En toen vertrok de trein...

 

(foto's: Jan Smets  -  Harry Wymeersch van het spoorwegmuseum...)

We zouden het haast vergeten - 175 jaar geleden spoorde de eerste trein op 't Europese vasteland tussen Brussel en 'ons' Mechelen.  Jawel: uitgerekend vandaag - 5 mei.  Het historische nieuwsfeit lijkt wat ondergesneeuwd te geraken tussen treinrampen, vertragingen, stakingsdreigingen en meer van dat fraais....  En toch: 175 jaar geleden schreef dit land geschiedenis.  Maar ook deze stad werd na een eeuwenlange winterslaap wéér op de kaart gezet.  Mechelen werd het knooppunt van de Belgische spoorwegen.  Mechelen stond voor een nieuw tijdperk...

(foto: Jan Smets  -  tekening in spoorwegmuseum...)

Natuurlijk zal het wel in de journaals vermeld worden, en hier en daar pikken de kranten de herdenking ook op.  Dat wel.  Maar toch is alles een beetje in mineur.  Dat is dan maar zo.  Maar op Mechelenblogt wil ik toch graag even inzoomen op deze belangrijkde dag in mei 1835.  Ik wil me niet zozeer verdiepen in historische en economische beschouwingen, hoewel dit op zich al zeer boeiend zou zijn - alswel op een aantal 'mythes' en randvertellingen rondom dit gebeuren.  En die vond ik  in een overigens heel knap artikel van Eric Bracke in Knack van 7 april van dit jaar...

(foto: Jan Smets.  Replica van de 'l'Eléphant', gemaakt n.a.v 50 jaar spoorwegen...)

En in dat artikel mag ook de enthousiaste Mechelaar en spoorwegliefhebber Harry Wymeersch opdraven.  Deze zestiger is dé drijvende kracht van ons Mechels spoorwegmuseum.  En dat verdient gewoon een pluim hoe hij met een onvoorstelbare inzet en creativiteit dit museum praktisch op zijn eentje runt.  De man is vandaag zelfs nog enthousiaster dan anders, want ik las vanmorgen in de GvA dat het museum bewaard zal blijven.  Het zal gewoon 'opgetild' worden en een eindje achter de huidige locatie worden neergepoot.  Ik las dit feit dat Sven Van Haezendonck in zijn krant bracht, met plezier, toen ikzelf in voorbereiding was van deze topic...

Maar laat me nu maar even ter zake komen.  Mythes dus.  Volkscultuur rond een nieuwsfeit.   België was in 1830 een natie geworden.  En dat is mede te danken aan de spoorwegen, menen een aantal kenners.  175 jaar geleden reed hier de eerste trein, en het Belgische spoornetwerk ontpopte zich in géén tijd tot een model voor de rest van de wereld?  Ik citeer Knack die ook Harry aan het woord laat.

 (foto: Jan Smets -  Harry....)

'In een loods uit 1837 nabij de Centrale Werkplaatsen hangt een grote prent die de feestelijkheden verbeeldt in de Groendreef te Brussel op 5 mei 1835.  Over deze memorabele gebeurtenis weet Harry Wymeersch van de Mijlpaal vele smakelijke anekdotes op te dissen. Volgens de overlevering trekt de eerste stoomlocomotief, La Flèche, zich die bewuste middag met 23 minuten vertraging op gang.  De oorzaak is het haperend kanon dat het startschot moet geven.  De ministers en ander schoon volk zitten in de zeven wagens die aan le Stephenson gekoppeld zijn.  Anders dan de char à bancs achter la Flèche zijn deze rijtuigen allemaal gesloten.  Koning Leopold I stapt niet op omdat Staatsveiligheid vreest voor een aanslag.  Maar nog volgens hetzelfde verhaal stapt de vorst in Vilvoorde in de laatste van de zestien wagens achter l'Eléphant, die bestemd zijn voor het gewone volk.  De vermomde Leopold I treft daar ook Stephenson...  De drie treinen komen voor de Leuvense vaart in Mechelen tot stilstand.  Het duurt even voor de reizigers met de ponton naar de andere oever zijn gebracht.  Volgens de legende moeten ze wachten tot Leopold I met een anonieme koets via de Brusselse poort de stad is ingereden...  In Mechelen wordt een overvloedige feestdis aangericht.  Iedere genodigde zou gemiddelde een vaatje bier, bijna twee liter wijn en twee flessen champagne achterover hebben gekapt.  Een plaatselijk verslaggever meldde 'dat er geen restanten waren voor de kinderen van Cornelis'.  Zo worden de bewoners van het plaatselijke weeshuis genoemd, die gewoonlijk de overschotten van feestmalen krijgen toegestopt....  Op de terugweg naar Brussel valt l'Eléphant, die nu alleen de dertig wagens trekt, zonder water, en moet zich in Vilvoorde gaan bervoorraden.  Het wachten beu, vatten vele passagiers met een stuk in hun kraag te voet de terugweg aan.  'Men hoort ze van ver zingend aankomen en ze arriveren ongeveer gelijktijdig met de locomotief', weet Harry te vertellen...!'

 

 

(foto's: Jan Smets.  'Le Belge' - eerste in Mechelen gebouwde locomotief; en natuurlijk dé Mijlpaal!)

Maar dit verhaal moet wel met méér dan één korrel zout worden genomen.  Neem nu de zogezegde vertraging: in het officiële verslag staat alleen dat de trein zich om 12.23 uur in beweging heeft gezet.  Misschien was het de bedoeling dat hij om 12 uur zou vertrekken, maar eerlijk gezegd - vraagt Bart Van der Herten (die transporthistoricus is) zich in Knack af, of dergelijke details wel belangrijk zijn.  Sommigen zullen aanvoeren dat het toen al fout liep met de stiptheid van de treinen...   ;- )  Toch lijkt het Bart relevanter dat het slechts een jaar heeft gekost om een treinverbinding tussen Brussel en Mechelen te realiseren.

En dat moet ik hem nageven.  Dit is inderdaad onvoorstelbaar...  Maar laat ik even verder naar het artikel gaan, waarin Van der Herten een tweede mythe laat sneuvelen...

'In het verslag lees je voorts dat de koning in de Groendreef het vertrek van het konvooi heeft bijgewoond.  Wellicht is hij niet meegereden om protocollaire redenen, al kan de veiligheid een rol hebben gespeeld.  Maar dat hij in Vilvoorde incognito aan boord is gegaan, is onzin.'

(foto: Chrisje - onlangs gehouden 'recontructierit'...)

NMBS-historica Greta Verbeurgt vult nu aan:

'In ons archief hebben we overdrukken van krantenknipsels vanaf 1840, en dus heb ik over de eerste treinrit geen journalistieke verslagen gevonden.  We weten wel dat het traject Brussel-Mechelen in vijftig minuten werd afgelegd, zodat het onwaarschijnlijk is dat het konvooi in Vilvoorde zou zijn gestopt.  De snelheid lag rond 20 kilometer per uur.  Eigenlijk kon men 60 kilometer per uur halen, maar om de passagiers, en de toeschouwers en koeien langs het spoor, niet aan het schrikken te maken, heeft men de snelheid getemperd.  Dat l'Eléphant op de terugreis alle dertig wagens heeft getrokken is wél gedocumenteerd.  Omdat hij bijna door de watervoorraad zat, is hij eerst zonder passagiers naar Vilvoorde gereden om water in te slaan.  Dat mensen te voet zijn teruggekeerd, is fictie...'

(foto: Jan Smets)

Waarheid en verzinsel...

Ach, het is gewoon leuk om lezen.  Vele geschiedkundige feiten hebben hun sprookjesachtige kantjes.  En dat mag.  Zolang we er ons niet helemaal in verliezen, en het klakkeloos aannemen.  Daarom vond ik dit artikel in Knack ook zo boeiend, omdat het mythes en échte feiten naast mekaar probeerde te leggen.

175 jaar geleden.

Op 5 mei 1835 vertrok de eerste trein naar Mechelen.  En onze stad blonk toen van trots.  Dit ingeslapen stadje kreeg weer toekomstperspectief.  En daarom schrijven we deze datum met gulden letters in ons geschiedenisboek.  Het mag.  Nee: het MOET!

 

lees ook, oud blogartikel:

http://www.mechelenblogt.be/2006/06/5-mei-1835-heerlijk-weertje-die-dag

En ook wil ik vermelden dat binnenkort een tweede reeks van Soirée Lamot start, dat het thema van deze herdenking in een aantal avonden zal belichten...

Knappe post, Jan!

dat van die "kinderen van Cornelis" zullen we maar met een stevige kilo zout slikken zeker, en vertalen naar "de kinderen van het Sint-Hedwigsweeshuis voor jongens en het Sint-Jozefweeshuis voor meisjes"

 

Goed gezien Jokke, Cornelis stamt van bijna een eeuw later, zie hieronder uit hun website:

In 1921 zorgde de jonge priester Ivo Cornelis, afkomstig uit Niel en priester te Mechelen voor het prille begin van de jongenstehuizen Ivo Cornelis. Op vraag van een stervende moeder besloot hij om haar twee kinderen bij hem in de pastorij op te vangen.

Ikheb nu ook de kans van mijn waardering te uiten voor wat Harry allemaa lpresteert met het museum, dat helaas te stiefmoederlijk behandeld wordt.

En in de gazet van Sven goed nieuws voor Harry:

http://www.gva.be/antwerpen/mechelen/kraan-schuift-spoorwegmuseum-twaalf-meter-op.aspx

oef, oef, oef!

Vraag die me in dit verband al een tijdje bezig houdt, maar waarop niemand mij tot nu toe kon antwoorden: waarom in 's hemelsnaam Mechelen???? En niet Leuven, Vilvoorde, Duffel, Aalst of enige andere ietwat centraal gelegen stad of gemeente.

Allicht om snelle troepenbewegingen van Oost naar West en van Zuid naar Noord mogelijk te maken. En dan kom je uit in ... Mechelen :-)

Vanmorgen was daar op radio 1 een gesprek over en het zou te maken hebben met de wil om de spoorlijn ten behoeve van de Antwerpse haven te willen maken ( in 1835 werd die nog door de Hollanders geblokkeerd). Brussel - Mechelen was dus een eerste traject.

Hoe het begon...

De inhuldiging van de eerste trein...

...en het Mechelse station in 1844.

Mechelen zou, zou, zou,... zijn er bvb. parlementaire stukken of persartikels bekend die aangeven waarom Mechelen het eerste eindpunt, nadien centraal punt van de spoorwegen is geworden?

Ergens vernam ik dat men Antwerpen met de Rijn wou verbinden, maar dat er een politiek (?) obstakel was dat men wou omzeilen door via Mechelen te gaan.

Dan de eerste lijn dan Brussel-Mechelen was, zou dan eigenlijk een beetje voorafname zijn op dit traject. Om alvast het sjiek volk toe te laten te reizen en onrechtstreeks de economische verbinding voor te bereiden.

Maar nergens confirmatie hiervan gevonden.

"Den ijzeren steenweg": in '70 sprak mijn grootvader nog steevast van "den ijzeren weg". Hij woonde in de Bankstraat in Hombeek aan de spoorweg waar nadien die bloemen/fietsenwinkel is geweest en nu toch ook nog een of andere winkel (al een tijdje niet op gelet). Ik herinner mij dat zowat elk kwartier de bel van "den bareel" ging als er weer eens een trein voorbij daverde en heel het huis rammelde. Het station van Hombeek was toen helaas al afgebroken.
Mijn moeder is ook regelmatig blijven spreken van "den ijzeren weg".
Ik heb de indruk dat aan de andere kant, van vaderszijde - Battel dus, men niet zo direct van "den ijzeren weg" sprak.

Spoorkaartje uit 1835 voor de rit Brussel-Mechelen..., te zien in het Mechelse spoorwegmuseum:

(foto: Jan Smets)

@FransDW: de meest plausibele uitleg vind ik die van Patrick De Greef:

Bij de onafhankelijkheid van België bestond de terechte vrees dat Nederland economische sancties zou treffen door het afsluiten van de Schelde. Daarom werd in 1831 opdracht gegeven aan de heren ingenieurs Simons en De Ridder  ( Bruggen en Wegen ) om alternatieve routes te onderzoeken. Eén van die resultaten was een dubbel tracé van spoorwegen/ de eerste liep van zuid naar noord en was bestemd voor pasagiersvervoer ( eigenlijk bedoeld om de bevriende Franse troepen vlug naar de frontlinie tebrengen bij een eventuele oorlog met Nederland ) en een tweede was een goederenspoor en die liep van oost naar west om de Waalse en Duitse zware industrie rechtstreeks te verbinden met Oostende ( om zodanig de Schelde te kunnen vermijden bij eventuele afsluiting ).

De twee geplande lijnen kruisten mekaar in Mechelen en de rest is geschiedenis.

Dit klinkt héél aannemelijk!  Ooit heb ik deze versie ook gehoord.  Enne...ik geloof Patrick.

bedankt voor deze aanvulling Luc.

Hoe het begon…..
Onrechtstreeks, begon in ons land het spoorwegwezen op de avond van de 25 augustus 1830, toen na de tumulten, ontstaan bij de opvoering van “De Stomme van Portici”, in de muntschouwburg, te Brussel, de onrust tot de bekende “Omwenteling van 1830”, oversloeg. De opstand, de gevechten tussen Noord en Zuid, de onafhankelijkheidsverklaring vanwege onze voorlopige regering op 12 november 1830, de bezetting door de Nederlanders van het kasteel van Antwerpen tot 22 december 1832 en de betwistingen, betreffende Limburg en Luxemburg, brachten tussen beide landen spanningen tot stand, die pas eindigden op 19 april 1839, bij de ondertekening van het vredesverdrag tussen beide buurlanden.
Ondertussen, en bewust van het dreigend gevaar, dat Nederland, de scheepvaart op Antwerpen en tussen Antwerpen en de Maas en de Rijn, die bijna uitsluitend over de Nederlandse binnenwateren verliep, zou bemoeilijken of verhinderen, deed hier, vanaf einde 1830, stemmen opgaan voor de bouw van een spoorweg tussen Antwerpen, de Maas en de Rijn.
De doorbraak van het spoorwegprojekt begon op 24 augustus 1831, toen de minister van binnenlandse zaken, Teichman, de ingenieurs van bruggen en wegen, de H.H. Simons en De Ridder, gelastte met een studie over verbindingsmogelijkheden tussen Antwerpen en de Rijn.
Begin februari 1832, zijn de ingenieurs Simons en de Ridder klaar met hun ontwerpen. Na lang wikken en wegen, besluit de Raad van Bruggen en Wegen, tot het aanleggen van een spoorweg van Antwerpen naar Keulen, via Mechelen, Leuven, Tienen, Luik en Verviers. Later zal hieraan de sektie Mechelen – Brussel en de sektie Mechelen Oostende, toegevoegd worden.
De vier andere ontwerpen van Simons en De Ridder, werden afgewezen. De twee eerste betroffen scheepvaartverbindingen, die niet weerhouden werden. De spoorwegverbinding via Geel, Stokkem en Sittard, viel buiten beschouwing omdat het tracé, alhoewel technisch het gemakkelijkst te verwezenlijken, doorheen het toen nog betwiste Limburg liep; ook het spoorwegtracé via Lier, Diest en Tongeren, genoot geen voorkeur, omdat er te weinig op binnenlands vervoer, kon gerekend worden.
Het zou dan nog tot 9 juni 1833 aanslepen, voor er schot in de zaak kwam. Die dag, in zijn openingsrede van de tweede zittijd van de Kamers, vroeg koning Leopold aan de kamerleden en senatoren, hun aandacht te willen besteden, aan het ontwerp van een Noordzee – Schelde – Maas – Rijnverbinding.
Tien dagen later, legde de minister van binnenlandse zaken, Charles Rogier, een wetsontwerp in die zin neer, bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Op 28 maart 1834, keurde de kamerleden, mits enkele wijzigingen, het wetsontwerp goed. De 30 april, volgde de goedkeuring van de Senaat en koning Leopold, bekrachtigde de wet op 1 mei 1834. Dan ging alles uiterst snel, want op 5 mei 1835, amper één jaar later, kon de eerste spoorwegsektie Mechelen – Brussel, ingehuldigd worden.
 De aanleg van de andere sekties volgden in even snel tempo :
1836      Mechelen – Antwerpen                 1837      Mechelen – Dendermonde
1837      Mechelen – Leuven                       1837      Leuven – Tienen
1837      Mechelen – Gent                            1838      Tienen – Ans
1838      Gent – Brugge                                1838      Brugge – Oostende
1841      Brussel – Bergen                           1842      Ans – Luik
1842      Bergen Franse grens                     1843      Luik – Verviers
1843      Verviers – Duitse Grens

Uit " Bijdrage tot de Geschiedenis van de Belgische Spoorwegen te Mechelen" M.C.G. Rogier

Wet van 1 mei 1834
Wet
Welke in België de instelling van een stelsel van ijzeren wegen beveelt, Leopold, Koning der Belgen,
Aan allen tegenwoordige en toekomende, Salut.
Wij hebben, met gemeen verdrag der kamers, besloten en wij bevelen hetgene volgt :
Art. 1.   Er zal in het koningrijk een stelsel van ijzeren wegen worden ingesteld hebbende Mechelen tot middenpunt, en zich oostelijk rigtende naer de grenzen van Pruyssen over Leuven, Luyk en Verviers; ten noorden door Antwerpen; ten westen over Oostende door Dendermonde, Gent en Brugge, en ten zuyden over Brussel en naer de grenzen van Frankrijk door Henegouwen.
Lasten en bevelen dat de tegenwoordige, met den Landszegel bekleed, en in het Staatsblad gedrukt, aen de geregtshoven, regtbanken en aen de administratieve overheden gezonden worden, opdat zij dezelve, als wet van het koningrijk, onderhouden en doen onderhouden.
Gegeven te Brussel, den 1 mey 1834
Leopold
Vanwege de Koning
Den Minister der Binnenlandse Zaeken,
Ch. Rogier
Gezien en gezegeld met den Landszegel,
Den Minister van Justitie,                                                                      
Lebeau
Uit “ Bijdrage tot de Geschiedenis van de Belgische Spoorwegen te Mechelen” door M.C.G. Rogier

@Jos: ge hebt er uw werk van gemaakt! Merci.

Allez, alle wegen leiden naar Rome en alle spoorwegen leiden naar Mechelen !

Daarmee kunnen we uitpakken in Antwerpen !

;-)

@Gymicko : kompleet off topic, maar een hele goeie omdat het de Sinjoren ten voete uit schetst en dit wil ik de bloggers niet weerhouden.

Sinds enige tijd doe ik mee aan een brainstorming over multiculturaliteit, georganiseerd door de RU Gent. Die doen een oefening die de deelnemers vraagt te proberen een beeld te schetsen hoe dat zij Mechelen zien binnen 20/30 jaar op het vlak van multiculturaliteit/integratie en wat daarvan de gevolgen kunnen zijn naargelang de situatie. Een beetje theoretisch, maar wel interessant, alleen al omdat je aan tafel zit met vertegenwoordigers van verschillende bevolkingsgroepen, overtuigingen en stadsdiensten.

Alvorens te starten had de prof aan diverse steden ( Gent, Leuven, Oostende, Antwerpen e.a.) gevraagd of zij wilden deelnemen).Mechelen start als eerste als piloot stad. Antwerpen echter vond dat zij daar niet moesten aan deelnemen  omdat zij zich wilden vergelijken met grote steden zoals Rotterdam, Londen ,niet met kleine andere Belgische steden. Die waren hun te min! De nek is dus nog even dik aan 't Scheldt, maar dat wisten wij al langer. Hopelijk ontwarren zij ooit de Lange Wapper - knoop.

@ Rudi : Ook nog effe off-topic.

Daarom moeten we, met zijn allen, MechelenMapt verder uitbreiden zodat elke Maneblusser die Sinjoren van wederwoord kan dienen als ze nog eens komen stoeffen over hun anderhalf-afgewerkte kathedraal (wij hebben tenminste een Metropolitane Kerk - Go figure) en hunne Rubens (wij hebben al deze figuren - teveel om hier op te sommen) !

:-D

BTW :

We moeten offline eens een pint gaan drinken om over dat ander topic te praten.  Een stationsbuffet is voor mij prima, zolang als ze er maar Carolus (en gene Keuninck) schenken.

 Ik ben op zoek naar oude foto's van het spoorwegstation van Menen bouwjaar 1853 .

Die zou ik graag in miniatuur namaken schaal 1:78 

Hopelijk kan iemand daarbij helpen 

Mijn vorige werk was   " le Chalet de l'Abbaye lauwestraat te  Wevelgem " terug te vinden op GOOGLE 

 @    FREDDY  VENS

geef hier uw mailadres door zo kan ik je een paar zichten van de oude statie van Menen persoonlijk doorsturen 

Zoals ge hierboven kon zien was het goed prijs in 1835 tussen Brussel en Mechelen.  

En het jaar daarop ging het dan ook van Mechelen richting Antwerpen.

En dat moest, in 1836, gevierd worden... met deze herdenkingsmunt :

Route du Progres - Inauguration du chemin de fer - Régerence d'Anvers

 Sorry wat laat , dankje  om op mijn vraag te reageren . freddy

 gevraagde e-mail adres ;freddyvens@telenet.be  voor  oude trein stations Menen

@ Freddy Vens:

Hier kun je misschien nog iets vinden over het oude treinstation van Menen: http://cartes-postales.delcampe.be/page/list/language,D,cat,9224,var,Postkaarten-Europa-Belgie-West-Vlaanderen-Menen.html

@Freddy Vens: ben je hier al eens gaan kijken?

http://users.skynet.be/fa058639/

indrukwekkende verzamling oude postkaarten van menig station!

@ Freddy Vens

foto's zijn naar u doorgemaild

Hallo,

Is het mogelijk ergens de originele plannen, tekeningen, van de Belgische spoorwegen te bekomen of downloaden?

Mvg,

Yannick Delaey

@Yannick, probeer eens bij de technische diensten van NMBS in het station van Antwerpen! Zeker vroeger werden daar de plannen bewaard en de nieuwe uitgetekend. De bureaus bevonden zich boven de grote hal. Maar of ge die plannen kunt of moogt downloaden?????Proberen gaat mee:-)

Yannick, denkt gij nu echt dat die echt ooit plannen hadden ?

Waar een ijzeren wil is...
In de tijd van onze eerste spoorwegen werd er nog zeer goed gepland en alles evenwaardig uitgevoerd, G.L. - en nog snel ook. Het was een ware unitaire bevoegdheid van vóór ijzer scheen te dienen om politieke wafels te bakken, met een nog niet versnipperde en zelfs nog zuivere staatsinstelling, hoewel ook private ondernemingen volop mee floreerden, inclusief de Mechelse meubelnijverheid en zelfs gedurende een vijftiental jaar het wellicht alleroudste groen toerisme in onze streken.  ;-))

Als eerste bestemming van personentreinen op het vasteland liet Mechelen met het spoorwegenknooppunt trouwens déze Bourgondische traditie in moderne vorm verrijzen.

Meer op Mechelen Mapt over de prille IJzerenweg:
 Spoorwegmuseum De Mijlpaal (waaraan graag een optimistischer update zou gebreid worden)
 De Mijlpaal (gedenkpaal)
 Gedenkpenningen (types 1e steen Mijlpaal, Mijlpaal en Pijl en Passagierstrein) [klik op foto's voor vergroting]
 Arsenaal
 Willem Ragheno
 Station Mechelen
 Vorschenborgh (met verwante links)
In iets minder direct verband:
 Tervuursesteenweg (wijk)