De familie langs m'n vaderszijde heeft een aantal
generaties lang gewoond in de Mechelse wijk Battel.
Toen m'n overgrootvader aan de baronnenfamilie Empain, die toen in Battel 'resideerde', weigerde om z'n oudste zoon - mijn grootvader - te laten werken op hun domein, mochten ze met het hele gezin opkrassen uit het huisje dat ze bewoonden, én dat toebehoorde aan deze 'adelijken'.
of... 'modern' lijfeigenschap in het begin van de twintigste eeuw...
Wie was deze Baron Empain?
Z'n naam klinkt vrij bekend in de oren (al was het alleen maar omdat 'n nazaat en naamgenoot in de jaren '70 werd ontvoerd in Parijs - een mediaspektakel dat nog méér werd uitvergroot toen van de jetset-baron Edouard vakkundig een vingerkootje werd 'verwijderd'...
Edouard, de 'oude' Baron, werd geboren in 1852.
Hij was een succesrijk ingenieur en zakenman.
Toen hij nog geen dertig jaar was, stichtte hij een eigen spoorwegmaatschappij, en bouwde de ondernemende adelborst 'ijzeren wegen' in Egypte en China.
Maar ook de metro van Parijs kwam tot stand dankzij deze Belgische BlauwBloedige...
Baron Empain bouwde Acec uit, en later ook de 'Compagnie de Fer du Congo'.
Zijn laatste en meest megalomane project was de aanleg van de visionaire stad Heliopolis in Egypte, in 1905.
(daar werd hij trouwens na z'n dood begraven...)
Tijdens W.O.I liet Baron Empain een bestaand kasteeltje tussen Leuvense Vaart en Battelse Bergen, verbouwen tot nieuwe woonplaats.
Prompt werd het verrijkt met vier torens.
Maar Edouard zou niet vaak thuis zijn wegens zijn veelvuldige verblijven in het buitenland.
Zodanig werd het voonamelijk bewoond door z'n moeder, en z'n zussen Louise ('Madame Denis') en Florence.
Als hij wel thuis was, lag z'n stoomjacht aangemeerd voor het kasteel.
De Baron stierf in 1929, en tot in 1941, bij de dood van Florence, was 'Madame Denis' er de bazige kasteelvrouw, die van de Battelaars verwachtte dat ze respect voor haar toonden.
Ze verhuisde nadien naar haar huis in de Vijverstraat (tot ook zij stierf in 1971).
Het hele kasteelcomplex werd in 1952 afgebroken, en alle gronden werden verkocht.
Enkel een paar restanten zijn overgebleven...
Maar die eerste helft van de twintigste eeuw was het landelijke Battel onlosmakelijk verbonden met de Empains die er een groot gedeelte van de grond, de bossen en de velden, én woningen bezaten...
De huizen die de Baron liet bouwen om te verhuren aan z'n werkvolk, waren toen allemaal uniform in groen en wit geschilderd.
Zo kon deze familie haar 'grootgrondbezit' extra in de 'verf' zetten...
Deze tijd, waarover m'n grootvader Frans Smets boeiend kon vertellen, is nu voorgoed voorbij - en is Mechels Erfgoed geworden...
Alleen rest er nog een straat als herinnering aan dit niet zo ver verleden:
...de Baron Empainlaan...
Mooie bijdrage Jan
Ik heb weeral heel wat bijgeleerd!
Hij is in 1825 in Beloeil geboren als telg van een kroostrijk , eerder bescheiden onderwijzersgezin.
Hij begon als tekenaar in een metaalbedrijf, maar zijn zakeninstinct liet hem later een steengroeve exploiteren, en nog later zijn eigen Banque Empain oprichten.
De rest van het verhaal noteerde ik in m'n post hierboven.
In 19O7 werd hij tot de adelstand verheven, met de titel van baron.
Bovendien was Baron Empain een grote mecenas, die grote bedragen voor wetenschapsonderzoek veil had.
Hij stierf te Brussel.
Immers als jongste telg van een familie blijf ik soms verstoken van een aantal wetenswaardigheden. Nu is het wel geen schande om op dit gebied wat minder te scoren dan de auteur van bovengenoemd artikel...
jans-nu we toch aan deze kant van mechelen zitten,en jij blijkbaar meer weet van deze kottéé, hoe zat het met de Beaullieu familie-grondbezit-kasteel?
http://www.beeldbankmechele...
alle glasramen vermeld als "Don de baron Empain" Ooit vonden Mechelse studenten van de Normaalschool het nodig om op alles wat in de kerk aanwezig was deze "slogan" aan te bren- gen.
Nog wat 'sprokkels' die ik pas van m'n vader hoorde:
-de familie had een aparte ingang aan de kerk, zodat ze niet met het 'gewone' volk door de grote deur moesten...
-als de boot van de baron in het Zennegat aankwam, werd er op een hoorn geblazen. Heel wat Battelaars kwamen toen in pure adoratie aangelopen om hem te begroeten.
-toen een familielid van de Empains in de jaren '4O huwde, kregen de misdienaars 2O fr. toegestopt...en een kerkboekje...
(een 'gulle' gift...)
Maar misschien vullen anderen deze info wel aan?
Van opleiding ingenieur begon Edouard Empain zijn carrière als tekenaar in een metaalbedrijf, vervolgens exploiteerde hij een steengroeve. In antwoord op het gebrek aan vervoerinfrastructuur op het platteland richtte hij de eerste buurtspoorwegmaatschappij op : de "Compagnie Générale des Tramways à voie étroite". Zijn ondernemingen zouden daarna overal in Frankrijk spoorlijnen aanleggen of opkopen. Om niet van de banken afhankelijk te zijn, besloot hij zijn eigen financiële instelling op te richten, de Banque Empain. In 1881 veranderde ze haar naam in "Banque industrielle belge". Edouard Empain stond ook aan het hoofd van talrijke ondernemingen die zijn participaties in vervoerondernemingen beheerden, zoals de "Compagnie des Railways à voie étroite". Hij bleef het potentieel van deze sector exploiteren, onder meer door overal ter wereld de techniek van elektrische aandrijving voor stadstrams te introduceren. De groep Empain werd zo actief in Rusland, Caïro, China, Kongo en uiteraard in Europa. Zijn grootste verwezenlijking blijft ongetwijfeld de bouw van de Parijse metro in het begin van de 20ste eeuw. Edouard Empain legde zich later ook toe op de productie en distributie van elektriciteit. Hij richtte zijn eigen ondernemingen op als "Electricité du Pays de Liège" of "Gaz et Electricité du Hainaut". In Charleroi gaf hij het in geldnood verkerende bedrijf "Electricité et Hydraulique" een nieuwe impuls door de oprichting van ACEC (Ateliers de Constructions électriques de Charleroi). In 1907 kreeg Edouard Empain de titel van baron. Zijn laatste droom was de realisatie van een omvangrijk vastgoedproject in Egypte. Hij kocht meerdere duizenden hectare grond van de Egyptische regering, waar hij huizen en gebouwen liet optrekken. Zo ontstond de stad Heliopolis, aan de rand van Caïro. Na zijn overlijden 1929 in Woluwe kreeg hij zijn definitieve rustplaats in de crypte van de basiliek van Heliopolis, in het centrum van zijn 'tuinstad'. Behalve industrieel vernieuwer en geslaagd zakenman, was baron Empain ook mecenas die grote bedragen schonk voor wetenschappelijk onderzoek.
(bron: http://www.belgium.be/eport...)
http://mechelen.blogt.be/me...
Ik werd vanavond geinterviewd voor het Radio 1 programma van Koen Fillet, 'Feiten en Fillet' over het verblijf van de familie Empain in Battel, naar aanleiding van de verkoop van de familie Empain. (en dit als gevolg van deze blogpost...)
http://www.radio1.be/category/vrije-trefwoorden/jan-smets
het fragment is hier te beluisteren...
ben aan het luisteren :)
fijn! ;-)
Hey Knap Jan !
Echt tof ! Je hebt het goed gezegd, Jan !!
Of een alleenstaande vrouw met drie kinderen die een lening aangaat van 7.500 euro om haar kinderen te laten studeren...de lening voor 3/4 heeft terugbetaald maar na een ongeval niet meer in staat is de 213euro/maand te betalen... Voorstel was dan ; betaal een bedrag van 25 euro/maand tot het afbetaald is...nu blijkt dat na 7 jaar trouw die 25/maand te hebben neergeteld ze LIJFEIGENE is geworden van Euler en Hermes , die ze nu meer dan 10.000 euro Moet, ongeacht hoelang ze de 25 euro verder betaalt, de schuld zal enkel groter Blijven worden...dit in de 21ste eeuw!!!
Het verhaal van baron Edouard Empain is wel iets ingewikkelder dan in de volksmond verteld wordt. Spijtig dat blijkbaar iedereen gegevens overneemt die onjuist of onvolledig zijn. Dat rechtzetten is heel moeilijk omdat de nu gekende bronnen als officieel erkend worden. Mijn algemeen oordeel is dat de baron een veel te belangrijke rol wordt toebedeeld in Battel en dat die rol moet toegekend worden aan zijn zusters. De figuur van de baron is het product van een mythe die door de onderdanige bevolking hem is toegewijd. De meeste verhalen zijn ontstaan na de dood van Empain. Madame Denis is pas een rol gaan spelen na de Tweede Wereldoorlog, na de dood van haar man toen ze in de Vijverstraat is gaan wonen.
Daarbij moet je nog rekening houden dat "die van het kasteel" heel eenvoudige mensen waren die amper de lagere school doorlopen hadden en dat het fortuin van hun broer daaraan weinig veranderd heeft. Onlangs las ik nog een brief van madame Denis uit 1969. Ze was bijna 100 toen. Haar stijl verraadt nog steeds wie zij ooit was geweest. Lees maar eens wat de pastoors over de familie Empain hebben opgeschreven; daarmee vervalt het beeld van de hovaardige familie die heer en meester speelden in Battel. Het zijn de twee zonen van baron Edouard die het gedrag vertonen dat aan hun vader wordt toegeschreven.
Wie echt geïnteresseerd is kan het boek lezen "Les Barons Empain" van Yvon Toussaint waarin 1 zinnetje staat over Battel.
Jans plaatste op 22 apr. 2010 een foto van een glasraam van de kerk van Battel. Indien je de tekst vergroot lees je het volgende: "à la memoire de ma mère Cath. Empain 30-1-'14 Bon. Fr. Empain" Voor de gedachtenis van mijn moeder Catherine L'Olivier 30-1-'14 Baron François Empain. Een gift van de broer van Edouard Empain en dat kwam meermaals voor.Bij "baron Empain" moeten we opletten over wie het gaat. Edouard werd baron in 1907, François in 1921. Het verhaal van het wachten op electriciteit om Catherine te begraven, is een fabeltje. De electriciteit in de kerk dateert van 1913 ( de Mechelse firma is geregistreerd) dus hoefde men daar niet op te wachten. De begrafenis van de moeder van Empain vond plaats begin februari en geen week na haar dood.
Deze dus:
(foto: Jan Smets)
Inderdaad Jans deze foto bedoelde ik. Jehebt ooit nog een glasraam getoond met de tekst: Baron Franciscus Empain senator Mechlinien E.J. ??? usque conjux Ghislena de Montblanc. Dit is ook de broer van Edouard Empain. Usque conjux mogen we vertalen als trouwe echtenoot van Ghislaine de Montblanc. Dit echtpaar woonde op het kasteel van Enghien dat hij samen met Edouaed had gekocht. François werd na de dood van zijn broer een vriend van Leon Degrelle en diende het Rexisme. In het kasteel vind je het wapenschil van de familie de Montblanc. Het schild van de Empains staat ook in het glasraam met spreuk die "werken" betekent.
Wij werken met een team aan een film over Battel. Ik verzorg daarin de historiek en ben nu bezig met alle bronnen die we vinden, te raadplegen. Via interviews en beeldmateriaal van vroeger en nu, trachten we Battel in beeld te brengen. Alle geïnteresseerden nemen best contact op met Geert Laarmans. Mail naargeert.laarmans@telenet;be
Mooi werk Roger! Ik weet dat jullie er al gedreven mee bezig zijn! Ik ben benieuwd naar het werk van jou en Geert. Hou ons maar op de hoogte!
Wij zijn ook op zoek naar al wie anedotes kent in verband met Battel. Hoe meer, hoe liever! Hoe we die informatie gaan verwerken, dat is voor later; nu komt het erop aan om zoveel mogelijk te verzamelen. Bijna iedereen moet nog herinneringen hebben aan zijn schooltijd in Battel.Vergeet niet dat voorwerpen eveneens interessant kunnen zijn. Misschien bewaarde iemand zijn of haar schoolschriften, rapporten, doodsprentjes, tekeningen. Van de vele verenigingen moet toch iets bewaard zijn: reglementen, ledenboekjes, muziekinstrumenten... . Wie iemand kent die dergelijke dingen bewaard, kan met ons contact opnemen.
Wij zullen jullie er dankbaar voor zijn.
Mijn tante heeft als adjudant gewerkt vanuit Holland voor de Baron. Haar naam was Henriette van de Flier.
Wie weet hier meer over??