(foto: Jan Smets - schilderij Willem Geets; detail)

Hier zitten ze gezellig rond 'Tant'Margriet' geschaard: 4 blauwbloedige telgen...
4 kleine Habsburgertjes, geboeid door het poppenspel.
De Mechelse kunstenaar Willem Geets borstelde dit werk in de negentiende eeuw, en toont ons een romantische 'interpretatie' van deze episode uit onze stedelijke geschiedenis...
4 kleine, adelijke wezen...
Vader Filips stierf jong, en hun moeder Johanna van Castilië werd gek van verdriet, en zou sindsdien de weinig flatterende titel 'de Waanzinnige' meedragen.
Of Margareta hun luiers heeft ververst, weten we natuurlijk niet - wél dat deze vier kinderen opgevangen werden in Mechelen, voor ze, allen, één voor één de vier windstreken werden ingestuurd, strategisch, als pionnen, op het schaakbord verschoven, weloverwogen, in het belang van het Huis van Habsburg.
Austriae Est Imperare Orbe Universo.



Hoe verliep hun leven...
...van hen, én van de twee anderen die in Spanje werden opgevoed...
De bekendste is natuurlijk de oudste:
Kareltje...
De in 1500 in Gent geboren prins, zal ooit een Rijk bezitten waarin de zon nooit ondergaat...
Karel V - in onze gewesten steevast 'Keizer Karel' genoemd.


(Karel V)

Als zijn vader, Filips de Schone, sterft, erft hij de Nederlanden en Bourgondië.
Maar opa, Maximiliaan zal tot 1515 het regentschap waarnemen.
Zijn tante, zorgt voor z'n opvoeding, en wordt hierin vakkundig bijgestaan door de latere Paus Adrianus VI.
Bij de dood van z'n Spaanse oma, Isabella van Castilië, gaat de troon over op haar dochter - Karels moeder - Johanna. (haar oudere broer en kroonprins, Juan - weet je nog: de tweede echtgenoot van 'ons Margriet' was immers jong gestorven...).
Maar... ze wordt gek verklaard, en opa Ferdinand neemt het regentschap over tot hij sterft in 1516.
Karel erft een groots Rijk tot delen van de 'Nieuwe Wereld' toe...
(let eens op de voorgevel van ons stadhuis: daar troont de Keizer, geflankeerd door de 'Zuilen van Gibraltar' - want veel verder dan deze 'zuilen', reikt zijn Rijk...)
Strubbelingen komen er alras met de Franse Koning Frans I, die het ook wel ziet zitten om over 'Het Heilig Roomse Rijk ' de scepter te zwaaien.
Na de dood van Keizer Maximiliaan komt het tot een confrontatie - maar uiteindelijk wint Karel het pleit.

Karel huwt met Isabella van Portugal in 1526 (tot 1539).
Ze krijgen één zoon: de latere Filips II, en twee dochters.
Maarre... de Keizer rijdt vaakt een scheve schaats, en zo krijgt hij bij de Vlaamse Johanna van der Gheynst nog een dochter, later Margaretha van Parma genoemd.
(enne in zijn latere levensjaren voltooit Don Juan het kinderrijtje...).
Karel krijgt met héél wat conflicten te maken:
het protestantisme steekt zijn kop op; er zijn spanningen in de Spaanse Koninkrijken, en in de Italiaanse gewesten, én de Turken belagen de grenzen van het Rijk...
Zovéél is er te vertellen over zijn politieke loopbaan - maar het zou ons té ver leiden in deze topic.
In 1555 is de Keizer vermoeid en teleurgesteld na de Godsdienstvrede van Augsburg, die hij ziet als persoonlijke nederlaag.
Hij doet troonsafstand: Filips kan de Spaanse troon op, en krijgt er de Nederlanden en Bourgondië bij.
Broer Ferdinand krijgt de Oostenrijkse erflanden.
Voortaan zijn er een Oostenrijkse en Spaanse Habsburgse tak...
Karel trekt zich terug in een klooster in de Extramadura.
(drinkt hij daar ook nog van het Mechelse bier dat hij laat overbrengen uit onze stad?)
Hij overlijdt op 21 september 1558...


(Eleonora van Habsburg)

Twee jaar voor ons Kareltje (op 15 november 1498), wordt Eleonora geboren - de oudste dochter van Filips en Johanna.
In Brussel staat haar wieg.
En in haar kinderjaren woont ze onder de vleugels van tante Margareta van Oostenrijk in de Mechelse Keizerstraat.
Ze wordt algemeen omschreven als de mooiste uit het rijtje Habsburgertjes.
(en da's geen wonder: de halve familie is 'gezegend' met de bovenmaatse Habsburgse kin... Deze schoonheid 'mist' ze...)
Op 20- jarige leeftijd wordt ze naar Portugal gestuurd, om er de ringen uit te wisselen met Emmanuel van Portugal.
Ja, die Habsburgers: op vele Europese tronen zitten er telgen van die familie.
Hun huwelijkspolitiek is beslist gewiekst te noemen.
Koningin van Portugal: het is niet mis!
Haar tweede huwelijk is ook een ferme zet.
In 1547 staat ze voor het altaar met de voormalige vijand van haar broer: de Franse koning Frans I!
En zo kan ze ook de titel van koningin van Frankrijk in haar cv schrijven.
Frans sterft in 1547.
In haar laatste levensjaren trekt ze ook naar Spanje, naar broerlief, de afgetreden Keizer Karel.
Enkele maanden later voor haar broer sterft ze daar: op 18 februari 1558...
(en nog in datzelfde jaar gaat ook haar zus Maria van Hongarije, die ook in Spanje is gaan wonen, er dood: na haar, en na Karel: op 18 oktober 1558...)


(Isabella van Habsburg)

Isabella, het derde kind - in 1501 in Brussel geboren - kent een kort en turbulent leventje.
Het begint alleszins vredig in Mechelen bij tante Margriet.
Maar het behaagt Opa Maximilaan om haar uit te huwelijken aan Christiaan II van Denemarken.
Op 13-jarige leeftijd huwt ze met de handschoen, en een jaartje later wordt zij opgehaald door de Aartsbisschop van Noorweren.
In 1515 huwt ze écht, met Christiaan, in Kopenhagen, en draagt voortaan de naam 'Elisabeth'.
Deze Christiaan neemt het niet zo nauw met de huwelijkstrouw.
Zijn Hollandse maitresse Duveke Sibritsdochter woont zelfs in 't zelfde kasteel.
Dat zint Maximiliaan niet (ook al is het de gewoonste zaak dat de hooggeplaatste blauwbloedigen van het ene bed in het andere duiken: in het openbaar wordt het niet geduld!!).
Hij eist dat Duveke het Hof verlaat - maar Christiaan veegt aan het gebod zijn voeten.
Tièns...:
in 1517 sterft Duveke door vergiftiging?
Maar er is ook nog haar moeder Sigbrit - en deze krijgt een enorme invloed op de staatszaken.
Het politieke bewind van Christiaan zorgt voor veel wrevel bij de Zweedse adel, én nadien ook bij de Noorse en Deense...
Het oproer dat in 1520 ontstaat krijgt een orgelpunt met het bloedbad van Stockholm.
Al deze tegenstand breekt de macht van Christiaan, en na een opstand in 1523, vluchten Isabella en Christiaan, mét kinderen en mét Sigbrit naar Vlaanderen... voor hulp...
Maar broer Karel weigert steun te bieden.
En ook tante Margareta in Mechelen zegt 'njet' .
Christiaan is dan ook nog een aanhanger van het Lutherse geloof - en dat kan dus niet.
Isabella volgt hem in dat geloof (al blijft ze in haar hart wél Katholiek).
Haar andere broer Ferdinand I, breekt hierdoor met zijn zus!
Het gaat van kwaad naar erger... het geld raakt op, en het huwelijk is op sterven na dood (ook al blijft Isabella nog liefde koesteren voor haar ventje... Ze blijft hem steunen in zijn acties en geloof).
Ook wil zij géén regentes worden voor haar zoon, en Deense troonopvolger, Hans.
Tante Margareta wijst hen uiteindelijk een residentie aan in Lier.
Maar in 1526 sterft de uit het land gezette Koningin na een bezoek aan Zwijnaarde.
Ze wordt begraven in de St.Pietersabdij te Gent...


(Ferdinand I)

De kleine Ferdinand, het vierde kind op rij, wordt niet geboren in het Vlaamse Gent of Brussel - maar Johanna van Castilië brengt hem ter wereld in Alcala de Henares op 10 maart 1503...
Hij wordt niet zoals de drie vorige kinderen in Mechelen opgevoed, maar wél aan het Hof van zijn grootvader en naamgenoot Ferdinand (van Aragon). In hem zien de Spanjaarden de gedroomde opvolger zie(eerder dan in Kareltje die geen Spaans kent...) Op 13 jarige leeftijd wordt hij in Wenen uitgehuwelijkt aan Anna van Bohemen.
Nooit zet hij nog een voet in het land van zijn kinderjaren...
In de Stephansdom zal hij er zélf niet bij zijn.
Het klusje wordt geklaard door Opa Maximiliaan van Oostenrijk, die graag als plaatsvervanger optreedt...
Maar er is méér!
Het wordt een zogenaamde 'Doppelhochzeit', want Ferdinands jongste zusje, de toen 10-Jarige Maria, krijgt er de ring rond de vinger geschoven van de broer van Anna: de latere koning Lodewijk II van Hongarije.
Ja:
Austriae Est Imperare Orbe Universo!
Ferdinand wordt later aartshertog van Oostenrijk, koning van Bohemen en Hongarije, en... vele jaren later, bij de troonsafstand van z'n oudere broer, de grote Keizer Karel V, ook nog eens keizer van het Heilige Roomse Rijk!
Een hele mond vol dus.
Anna en Ferdinand hebben een hele trits kinderen, die allemaal zouden ingezet worden op het Habsburgse schaakbord...
De oudste, Maximiliaan II erft later de troon.
Andere kinderen mogen door hun huwelijk de kroon dragen in Polen (Catharina), Toscane (Johanna), Beieren (Anna)...
Na de dood van Karel, zal zijn zoon Filips II Spanje, de kolonies, de Nederlanden en de bezittingen in Italië erven.
Da's de Spaanse tak.
Ferdinand wordt de stamvader van de Oostenrijkse tak van de machtige Habsburgfamilie.
De man leeft van alle kinderen van Filips de Schone en Johanna de Waanzinnige, het langst.
Hij sterft op 27 juli 1564 in Wenen, maar wordt begraven in de Sint-Vituskathedraal in Praag.


(Maria van Hongarije)

Een hele boeiende figuur is het op één na jongste kind van de Habsburgfamilie.
Maria wordt in Brussel geboren op 18 september 1505.
En net als al haar twee oudere zussen en broer Karel wordt ze opgevoed door Margareta van Oostenrijk, de landvoogdes van de Nederlanden.
Weet zij veel dat zij later ook deze taak op haar schouders mag laden.
Het kind heeft haar eerste verjaardagskroon nog niet op het hoofd gezet, of haar onverbeterlijke Opa, Maximilaan, heeft haar reeds beloofd aan de oudste (nog ongeboren!!) zoon van Wladislaus II, koning van Hongarije en Bohemen...
Dat zal ook zo gebeuren.
Het echtgenootje komt ter wereld op 1 juli 1506 - maar om te trouwen is dit nog nét iets te jong, en daarom wordt er gewacht tot het huwelijk (weet je wel: 'de Doppelhochzeit') in 1515 kan gesloten worden in Wenen.
Na dat gearangeerde huwelijk wordt Maria in Innsbruck op haar rol als koningin voorbereid.
En daarvoor moet ze dus nog eerst officieel trouwen ook met Lodewijk - en dat zal geschieden in 1522.
Amper vier jaar later sterft de jonge echtgenoot in de Slag bij Mohacs, tegen de troepen van de Ottomaanse sultan Sülleyman I.
Hij is twintig jaar.
De net iets oudere Maria neemt het regentschap in Hongarije over, tot de nieuwe koning, haar eigen broer Ferdinand de troon en kroon zal 'beheren'.
Maria zal nooit meer hertrouwen, en net als haar tante Margareta hult ze zich voortaan in weduwenkledij...
Als haar tante sterft in 1530, vraagt broerlief Karel of zij landvoogdes van de Nederlanden wil worden.
Dit doet ze - en ze doet dat met veel toewijding en inzicht.
Ze heeft hersens én talent, en kan hiermee wedijveren met haar voorgangster.
Ja, de jongste van het rijtje is een markante persoonlijkheid, met een ruime belangstelling voor politiek, humanisme, muziek en Renaissancekunst.
Ze bevordert de territoriale eenmaking en versterkt het bestuur in de Nederlanden.
Ze krijgt zelfs méér macht dan haar tante.
En dat doet haar al wel eens botsen - vooral met Antoine van Lalaing, de graaf van Hoogstraten, en ooit persoonlijke raadgever en vriend van 'tante Margriet'.
Ze heeft een goeie reputatie in de Nederlanden, en verdedigt met verve de belangen van onze gewesten.
Voor ons, Mechelen, is het wel jammer dat ze het Hof verplaatst naar Brussel.
In Couvin, in de provincie Namen, laat te een versterkte stad aanleggen: Mariembourg.
In die streek kan ze ook naar hartelust jagen - want dat is een uit de hand gelopen hobby van haar.
Voortdurend moet ze zich wel zorgen maken over de expansiedrang van Frankrijk en Engeland richting Nederlanden.
Maar ook het opkomend protestantisme bezorgt haar kopzorgen.
Ook als is ze op godsdienstig vlak vrij gematigd (men beweert zelfs dat ze een zekere sympathie koestert voor het Luteranisme) - ze zal de strenge plakkaten tegen de ketters wél toepassen, in haar grote trouw aan Karel.
Als Karel in 1555 aftreedt, legt Maria ook al haar functies neer, en keert naar Spanje, naar haar broer...
Eerst staat ze haar opvolger Emanuel Filibert van Savoye, de nieuwe landvoogd, nog een jaar bij.
In Spanje sterft ze in 1558 - in hetzelfde jaar als Karel en haar zus Eleonora...


(foto: Jan Smets - detail schilderij W.Geets)


Het kakenestje in dit rijtje is Catharina van Habsburg - nummer 6 - het laatste kind van Filips en Johanna...
Het meisje wordt op 14 januari 1507 geboren, na de dood van haar vader.
Zij heeft hem dus nooit gekend.


(Catharina van Habsburg)

Zij wordt niet in Mechelen opgevoed.
Net zoals broer Ferdinand beleeft ze haar kinderjaren in Spanje.
Op latere leeftijd zal zij huwen met Johan III van Portugal, en wordt hiermee koningin van dit land.
Het is de tweede zus van Karel V die deze eer te beurt valt...
(de zus van Johan III, Isabella, is de vrouw van Keizer Karel V, de broer van Catharina...)
9 kinderen krijgt Catharina, maar géén van allen wordt oud genoeg om hun vader, Johan, op te volgen.
Op de troon komt wel een kleinzoon van Catharina: Sebastiaan van Portugal.
Catharina van Habsburg sterft op 12 februari 1578...

6 kleine Habsburgertjes...
4 'Mechelse'...
2 'Spaanse'...
ze hebben het aanzicht van de 16de eeuw grotendeels mee bepaald...