(foto: Jan Smets)

Hij leefde in een buitengewoon boeiende tijd; was dikke maatjes met de aartshertogen Isabella en Albrecht; Hij was een onvermoeibaar reiziger; maakte als jonge priester de woelige godsdienstoorlogen mee; en speelde later 'architect van het aartsbisdom'...:

Matthias Hovius - de derde aartsbisschop van Mechelen!  Deze lente vieren we het 450-jarig bestaan van dit aartsbisdom.  Hoog tijd om deze grote Mechelaar voor het voetlicht te halen.  Want kennen we hem wel écht?  Akkoord, we weten in het Groot-Begijnhof wel de Hoviusstraat te situeren..., maar verder?

Hij is dus de derde die de eer heeft om op de Mechelse bisschopstroon plaats te nemen.  De eerste, Perrenot de Granvelle, koos al snel het hazepad en zocht veiliger oorden op - en na nummer twee bleef de stoel enkele jaren onbezet...

(zie ook over de Granvelle:  http://www.mechelenblogt.be/2008/02/kardinale-jaren  )

Het zijn dan ook op zijn zachtst gezegd 'moeilijke tijden'.  Maar hierover zo dadelijk meer...

Matthias is een volbloed Mechelaar.  Hij is niet afkomstig van Besançon (zoals de eerste die het ambt bekleedde), en niet van Kanegem (zoals de huidige kardinaal), of van waar dan ook..., maar hij wordt geboren in 1542 in de schaduw van Sint-Rombouts.  Van 'Onder den toren', zoals ze dat in Mechelen plegen te zeggen.  Maar hiermee drukken we deze illustere figuur toch wel een beetje 'plat'.  Nee, Matthias Van Hove verdient méér dan de schaduw van onze Mechelse reus.  Hij mag best in het licht gezet.

Even situeren: in 1542 is 'ons Margrietje' al 13 jaar overleden, en Mechelen is van luisterrijke Hoofdstad wat verzonken in ... vergetelheid.    De pracht en de praal zijn  verbleekt.  Matthias groeit op in dat wat valer geworden Mechelen.  Hij besluit om priester te worden, en in Leuven studeert hij filosofie en theologie.  In 1566 wordt hij dan gewijd op de leeftijd van 24 jaar.

1566.  In dat jaar breekt de hel los.  In alle hevigheid woedt de Beeldenstorm door de Nederlanden.  Het zijn vreselijke tijden.  De eerste jaren van het priesterschap van Matthias Van Hove spelen zich af tegen de achtergrond van een bloedig conflict.  Hij is pastoor in de Mechelse Sint-Petrus en Pauluskerk, en moet lijdzaam toezien dat zijn kerk in 1572 wordt geplunderd door Spaanse soldaten.  En in in 1580 moet hij zich zelfs drie dagen in een kast verbergen om uit de handen te blijven de Engelse plunderaars.  Nee, Matthias kent geen vreedzame start van zijn loopbaan.  Maar hij weet te ontsnappen aan zijn achtervolgers, en uit de kast gekomen, vlucht hij in een boerenkiel de stad uit...

(Hoviusstraat - foto: Jan Smets)

Vijf jaar later keert Van Hove terug naar zijn geboortestad.  Het is nu 1585, en de rust is weergekeerd.  Mechelen staat terug onder katholiek bestuur.

In 1589 sterft de tweede Mechelse aartsbisschop, Johannes Hauchinus.  En laat ons de naam maar vlug vergeten.  Belangrijker is dat Matthias ('Hovius' ondertussen) wordt benoemd tot vicaris-generaal.  En hiermee komt zijn kerkelijke carrière in een stroomversnelling.  Ondertussen likken de zuidelijke Nederlanden hun wonden.  Het politieke tij is gekeerd, en de Kerk kan starten met het moeizame werk van de katholieke hervorming.  En da's gemakkelijker gezegd dan gedaan, want heel wat kerken en kloosters zijn verwoest, en er is een nijpend tekort aan priesters.  Bovendien was het intellectueel peil van de lagere geestelijkheid vaak beneden alle peil.

                (Hoviusconvent - foto: Jan Smets)

Zeven jaar blijft de bisschopstoel onbezet.  Er zijn geen kandidaten die het zien zitten om er plaats op te nemen.  Maar uiteindelijk wordt Matthias, de ijverige vicaris-generaal, benoemd tot derde aartsbisschop van het nog vrij jonge bisdom.  In februari 1596 wordt de Mechelaar gewijd in onze kathedraal.

Hovius'keuze blijkt een voltreffer van formaat.  De man is krachtdadig, en vliegt er met volle moed in.  Hij doet het katholiscisme herleven in zijn bisdom.  Is hij dan geliefd?    Dat kunnen we niet écht stellen.  Hij wordt wel erg gewaardeerd en gerespecteerd - en ook wel wat gevreesd.

Ja, hij kan behoorlijk hard uit de hoek komen.  Met de abdij van Affligem bijvoorbeeld worden harde onderhandelingen gevoerd over de financiering van het bisdom.  Maar Matthias wint vaak het pleit.

In Mechelen richt hij het Groot-seminarie op.  Deze pluim kan hij ook op zijn hoed steken. Enne... om de katholieke leer te verspreiden, stelt hij een catechismus op, die tot nog niet zo héél lang geleden een zekere... 'vermaardheid' geniet.  De eerste versie van deze Mechelse cathechismus, die hij samen met de onvermijdelijke jezuïeten samenstelt, verschijnt in 1609.

(Mechelse Cathechismus - foto: Jan Smets)

En dan was er die samenwerking met het aartshertogelijke koppel, die we van de geschiedenisboekjes onthouden, als vreedzame monarchen waaronder ons land 'gelukkige tijden' kent: Albrecht en Isabella.  Ja, onwaar is dat natuurlijk niet.  Even recaptituleren: Spanje herovert de zuidelijke Nederlanden.  Een overwinning in Oostende van Spinola, doet het tij keren.  En de vrome aartshertogen zien in deze overwinning de hand van OLV-van Scherpenheuvel.  Dat verdient dus een... kerk.  Zo gezegd, zo gedaan: op de 'scherpe ' nabij 'Sichem' wordt een bedevaartsoord uit de grond gestampt.  En de bekende koepelkerk (de eerste in onze gewesten) wordt gebouwd in 1609.  Nou, voor Matthias is dat een prima kans om de plek te vrijwaren voor het officieel kaholiscisme.  Als symbool kan het tellen!  Maar Hovius is wel gekant tegen alle vormen van magie die zonder kerkelijke interventie of goedkeuring plaatsvinden.  Bijgeloof duldt de aartsbisschop niet. Daarom laat hij terstond de 'heilige eik' waartegen het beeld al tijdenlang hing omhakken.  Van de restanten worden dan kopieën gemaakt van het mirakelbeeld.  En dat handeltje floreert...  Maar goed: Scherpenheuvel is voortaan een vredesmonument.  De aartsbisschop, de oorlog grondig moe (herinner je zijn vroegere perikelen), ziet het als een klein wonder...

                         (Albrecht en Isabella)

En dan is er dat andere waarmee hij grote roem oogst.  Tussen 1545 en 1563 had het beroemde Concilie van Trente plaats, waar de krijtlijnen werden uitgetekend voor een diepgaande hervorming van de Kerk.  Bon, heel wat jaren - de oorlog weet je wel - bleef de 'materie' onaangeroerd liggen.  Maar in 1607  wordt er in ons Mechelen ook een Concilie ingericht, om de 'Trente-richtlijnen' in de praktijk om te zetten.  Daar gaan we dan:  ten eerste: invoering van de clausuur in kloosters; ten tweede: oprichting van priesterseminaries (in Mechelen geeft Hovius dus al het voorbeeld), en ten derde: de uniformisering van de liturgie.  Een hele boterham.  Maar bleven de vorige bisschopsbijeenkomsten dode letter - nu heeft het concilie, geleid door Hovius, wel effect.  En op dit Mechelse concilie, houdt Matthias de belangrijkste redevoering uit zijn loopbaan.  Hij vergelijkt er ons verarmde land na de bloedige godsdienstoorlog met Jeruzalem na de Babylonische ballingschap.  En...dat nieuwe Jeruzalem dient opnieuw opgebouwd.  En de aartsbisschop spreekt vol vuur: 'Laat ons het onkruid uitrukken, schandalen en misbruiken vermijden! Laat ons afbreken wat slecht gebouwd is...'.  Dit is niet mis te verstaan!

(Hoviusconvent - foto: Hand Vdb)

Tot op hoge leeftijd -   De man wordt immers 78 jaar (en da's best behoorlijk oud in die tijd) gaat hij hoogspersoonlijk door met zijn missie.  Het hervormingsideaal dient uitgevoerd.  Constant is hij op reis in onze gewesten - In zijn jonge jaren te paard, en later met de koets.  Hij doorkruist het hele land als hij niet in Mechelen of Brussel verblijft.  Hij bezoekt kloosters, wijdt kerken en priesters (méér dan 2000!), vormt, zoekt oplossingen voor problemen...

In Mechelen neemt hij de leiding van de 'recuperatie' van de verspreide relicten van onze patroonheilige Rumoldus.

Voor Hovius primeert het geestelijk welzijn van zijn gelovigen boven persoonlijk materieel gewin.

Op 31 maart 1620 luiden de doodsklokken van Sint-Rombouts  Ze laten weten dat de rechtlijnige aartsbisschop gestorven is in de abdij van Affligem... Oudersdomkwalen laten hem de duimen leggen.  Hovius wordt overgebracht naar zijn geboortestad.  En op 16 juni gaat de Antwerpse bisschop Johannes Maldeus voor in de uitvaartplechtigheid.  Al de bisschoppen zijn er in de begrafenisstoet van de Wollemarkt tot aan de kathedraal.  Maar tussen al die hoogwaardigheidsbekleders lopen vooraan ook zijn meiden en knechten, een tikkeltje onwennig in hun door het sterfhuis betaalde kledij.

In de kathedraal hangt zijn bisschopsleuze: 'geduld overwint de machtigen'.

(foto: Peter Meuris)

Nadien wordt hij begraven in de grafkelder van de kathedraal, onder het hoogkoor.  Van zijn eenvoudige grafnis nam Peter Meuris onlangs nog een foto...

Hovius wordt opgevolgd door Jacob Boonen...

Hovius gaat de geschiedenis in als één van de belangrijkste aartsbisschoppen van Mechelen...

(bronnen: 'Verlopen schapen, schurftige herders, de helse dagen van een bisschop' - Leuven, Davidsfonds, 2002   -  en januarinummer 'Pastoralia', maandblad van het Aartsbisdom...)