Kreeg gisteren de uitnodiging voor ons jaarlijks familiefeest. Dit zal in 2009 plaatsvinden in en rond De Moedermeule in Gelrode (Aarschot).
"Wat heeft dit nu met Mechelen te maken?" zal je denken. Wel deze molen stond blijkbaar samen met 2 andere tot 1830 in Mechelen.
Waar stonden die drie molens dan juist? En waar zijn die andere twee naartoe?
(bron: http://belfotos.110mb.com/)
Op http://www.moedermeule.be/ vind je het volgende:
Deze graanmolen werd gebouwd in Mechelen in 1667 (nog zichtbare inscriptie in de standaard). Daar werd hij de "Moedermeule" genoemd, volgens sommigen omdat hij de grootste was van de drie molens die daar bij elkaar stonden, volgens anderen omwille van zijn geweldige afmetingen. In 1752 zou hij tot normalere afmetingen zijn teruggebracht. In 1830 kocht Jozef Wuyts de molen en liet hem in 1833 op de Hondsheuvel in Gelrode heropbouwen. De benaming Moedermolen werd ook gangbaar op de nieuwe standplaats. De overbrenging in 1833 gebeurde met een schip langs de Dijle en de Demer. Jozef Wuyts werd als molenaar opgevolgd door Louis Wuyts, die de molen na de eerste wereldoorlog verkocht aan Leopold De Keyser. In 1930 werd de molen eigendom van Silvain Borgions.
In oktober 1943 werd de molen door een bliksemstraal letterlijk gekortwiekt en takelde af zodat Joris Borgions overschakelde op een mechanische maalderij.
Op 4 april 1944 werd hij als monument beschermd. In 1962 bestond het plan de molen naar Aarschot te verhuizen, maar dat ging niet door wegens de hoge kosten. Er trad een lange periode van verval in. De gemeente Gelrode kocht hem met de verplichting hem te restaureren. In 1976 werd de molen maalvaardig hersteld door de molenmakers Caers uit Retie. Het molenhuis werd opgebouwd tot een afspanning waar je kan genieten van Hagelandse specialiteiten.
Vanaf 1976 tot in 1995/96 hield Walter Van Aelst (Langdorp 1919 - Bonheiden 2005) de Moedermolen in werking, op zon- en feestdagen en vaak ook tijdens de week. Tevens heeft hij talrijke vrijwilllige molenaars opgeleid, waaronder zijn familielid Jef Van Aelst (die thans in Ierland woont).
In 2006 had de molen te kampen met achterstallig onderhoud. Waren in slechte staat: de molentrap, het hekwerk van de roeden, de molenvoet (kruisplaten rot, verbindingen met de meester- en okselbanden doorgerot, zwamvorming op de kruisplaten). Vooral door de precaire toestand van de voet mocht de molen niet meer draaien. de Moedermolen in Gelrode stond werkelijk op instorten! Eind 2006-begin 2007 was de restauratie in volle gang. Kruisplaten, steekbanden, berriebalken, zetel, staart, trap, balkon en kruiwerk zijn reeds vernieuwd. Molenmaker was Adriaens Molenbouw bv uit Weert (NL).
Op zondag 11 mei 2008 werd de molen feestelijk ingehuldigd. Molenaar Birgit Depoorter legde dan met succes haar praktijkproef af. Zij vormt nu samen met Bert Corten uit Aarschot en Wilfried Nijs uit Holsbeek (die ook op andere molens draaien) een molenaarsteam.
Na enig opzoekingswerk gevonden :
Drie Mechelse molens welke naar elders werden overgebracht :
1. De Moedermeulen (Mechelen 1667) verkocht in 1830 en heropgebouwd in 1833 op de Hondsheuvel in Gelrode.
Standplaats in Mechelen : ?
2. De Liekensmolen (Mechelen 1746)
Standplaats in Mechelen : ?
Afgebroken in 1944.
3. De Ziekenliedenmolen (Mechelen ?)
Heropgebouwd in 1861 in de Potaardesttraat te Niel.
Benaming aldaar : Meuleken of Koekoeksmolen.
Standplaats in Mechelen : Brusselsesteenweg, net buiten de Brusselsepoort.
Afgebroken in 1930.
In Hombeek stonden er twee windmolens tot voor de tweede wereldoorlog.
Eén aan de Hombekerkouter nabij de grens met Leest. Naast het molenhuis was de herberg van " Mie van de meule ". Alles is na de oorlog gevallen voor de bulldozers.
Een tweede windmolen stond vooraan links in de Boomkenstraat in de buurt van Zennester.Op de site wordt nu door Spoelders een handel in zaden, granen en landbouwprodukten uitgebaat.Het gerenoveerde woonkomplex moet ooit deel hebben uitgemaakt van het molenhuis.
Vergeet onze eigenste windmolen (=Gasthuismolen) niet die rond 1561 Mechelen sierde.
Hij werd opgericht na 1561 en stond op een hoogte vlak tegen de stadsmuur, rechtover de Korte Pennincstraat, het was de enige molen binnnen de stadsmuren.
Op 14 mei 1864 begon men de Molenberg (waarop de molen stond) af te breken.
Wat er met de molen zelf is gebeurd is me een raadsel.
Ook Battel, de habitat van mijn grootouders, die woonden op de Leestsesteenweg, had ooit een windmolen, die in 1850 werd gebouwd. Het was vlak over hen. Het werd omschreven als 'eenen der sterkste en best getimmerde uit de omstreken en hebbende drie koppelen-stenen'. Hij werd verkocht ingevolge een sterfgeval. Ene Karel Antoon Verelst, afkomstig uit Keerbergen, werd de nieuwe eigenaar. Tijdens een hevig onweer in 1909 werd de kap van de molen afgerukt, en moest ook één van de wieken eraan geloven. Veel schade... In 1911 herhaalden de feiten zich.. Karel Verelst nam de taak van molenaar over van zijn vader. Na de eerste wereldoorlog werd de molen verkocht aan Frans Smets (naamgenoot van mijn grootvader...).
De molen werd later verkocht aan een man uit de Kempen, die na korte tijd zijn activiteit moest stopzetten wegens vermindering van 't aantal boeren die zelf nog graan verbouwden, en de moordende concurrentie van de mechanische maalderij van Smets die ondertussen was opgezet, én de nog actieve windmolen van Heffen.
De molen werd verkocht aan een antiquir die hem afbrak voor het vele eikehout... De maalstenen werden overgenomen door Frans Smets die ze onder de vloer van zijn atelier liet inmetselen. Met de stenen van de afbraak werden nog twee kleine huisjes gebouwd op de Battelsesteenweg.
Een deel van de massieve onderbouw kan je nog vinden in de tuin van de hoekwoning met de Leestsesteenweg, waar nog steeds een Verelst woont...
(gebaseerd op Frans Vermoortel, en herinneringen van mijn grootvader...)
@ Sponske, het overgrote deel van die molens zijn verschroot en opgestookt en dat zal wel zijn rede gehad hebben.
1. Hun oorsprokelijke opgave was graan en tarwe tot bloem verwerken en met de intrede van de industriele ontwikkelingen was hun rol midden vorige eeuw uitgespeeld.
2. De onderhoudskosten van zo een molen die daar stilstond waren vaak met privaat middelen niet meer te dragen en daarenboven werden het gevaarlijke tuigen bij storm en onweer.
3. Voor een staatsfinanciering van de onderhoudswerken dacht men toen eerst goed na in vergelijking met heden ten dage.
Naast de Schorsmolenstraat en de Stenenmolenstraat in Mechelen en het gebied van de "Roode Molen" in de wijk Katanga hebben we en hadden we ook...
Molen van Battenbroek
Molen van OLV-Waver
Oude molen van Putte
Oude molen op de Grote Nieuwendijk
Volgens oude kadastertekeningen zouden er op Nekkerspoel ook twee molens gestaan hebben. De ene stond op de hoek van Nekkerspoel en Lakenmakerstraat (kant stad) waar oorspronkelijk het vleeswarenbedrijf Dits gevestigd was.
De tweede molen stond echter tussen de Lakenmakerstraat, de Libertuskerk en het Mechels Broek, waar enige jaren geleden dat oude hoevetje werd afgebroken.
Weet iemand iets over deze laatste molen, want in de literatuur is er totaal niets over te vinden. Op een oud plan staat op die plaats nochtans heel duidelijk een windmolen aangeduid.
Alle molens rond Mechelen in 1594 (Met dank aan RK voor de kaart) :
1594-A1
1594-A2
1594-A3
1594-B1
1594-B2
1594-B3
@LucvB: op de plannen van Hanswijck en van Jacob van Deventer vind ik telkens maar 1 windmolen maar op de kaart van Lebrun ( 1810 ) verschijnt ineens een tweede, tenminste dat is mijn interpretatie van de identieke symbolen links en rechts van de Lakenmakerstraat. Omschrijvingen heb ik niet gevonden.
Dat klopt. De windmolen links is gekend. De molen rechts, die ik ook nog op een andere kaart zag, is zo goed als onbekend. Het gebouwtje tegen de straatkant is het hoevetje dat onlangs werd afgebroken. De Molen zelf moet ongeveer op het parkeerterrein van de nieuwe school voor bijzonder onderwijs gelegen hebben.
@LucvB: Ik ga je trachten een ' clou ' te geven: er bestaat een boek geschreven door Holemans H. met de volgende titel ' Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande en verdwenen wind-, water- en rosmolens ' Studiekring ' Ons Molenheem ' uitgeverij Ten Bos in Nieuwkerken - 1986. In een studentenwerkje over de verdwenen Mechelse molens wordt daarnaar verwezen bij haar aanhalen van de volgende molens op de Nekkerspoel:
-Pasmolen, Nekkerspoel / Lakenmakerstraat - vóór 1348 graanwindmolen - 1876 verplaatst naar Ravels Eel en daar in 1956 ingestort
-Doorlaarmolen / Doxmolen, Lakenmakerstraat - vóór 1775 graanwindmolen - Petrus Docx was pachter in 1834 - 1862 afgebroken
-Paardekerkhofmolen, Nekkerspoelstraat - 1846 stenen graanwindmolen; was de jongste Mechelse molen - 1879 reeds opnieuw afgebroken
-Gerstermolen, Nekkerspoel - vóór 1830 geplaatste windmolen - snel verdwenen.
Om het nog wat sappiger te maken vind ik in datzelfde studentenwerk de aanduiding van het type molen en de kadastrale nummering:
-olierosmolen - C131, Nekkerspoelstraat
-olierosmolen - C225', Nekkerspoel / Boerenkrijgstraat
-pelrosmolen - C226, Nekkerspoel / Boerenkrijgstraat
Mocht jij er iets meer over vinden dan hoor ik het graag.
@Lars: ik weet niet of je er iets verder mee bent maar in het werkje dat ik in mijn vorige reactie aanhaalde vind ik het volgende:
Moedermolen/Pennepoelmolen/Gasthuismolen - Berklemveld achter Bruine Kruis ( nu = Leeuwerikstraat ) - 1302 graanwindmolen Gasthuismolen - 1403 ridder jan Schoonjans - 1521 Moe(l)dersmolen - 1726 Moedersmolen= grootste van de drie op Bruine Kruis - 1830 verplaatst naar Gelrode, draait daar nog aan de gelijknamige taverne.
Succes ermee!
En ne Molenaar... is da giene Meulder, int schoen Mechels ?
Meulder - Moelder - Moeder
Dat dacht ik dus ook toen ik dat bijkomend lettertje ( L ) las.
Deze Mechelse Molen kent natuurlijk iedereen !
En in den tijd dat er nog meikevers waren noemden wij die in oembek meulders.
Nu Nissan, met de Leaf, de eerste betaalbare elektrische auto op de markt gooit rijden we morgen misschien wel met zijn allen elektrisch. En hiervoor hebben we een pak power nodig. Misschien keren de molens terug naar Mechelen in de vorm van nieuwe wind-en watermolens.
Blijft alleen de vraag waar we die dan moeten gaan inplanten om ons uitzicht niet te verknoeien.
Want een MPE (aka Magnetenmolen) in je garage, om je auto en huis van elektriciteit te voorzien, zal nog niet voor morgen zijn, zekers ?
@ Luc
Ik denk dat we met jouw bron reeds de eerste vraag "Waar stonden die drie molens dan juist?" opgelost hebben. Bedankt voor de info.
Blijft nog over vraag 2 "waar zijn die andere twee naartoe?".
Ik ben op zoek naar 'n afbeelding van de dorpsmolen te Bonheiden.
Deze molen is afgebroken rond 1910? En stond op het einde van de Molenbergstraat in het dorp van Bonheiden.
Enige afbeelding?
Met dank
Louis Cools
ik ben al heel de tijd op zoek naar een oude foto van de molen, ooit gelegen aan de Hombekerkouter in Hombeek.Blijkbaar heel zeldzaam, zoals ik al gehooord heb. Als er toch iemand één heeft?
Tom, de molen stond bij Mie aan de molen en voordien nog bij de ouders van Mie. Alles nostalgie jongen.
Blijkbaar nergens geen foto meer van? Heb het wel eens op een vage pentekening gezien. Heb me al geregeld geïnformeerd bij de oudere generaties.
Tom, in Hombeek is er een oudheidkundige vereniging met de mooie naam HOEMBEKA . Iedereen kan daar lid van worden. Daardoor krijg je automatisch toegang tot het rijke archief van deze vereniging. Met grote zekerheid moet daar iets te vinden zijn over de koutermolenen. Die mensen hebben ook een website. Succes.
Hartelijk dank! G.L.
Nu dat ik hier Hombeek lees, heeft iemand een foto van de Zenne op de plaats van de Egleghemvijver (rare naam trouwens).
Bij het graven van deze vijver, zand nodig voor de aanleg van de toenmalige E10 heeft men de loop van de Zenne gewijzigd.
@Marcanne,
Ergens zit je wel in de buurt. De Zenne werd einde de jaren 1800 min of meer recht getrokken. Of beter nog er werd met de spade een nieuw traject gegraven. Zo gaat het van daar nu in een wijde bocht richting Leest. Tussen haakjes, de surfers kregen de laatste maand reeds vier keer nachtelijk bezoek van ettertjes. Maar goed verder met de Zenne. Inderdaad lag daar nog een restje van ongeveer 100 meter wat door de vijver werd opgeslokt. De oer Zenne stroomde dan verder onder de spoorweg richting Hombeek dorp precies daar waar nu het fritkot staat. Verder ging het dan achter de Sint Maartensschool , achter het kerkhof waar nu nog steeds de overblijfselen van de oud Zenne zichtbaar zijn. Verder gaat het dan richting Leest waar de oude en nieuwe Zenne opnieuw samen komen. Of daar nog resten te vinden zijn geloof ik niet.
@G.L.
foto van de Zenne
De rivierloop van de Zenne is met mensenhanden verplaatst. Het enorme slip dat na de veelvuldige regenbuien bleef liggen in de bochten van het hammeke, werd een hinder voor de schepen die er langs moesten. In 1899-1900 besloot men die 'hindernis' weg te werken door de Zenne recht te trekken. En zo kwam het kapelke 't Hammeke, genoemd naar de ham in de rivier, van over te veranderen...
Het werk gebeurde door een groep voornamelijk hollandse arbeiders. Ze werden de 'stapuits' genoemd. Het werk gebeurde in 3 lagen, de onderste laag werd op de middelste gegooid, de middelste op de hoogste. Degenen die onderaan werkten, zaten in de stank (van verstikte aarde) en de ploegbaas riep geregeld: stap uit; de arbeiders van de onderste laag mochten een laag hoger gaan werken.
IN 1967 werd bij de aanleg van de E19, een zandwinningsput gegraven, de loop van Zenne wijzigde. Vroeger liep deze door het dorp. Men vertelde dat de stank van de gegraven put plastiek aantaste en metaal zwart deed uitslaan.