poos werd een houten Mariabeeld vervaardigd uit de boom.  Dit beeldje begon hoe langer hoe meer bedevaarders aan te trekken.  Dit was trouwens niet de enige plaats in ons land waar men een soortgelijk verhaal liet optekenen (denk maar aan Scherpenheuvel...)  In 1614 was er reeds een eerste kapelletje gebouwd dat zowat dertig jaar later werd afgebroken en vervangen door een nieuw.  Dit dankzij de vrijgevigheid van ene Christiaan Van Lathem en zijn huisvrouw Catharina Engels van Schiervelde.

(pastoor Jos Valvekens en federatiepastoor Jan Arnalsteen)

Het kapelletje nam een belangrijke rol in in het christelijke leven van de Heffenaars.  Vanaf 1681 vond er wekelijks een mis plaats, totdat de Franse republikeinen het kapelletje sloten.  De toenmalige pastoor bracht het kostbare beeldje echter in veiligheid.  Na de in 1803 aangekondigde godsdienstvrede door Napoleon, werd het Mariabeeld terug in de kerk geplaatst om op 8 september onder begeleiding van een stoet bedevaarders opnieuw in de kapel van Ten-Doorn te worden geplaatst. Zo onstond dus de jaarlijkse traditie...

Het beeldje werd aanbeden door zwangere vrouwen met het oog op een voorspoedige geboorte.

De huidige kapel en het imposante barokaltaar kunnen zo goed als zeker gedateerd worden in 1643.  Na een periode van verval in het begin van de 19de eeuw werd de kapel hersteld in 1817 na een geldinzameling bij de parochianen van Heffen.  In 1845 werd de kapel opgedeeld door de inbreng van een beglaasde houten tussenwand.

(architect Karel Beeck, politicus Karel Van Butsel en schepen Marina De Bie)

Enkele jaren geleden stelde de Mechelse dienst Monumentenzorg vast dat er zich hoogdringende werken opdrongen.  De dienst bundelde al deze werken tot 5 opeenvolgende en gesubsidieerde fasen.  De werken startten in 2009 met de verwijdering van de asbesthoudende platen uit de kapel.  Het jaar daarop werd het exterieur grondig gerestaureerd, en het interieur uitvoerig onderzocht.  verschillende historische afwerkingslagen kwamen bij het onderzoek aan het licht: een 17de eeuwse schaduwschildering, meerdere kalklagen, een tweede schaduwschildering, een marmerimitatie, een natuursteenimitatie met gouden sterren op het houten gewelf en een kleurrijke schildering in de altaarnis met engelen en fruitmand.

Vandaag werd de eerste afwerking van het interieur ingehuldigd, en na de mis werd door federatiepastoor Jan Arnalsteen, die werd bijgestaan door oud-pastoor Jos Valvekens van Heffen, het beeldje weer teruggeplaatst.  Oude Marialiederen weerklonken  als een echo uit het verleden...

Bij deze eerste afwerking is op het altaar, de oudste, volledig bewaarde fase in olieverf terug blootgelegd.  De wanden zijn afgewerkt volgens de 17de eeuwse kleurstelling met de restauratie van de oudste schaduwschildering aan de linkerzijde van het altaar, de spiegeling ervan aan de rechterzijde en het herschilderen van het interieur in wit met een donkergrijze plint.

In juni zullen de werken helemaal voltooid zijn.  Dan wordt de scheidingswand in de kapel herschilderd in een lichte eikimitatie en een groen bronsimitatie op de ornamenten, de spijlen en de mastiek.  Begin volgend jaar zal ook de omgeving rond de kapel worden heraangelegd, weet  vanop de kansel (!) schepen Karel Geys ons mee te delen.  Geys is trouwens opgetogen dat hij voor de eerste keer buiten het stadscentrum een monument  na restauratie mag inhuldigen...

(voorzitter feestcomité, Stef Van Malderen en federatiepastoor Jan Arnalsteen)

Heffenaars, en wij Mechelaars allemaal, mogen fier zijn op de belangrijke cultuurhistorische en toeristische waarde van deze kapel aan de Steenweg op Heidonk.  In 1980 werd ze gelukkig beschermd als monument, en als dorpsgezicht.  Na de restauratie heeft de kapel opnieuw de nodige uitstraling gekregen.

De voorzitter van het feestcomité, Stef Van Malderen, liet niet na, alvorens de aanwezigen uit te nodigen op de historische Doorlaerhoeve, wat verderop, twee vrouwen letterlijk en figuurlijk in de bloemetjes te zetten: Josée en Josée zorgen met hart en ziel voor deze kapel...  Ze verdienen het dus!

(schepen monumentenzorg Karel Geys)

(Josée en Josée in de bloemetjes gezet...)

Het is dorstig weer, en het bijhorende drankje smaakt dus héél erg goed, en weet de feestvreugde van de Heffenaars nog te verhogen.

In de Doorlaerhoeve, Ten Doorn 9, kan men morgen, zondag, en op 24 en 25 mei, nog een kleine boeiende tentoonstelling over de kapel bekijken.  Telkens van 13 tot 18 uur.  Er worden unieke beelden van de restauratiewerken getoond, maar ook schitterende voorwerpen en foto's uit de geschiedenis van de kapel en de processie.

Wie nog méér wil weten over de restaruatiewerken, kan op  donderdag 26 mei, om 19 uur langslopen in de Amanduskerk van Heffen voor een informatieavond.  De restaurateurs zullen dan zelf vertellen wat ze ontdekt hebben.  Ook wordt de rijke geschiedenis voorgesteld aan de hand van de voorstudie die aan de restauratie voorafging.  Gratis toegang!

Ter gelegenheid van de feestelijkheden is ook een unieke fietstocht langsheen de kapelletjes van onze regio (ongeveer 40 km) uitgegeven.  De brochure is te verkrijgen in de Doorlaerhoeve.  Maar ook op de Mechelse toeristische dienst kan je info verkrijgen over een fietstocht die langs de kapel gaat...

(pastoor Jos Valvekens - receptie in de Doorlaerhoeve)

Tussen de feestvierders zit een stralende dame - in rolstoel.  Ze wenkt me, en vertelt me dat ze negentig jaar jong is.  Ze is geboren en getogen in Heffen.  Haar ogen twinkelen.  Fier houdt  Angèle - wat zo heet ze - een oud processievlaggetje vast met de kapel van OLV-ten-Doorn... 

De dingen die voorbijgaan?

In Heffen leeft de geschiedenis voort...  Zondag dragen de Maneblussers OLV-van Hanswijk door de Mechelse straten.  De fiere bewoners van het Mechelse dorp Heffen, hebben vandaag reeds 'hun' Moeder ere gebracht.  En Angèle zag dat het goed was...

(de 90-jarige rasechte Heffense Angéle, toont fier het processievlag...)