(foto's: Jan Smets)
Naar mijn smaak is het huis 'Den Duytsch' één van de fraaiste bouwwerken van onze stad. Ik hou heel erg van de ranke en elegante gotische woontoren. De laatste jaren kreeg ik de kans om dit knappe monumentale torentje vanuit verschillende gezichtshoeken te fotograferen. De eerste foto links, nam ik vanuit de tuin van het hiernaast gelegen pand: huis De Clippel - de woonst van de familie Michiels... En het plaatje rechts werd geschoten vanuit huis De Zalm op de Zoutwerf...
Eigenlijk wel een vrij 'vreemde' naam, 'den Duytsch'... Of toch niet? Wat is eigenlijk de oorsprong van deze naam... Naar wie of wat verwijst het?
Even grasduinen in een aantal 'Mechelse bijbels'.
En het maakt me dadelijk wat wijzer. Het gotische woonhuis heeft een erg lange geschiedenis. In de dertiende eeuw (zo vertelt ondermeer Marcel Kocken), is dit gebouw 'het Lakenhuis' (de voorloper van de Lakenhalle op onze Grote Markt). In de vijftiende eeuw krijgt het een andere functie, en de familie Schoofs krijgt het grote pand in zijn bezit. Een anecdote vertelt dat op 25 april 1470, Margareta van York (weet je wel: de Engelse echtgenote van Karel de Stoute voor wie ik een grote boon heb (en voor wiens echtgenoot ik een grotere rol zou uitgeborsteld wensen in onze toeristische marketing - maar soit...), vanuit de vensters van dit huis, de voorbijtrekkende processie van Sint-Rumoldus volgen. (sorry, ik vond géén foto's op Flickr om dit gebeuren te staven...)
In 1474 wordt het vroegere Lakenhuis eigendom van Jan Carondelet. En deze is niet zomaar een 'Jan-met-de-pet'. Neenee, deze kerel is de eerste voorzitter van het 'Parlement van Mechelen', dat onze Stoute Hertog in Mechelen had neergepoot (zijn we hem daar eigenlijk wel voldoende dankbaar voor? maar soit - vergeet ook deze oprisping, en laat ons verder gaan met de story...).
Maar het gebouw krijgt zijn naam naar een latere Duitse handelaar die er later verblijft. In 1561 wordt 'dezen Duytsch' opgevolgd door een wijnkoopman. Claude Ruts is de naam van deze middenstander. En Claude zal goed geboerd hebben met het verkopen van zijn flesjes, want hij laat op zijn toch al niet zo krappe huisje nog een torentje optrekken: de woontoren die we nu nog kennen...
(vanuit de Refugie van Grimbergen in de OLV-straat)
In 1604 wordt de woning verkocht aan het Gilde van de Oude of Grote Voet-of Kruisboog. En dat schietgrage gezelschap vestigt zich in 1655 in het gebouw.
Als Karel van Lorreinen de stad in 1775 bezoekt, richt de landvoogd in 'den Duytsch' een groot bankel in. En dat vreetfestijn kost zo'n slordige 4600 gulden. Ik heb niet zo dadelijk een omreken-machientje bij de hand - maar geloof me vrij: het is een flinke en gepeperde rekening.
In 1797, als het met de Oostenrijkers afgelopen is, wordt het hele 'doeningske' verkocht als nationaal goed. De Fransen zijn grondig in die dingen. Voilà.
(gezien vanop de toren van de OLV-over-de-Dijlekerk)
In 1846 wordt de gevel nog versierd met een Sint-Joris op zijn paard. Fraai - dat wel.
In 1912 wordt het gebouw grondig hersteld, en krijgt het een nieuwe naam: 'de Drij Nieuwe Klokken'. En hoe mooi dat ook moge klinken: vandaag spreken we toch opnieuw van 'Den Duytsch'. De herstelling van het gebouw is een werk van de bekende Mechelse bouwheer Van Boxmeer, die in onze stad heel wat opdrachten weet te verwerven, en met niet aflatende ijver sommige gebouwen er 'historischer' laat uitzien dan ze eigenlijk waren. Maar goed: da's de tijdsgeest.
IN 1981 en 1982 mogen Deheyder en Roosemont (ook weer zo'n naam die klinkt als een (Mechelse)klok) wat opknapwerken uitvoeren. Heel wat materiaal wordt bij deze restauratiebeurt vernieuwd.
De gevel van het historische pand kreeg heel onlangs een geslaagde opknapbeurt, én een nieuwe bestemming: Opnieuw zit er een 'wijnkoopman' in ;-)
Hier zie je het torentje, ingezoomd, vanop Sint-Romboutstoren. Mooi gotisch bouwwerk toch wel? Het is een interessant voorbeeld van een tradionele (gotische bouwvorm met toch hier en daar renaissance getinte ordonnanties en motieven, tussen laat-gotisch ornamenten.
Niet alleen Jans wordt er lyrisch van...
Een gouwe ouwe
Tekening door Marshal Claxton
@Jans: eigenlijk vind ik daar niks gotisch aan. Welk facet doet je daaraan denken?
Er is wel een lichte vergelijking te maken met de bouwwerken van de Mechelaar Antonie van Obbergen :
Groot wapenhuis Gdansk
(Meer info te vinden op MechelenMapt, als die ooit terugkeert – onder welke vorm dan ook)
En zo ziet de voorkant eruit: vertimmerd en geromantiseerd door Van Boxmeer.
(Foto Erfgoed.be)
@Jans: dit huis ( of de kern ervan ) werd gebouwd in een tijd dat men nog volop aan het gotieken was maar ik zie maar alleen renaissancekenmerken. Weet jij meer?
Ik moet het antwoord schuldig blijven. Maar het is waar, er zijn wel héél wat renaissancekenmerken aanwezig aan het gebouw...
Ik schuif de vraag door naar architectuurspecialisten.... ;-)
Ik houd het ook eerder bij renaissance, maar ik ben verre van een architectuurspecialist :-)
De gevel van "den Duytsch" werd in de loop der jaren ontelbare keren aan het fotogevoelig papier toevertrouwd, zij het niet steeds met het verschuldigde respect aan de werkelijkheid zoals blijkt uit onderstaande zichtkaart van 1910.
(verz. R. Kokken)
1910? Den "belze drapeau" verdonker(maan)d om de bezetter te believen???
Deze foto van Roger is erg interessant. Die dateert allicht van voor de "vervolmaking" van Van Boxmeer ? Wie weet meer.
Bepaalde architecturale ornamenten aan het torentje zijn nog gotisch, maar er zijn zoveel verbouwingen geweest in de loop der eeuwen dat het zoeken is tussen renaissance en barok-elementen.
Hier toch duidelijk laat-gotische boogjes:
Het torentje zelf is van 1561 en toen was de gotiek, zeker on burgerlijke gebouwen, reeds in solden. Desalniettemin zitten we met die gotische ontlastingsboogjes. Nog maar eens een bewijs dat bouwstijlen in tijd slechts langzaam van mekaar weggaan.
Wat die zwarte ( ? ) vlag betreft, was er op dat ogenblik misschien een belangrijke begrafenis?
@Gymicko - vergelijk het huis van Van Obberghen uit Gdansk eerder met het Hof van Prant (college) zou ik zeggen.
Verder is "Den Duytsch" in oorsprong gotisch maar met renaissance aanpassingen zoals de driehoekige frontons etc... Kwestie van "moderniseren" door de eeuwen heen, niks nieuws onder de zon.
Voor de liefhebbers: ' Bij vonnis van de Grote Raad d.d. 16 oktober 1604 werd het complex verkocht aan de gilde van de oude of groete voet- of kruisboog die aansluitend de voorgevel vernieuwde ' ( Historische stedenatlas van België, pag 185 )
' Ten jare 1604 den 16 oktober heeft ten behoeve van dese Gilde gekocht, Jan Roubergen, hun huys genaemt actueel ' den Duyts ', voor hunne vergaederingen, gestaen op de Kore-merckt, welck huys daer naer is verdeelt in dry wooningen, d'een de ' Ceulsche karre ' genaemt, uyt-komende in de Adegemstraet, ende d' ander deedl komt uyt in het Peerde-straetje, ( Spiegelstraat ) welcken pandt ten jaeren 1561, toebehoorde Philip Schooffs, en Anna Roelants, syn Huys-vrouwe, van welcke dit huys is verkocht daer naer aen Claude Ruts, koopman in wijnen, ende Emmerentiana Van Dalen, gehuysshen alhier. Op den geval ( =gevel ), van dit huys, des welcken voor synen tydt van een fraye ordonnantie van Architectuur was, leest men onder eene steenen beeld, bedienende de sterckheyt, deze inscriptie van versen, ende het jaer, wanneer men meynt den selve gebouwt te zyn ..... enz. ( Mechelse kronieken van het jaar 1 tot 1945, pag 178 )
Dus waarschijnlijk zitten binnenin nog wel gotische bouwelementen maar de buitenkant werd dus in 1604 verbouwd naar wat we nu zien.
@Jokke, wisten ze daar al in 1910 dat de duitsers op komst waren in 1914. Dat is straf; woonde daar misschien een waarzegster of toekomstvoorspelster. Misschien was dat toen al protest tegen de btw die ging komen ....:-)
@Jan Smets:
"In 1846 wordt de gevel nog versierd met een Sint-Joris op zijn paard."
De gilde met Sint-Joris als patroonheilige was er in de 17e i.p.v. in de 19e eeuw gevestigd. Een andere bron beweert dat de smalle nis boven de poort een schuttersfiguur is en ik kan er geen ruiter in zien, maar vond nog geen close-up. Ook de twee figuren bovenaan de gevel lijken me geen ruiterbeelden en andere zie ik niet. Bovendien toont de foto '1910' met de zwarte vlag, reeds als Huis Hertsens, een lege nis. Is er een bron voor de 19e-eeuwse aanvulling? Was er misschien ooit een ruiterfiguur die later vervangen werd?
Was de gilde er tot 1797 of slechts in de 17e eeuw? Wat was het gebouw tijdens de ganse 19e eeuw? Ook de Inventaris Onroerend Erfgoed verzwijgt dit. Op Mechelen Mapt schreef eens iemand dat er nog een hotel geweest is, maar geen datum, naam of bronvermelding.