(foto: Dominique Vanhaute)
Deze ongewone, maar ronduit knappe foto van het orgel van Sint-Rombouts, werd geschoten door torenwachter Dominique Vanhaute. Dit aparte standpunt geeft een andere kijk op dit monumentale instrument.
Het is dan ook niet zomaar een orgel zonder meer... Néé, het zogenaamde Stevensorgel is na dat van Gent en Antwerpen, het grootste van het land. En wat méér is: het bestaat nu vijftig jaar. En daarom speelt het 'Gouden Orgel' zondag uit volle borst om die verjaardag extra in de verf te zetten!
Natuurlijk was er voordien ook al een orgel aanwezig in onze Sint-Romboutskathedraal. Dat spreekt vanzelf. Voor de bouw van dit 'monument' zijn ook nog onderdelen gebruikt van het vroegere Van Peteghemorgel uit 1780. Het op aansturen van 'baron Flor Peeters', de muzikale virtuoos, werd het bestaande orgel omgebouwd, zodat het niet zomaar alleen geschikt was om de liturgische diensten op te luisteren, maar ook uitstekend kon dienen voor concerten.
Op zondag 16 november in het scharnierjaar 1958, werd het Stevensorgel, dat in Duffel werd gebouwd, ingespeeld door Flor Peeters en de nog maar heel recent overleden oud-stadsbeiaardier Piet Van den Broek... Het was indrukwekkend!
(foto; Jan Smets)
Het reusachtige orgel telt 6600 pijpen, gaande van enkele centimeters lang, tot 12,5 meter (!).
Het is wel nodig dat aan dit orgel wat bijgesleuteld wordt - want de tand des tijds knabbelt ook aan dit monument. De huidige organist van Sint-Rombouts, Peter Pieters, hoopt dat deze opknapbeurt wordt opgenomen in het dossier van de binnenrestauratie van de kerk. Zo zou immers het huidige elektrische systeem moeten vervangen worden door een computergestuurd. Afwachten maar...
Maar goed: zondag, exact 50 jaar nadat het Stevensorgel zijn eerste hemelse klanken produceerde, wordt een Feestelijk Jubelconcert gegeven in Sint-Rombouts! Enne...het is gratis bij te wonen. Waarop wacht je nog om dit te kunnen meemaken?
Praktisch:
zondag 16 november, om 16 uur.
organisten: Peter Pieters en Luk Bastiaens.
verteller: Johan Luyckx.
Werken van Buxtehude, Bach, Franck, Peeters en Messiaen.
(bronnen: 'Kerk en Leven' en 'Gazet van Antwerpen')
Schitterende foto's. Zou het kunnen dat onze torenwachter de foto genomen heeft uit onderstaand luik ?
(foto Peter Meuris)
Dit zou wel eens kunnen Peter... Je voegt er trouwens nog een héle knappe aan toe: mooie symmetrie... Ja, dit orgel is vanuit ongewone standpunten gefotografeerd de laatste tijd...
;-)
Dominique heeft duidelijk geen hoogtevrees (en dat mag ook wel voor een torenwachter :-)
@jan: als ge de Wannes en mezelf helemaal wilt zot krijgen, dan moet ge gewoon voortdoen. Ik vermoedde nooit dat er zoveel ruimte achter de pijpenkast was! Sjappo. ;-)
@Luc, Wil je in die grote ruimte achter de pijpenkast eens op expeditie gaan om te zien of er geen Chridtoffel op de muur geschilderd staat?
@ jokke: van mijn ' diensttijd ' herinner ik me alleen dat de twee orgelkasten ( oud en huidig ) volledig torenbreed waren zonder toegang achter de coulissen. Trouwens dan zou ik eerst door het cordon van de ' heren van de stad ' moeten breken en dat was undone of moet ik zeggen not done?
Aha, Jans leest Kerk+Leven.
:-D
Is dat niet de "gazet" met de hoogste oplage in Vlaanderen ?
Dus zullen de meeste bloggers die wel op hun salontafeltje hebben liggen.
Nietwaar ?
:-D
Alvorens onze Gim ons weer op een verkeerd been zet met zijn gazet, een orgel is een instrument om te zien ( bij gebrek aan bemanning ) maar vooral om te voelen ( en dat mag gaan van het hart naar het middenrif ) . Ik heb er nooit bij stilgestaan maar de gewaarwordingen vlak bij ' het beest ' zijn toch oneindig meer intens dan beneden op de begane vloer! Zeg dat ik het gezegd heb en ik wacht op mensen die dat beamen.
@ Luc :
Ben ik effe aan het snuffelen op verkoopswebsites... ineens een beeld van een schaal in "Mechelse Tin".
Na effe googlen blijkt dat te gaan over een Tinsoort, gefabriceerd door ene François-Bernard en Hippolyte Loret, die hun werkplaats naar Mechelen hebben gebracht (1845) en oa orgels en orgelpijpen fabriceerden.
Dus... zit er Mechelse Tin in ons Orgel ?
@gim: ik ben goed in het zwammen en het leuteren maar als ge iets specifieks wilt weten over orgels dan moet ge bij Wannes zijn. Ik ben trouwens benieuwd naar het antwoord maar ik heb zo een gevoel dat tin, als zwaargewicht metaal, niet direct aangewezen was om pijpkens mee te maken. Waarmee ik in één ademstoot kan zeggen dat ik er de ballen van af weet.
@ Luc : Ik ook niet.
Als je effe googlet op Mechelse Tin vind je bovenaan de lijst enkele links. Eén ervan is een downloadable Word-documentje. Ik haal er effe enkele fragmenten uit...
...In de Vlaamse orgelbouw zijn het vooral François-Bernard Loret (°1808-†1877) en zijn broer Hippolyte Loret (°1810-†1879) wiens activiteiten van belang zijn.
Op 11 september 1834 betaalt men in Bassevelde "aen den heer Franciscus Loret ter rekening der nieuwe kerkorgel"; op 3 april 1835 betaalt men het restant "aen den heer Loret, alsnu orgelmaker te Sint Nicolas". En dan, op 1 jan. 1837 betaalt men "aen dheer Vermeersch over den orgelmaker Loret te Sint Nicolas" voor een jaar onderhoud : de heer Vermeersch was immers in 1832 de schoonvader geworden van de jonge orgelbouwer. Aldus is het huis "Loret-Vermeersch" gesticht te Sint-Niklaas, en een zoon Vermeersch, nl. Henri, vertrok mee met zijn zuster om zijn schoonbroer te assisteren. Een goede tien jaar later, in 1845, werd het bedrijf overgebracht naar Mechelen...
...Fr. Loret ontpopte zich als een fervent zoeker naar nieuwe uitvindingen in de orgelbouw. Hij blijkt een ongelooflijk goed mechanieker te zijn, en slaagt erin de meest ingewikkelde toestanden toch tot functioneren te brengen. Ingewikkeldheid komt echter instrumentenbouw niet steeds ten goede, en oplaaiende controverses, waarin Fr. Loret tegen gereputeerde namen als conservatoriumdirecteur Fétis en orgelleraar Lemmens moet optornen...
...Pijpwerk hoofdzakelijk in tin/lood-legering; diverse percentages. Deels gemaakt in Loret's eigen vinding "Mechels tin" (= metaalplaat met een fijn laagje tin erop geperst)...
Dag allemaal,
Hier de torenwachter, de foto is idd genomen door het luik, binnenkort zal iedereen dat kunnen doen, hoogtevrees of niet!
Mooi 'klokkensteller' - en nogmaals proficiat met jouw knappe foto Dominique! Wil je hiermee zeggen dat met de 'nieuwe torenbestijging' het luik op één of andere manier 'open' komt te liggen??
Ik heb vernomen dat het luik opengezet wordt en in de cirkel een glazen plaat komt. Zo krijg je een indrukwekkende blik op kathedraal en orgel.
@klokkensteller: Dit lijkt me een enorm goed idee.
Kan u dan ook ijveren dat gidsen tot op het doksaal kunnen ? (goed idee vind ik van mezelf)
Lieve Mechelaars
Op de 2de foto is nog iets interessants te zien!
Op de 2de foto zien we achter het ronde luik in de 2 niet wit geschilderde delen van het gewelf 2 objecten hangen.
Dit zijn 2 bronzen schellekens (klokjes) Deze waren eens, zeer lang geleden verbonden met het raderwerk boven. De uurslag werd gegeven op Salvator en het hamertje op het grootste schelleke links werd tegelijkertijd mee uitgelicht. Op deze manier kon men in de kathedraal mee tellen hoe laat het was. Op het halfuur gebeurde hetzelfde maar dan op het kleinere schelleke rechts. In de kathedraal van luik is dit systeem nog steeds actief.
bedankt voor deze boeiende bijkomende info!
Inderdaad, Jan en klokkensteller !
Enkele toelichtingen:
Metalen:
-lood en tin: het meest gebruikte orgelmetaal is een legering van lood en tin. Een legering wordt gekozen in functie van:
-klank: toevoeging van tin geeft meer helderheid aan de klank, lood meer grondtonigheid en draagkracht.
-stabiliteit van het metaal: lood is erg plooibaar, maar ondanks dat toch wel geschikt, vooral in de 17de eeuw werden veel pijpen in (vrijwel) zuiver lood gemaakt. Bepaalde lood-tin-legering blijken veel minder stabiel te zijn. Bij een foute keuze van legering zie je dat na minder dan 10 jaar vooral de grote frontpijpen gaan doorzakken.
-uitzicht: een hoger tinpercentage geeft meer glans; voor frontpijpen zal dus meer tin gebruikt worden. Tot in de 18de eeuw was het ook een gewoonte om de frontpijpen met een tinfolie te bekleden o.w.v. het mooie uitzicht. Deze tinfolie werd aangehecht met... geklutste eierdooiers. Zo is er een verhaal van een orgel waarbij na restauratie na korte tijd de tinfolie naar beneden begon te zakken; legbatterij-eieren zijn hier dus niet geschikt voor... -het budget: tin is veel duurder dan lood, vandaar ook het gebruiken van tinfolie en "Mechels" tin zoals door Loret toegepast.
Het kathedraalorgel
Er is geen ruimte achter de pijpen. Op de prachtige foto hierboven zie je achter de frontpijpen enkel de panelen die als "dak" dienst doen, maar daaronder is alles volgebouwd. Bij mijn weten zijn er geen interessante schilderingen op de wanden in het orgel, maar de volgende keer als ik er binnenkom, zal ik eens kijken of de "Rechtvaardige Rechters" daar toevallig toch niet ergens verstopt zitten.
Volgens mij zit er geen Mechels tin in het kathedraalorgel. Een deel van de frontpijpen is in de klassieke tin-lood-legering gemaakt, en de allergrootste zijn in zink.
Loret
De orgelbouwers Loret hebben een omstreden plaats in onze geschiedenis. Zij realiseerden op aansturen van Fétis die hierboven al vermeld werd, enkele innovaties die de orgelbouw in ons land moesten actualiseren. Wat de orgelklank betreft, heeft dat tot zeer interessante realisaties geleid, waarvan het mooiste voorbeeld het orgel van de Finisterrekerk in Brussel is. Jammer genoeg bezondigden zij zich op technisch gebied aan nogal wat minderwaardige "bricolage" waardoor de meeste van hun instrumenten op lange termijn mechanisch onbetrouwbaar bleken te zijn en moeilijk te onderhouden. Het extreemste voorbeeld daarvan is het grote orgel van de abdij van Averbode, waar alles zo dicht op elkaar gepropt zit in de orgelkast, dat normaal onderhoud onmogelijk is. Kwalitatief waren in die periode de orgels van Merklin, Van Bever en Schyven (Sint-Pieterskerk) veel hoogstaander.
Vermeersch
Henri Vermeersch heeft na zijn activiteit bij Loret, het bedrijf van Theodoor Smet uit Duffel overgenomen. Nadien werd het verdergezet door schoonzoon Petrus Stevens. Tot in de jaren '80 van de vorige eeuw was het bedrijf in handen van de familie Stevens. In die periode hebben ze het kathedraalorgel gebouwd en de orgels van de Katelijnekerk en O.-L.-Vrouw-over-de-Dijle gerenoveerd. Het orgel in de voormalige paterskerk was een werkstuk van Petrus Stevens en staat nu in gewijzigde toestand in een kapel in Lier.
En nu we toch bezig zijn: in de 19-de eeuw was in Mechelen nog een orgelbouwer actief: Cappuyns-Ceulemans, die zoals Theodoor Smet eerder voortbouwde op de klassieke traditie van de 18de eeuw. Een vergeten instrument van deze bouwer staat in de oude kapel van het Sint-Romboutscollege. De laatste keer dat ik het gezien heb, kon je er nog op spelen.
Bedankt, Wannes, voor deze meer dan gedegen informatie. Meer van dat !
Keep up the good work.
:-)
Enne... als je Cappuyns mechelen orgel intikt op Google, krijg je een pak links waar hun orgels overal te vinden zijn. Een naam, die blijkbaar klinkt als een gedegen klok, in de Orgelwereld !
@Wannes: merci voor den uitleg ( ik ga er nog geraken ).
Geachte Peter Pieters,
is het mogelijk dat u contact met mij opneemt, want ik heb enkele vragen aan u betreffende het orgel in de Romboutkathedraal in Mechelen.
Alvast bedankt voor uw reactie.
Met vriendelijke groeten