Joos de Rijcke, ooit van gehoord?En toch is hij onmiskenbaar een belangrijk Mechelaar!Is hij geen bekende bij u?Geen nood, lees gewoon verder!Joos de Rijcke, ook wel Jodoco Rique of Jodoco Ricci, (Mechelen 1498-1578) is een missionaris en geschiedschrijver uit de 16e eeuw. Hij schreef het eerste en oudste bewaarde Nederlandse reisverslag over het Incarijk.  Hij zou geboren zijn in de Milsenstraat op 29 oktober 1498 als Joos De Rijcke van Marsselaer, zoon van Mejuffer Jonkvrouwe Joanna van Marsseler. En de familie was niet van de minste ! Adriaen Floriszoon Boeyens (de latere paus Adrianus en leraar van Karel V aan het hof van Margaretha van Oostenrijk, zie afbeelding) was een vriend van de familie. Het is dan ook niet ondenkbaar dat Karel V en Joos de Rijcke (bijna even oud) speelkameraadjes waren.Op 17 jarige leeftijd legde Joos de gelofte af bij de Minderbroeders in Gent, maar zijn openbaar leven begint pas vanaf 1532. We hebben nog geschriften van zijn eigenste hand. Er zijn nog reisverslagen overgebleven, die een schat aan informatie opleveren over hoe men in die tijd reisde.Op vraag van de Spaanse troon naar missionarissen voor de nieuwe overzeese gebieden, besluit hij om de oversteek te wagen. Hij arriveerde als Franciscaans missionaris in Quito (hoofdstad van Ecuador), als een der eerste Europses zendelingen in het pas veroverde Incarijk. Tijdens de verovering door de Spanjaarden in 1534 werd de stad tot de grond toe afgebrand, en opnieuw gesticht onder de naam Muy noble y muy leal ciudad de San Francisco de Quito (Zeer hoogstaande en zeer loyale stad van Sint Franciscus van Quito).Een jaar na de verovering van de stad door de Spaanse conquistadores, schreef hij in 1536 het reisverslag over Tawantinsuyu, het Incarijk, naar zijn familie.(vrij vertaald)... ook weten ze niet of er een God is. Want alle kracht en macht schrijven ze toe aan de zon (...) Zij hebben huizen en zeer grote timmerwerken opgericht ter ere van de zon. Ze hebben geen afgoden. Maar tijdens hun brasserijen, maaltijden en dronkenschappen, werpen ze een drank, gelijk ons bier, in het vuur dat ter ere van de zon is gestookt (...)Hij vindt de inca's moedig, maar ze bleken wel schrik te hebben, niet van de Spanjaarden, maar van hun paarden. Hij vergelijkt de lokale Incabevolking zelfs met de keizers van Rome. Joos is ook en vooral onder de indruk van de wegen, de paleizen en de hangbruggen die door de Inca's zijn aangelegd. Hij veroordeelt ook de gouddorst van de Spanjaarden:(vrij vertaald)De begeerlijkheid naar het goud is zo groot dat diegenen die herwaarts reizen, noch de arbeid, noch de ziekten, noch de dood vrezen. Ik geloof dat als men goud zou vinden bij de Hellemond, dat de Castilianen naar daar zouden reizen!.Toch zag hij ook de goede kant van de zoektocht naar goudTerwille van het goud wordt er veel land ontdekt dat anders onbekend zou blijven, en ook veel zielen die zalig werden, en die anders niet zalig zouden zijn: De redding van de zielen ziet hij als de ultieme rechtvaardiging voor Spaanse zucht naar het goud.Het door hem gestichte klooster in Quito groeide uit tot een centrum op gebied van onderwijs, cultuur en religieus leven. Hij leerde de Indianen ploegen met ossen en hoe ze jukken, ploegen en karren moesten maken, en hoewel men het nooit heeft kunnen bewijzen, wordt er ook gezegd dat hij het graan heeft ingevoerd in Zuid-Amerika.In 1538 had hij reeds 28 kloosters (missieposten) gesticht ! In zijn brief van 1564 schrijft Joos dat er al meer dan 40 kloosters zijn van zijn orde. De meeste daarvan zullen, zoals elders in de Nieuwe Wereld, waarschijnlijk nog steeds zeer klein zijn geweest.Binnen het missioneringswerk van Joos de Rijcke bekleedde het onderwijs aan de inheemsen een voorname plaats. In het franciscaner klooster van Quito stichtte Joos omstreeks 1550 een school (het college van San Andres) die tot op de dag van vandaag bestaat. Naast het leren lezen en schrijven van de Spaanse taal kregen de leerlingen er les in zang en muziek (voor de religieuze eredienst) en werden ook allerhande beroepen aangeleerd zoals hout- en metaalbewerking.    Na de dood van Atahualpa, de laatste Inca, ontfermde Joos de Rijcke zich over diens kinderen die door hun vader bij de aankomst van de Spanjaarden naar Quito waren gestuurd. Daar was wellicht een zekere berekening mee gemoeid, want met name de zoon van de Inca werd door de inheemsen als een god vereerd en kon dus uitstekend dienst doen om de bevolking te helpen pacificeren en christianiseren. Deze zoon, die Francisco werd gedoopt, kreeg een katholieke opvoeding en diende als lichtend voorbeeld voor de rest van de inheemsen.    De gevangenneming van Athualpa, de laatste Incaleider.Joos de Rijcke is tientallen jaren lang een van de leidende figuren geweest van de franciscaanse missie in het voormalige Incarijk. Blijkbaar krijgt Joos omstreeks 1546 af te rekenen met opposanten in eigen rangen, die zijn gezag als hoofd van de plaatselijke franciscaanse missie niet langer aanvaarden.De laatste brief van Joos uit Quito naar Vlaanderen dateert van 1564. Het is een korte brief waarin hij de gardiaan van het klooster van Gent verzoekt hem in te schrijven in het boek van de overledenen, alsof hij reeds gestorven zou zijn. Hij voorvoelt immers, zo zegt hij, zijn naderende dood. Voor een man van 66 jaar was een dergelijke gedachte in die tijd niet ongewoon.Zowaar een schitterend levensverhaal van een Mechelaar in Quito !Bronnen:- 'Joos De Rijcke, Jodoco Rique, 1498-1578, Eerste Vlaamse zendeling in Zuid-Amerika.' Jos Martens, Jos Van Doren, Henck van Dycke, Vzw Emeraldus, Ecuadorcentrum- http://users.telenet.be/joosdr/