(foto's: Jan Smets)

Ik leerde haar kennen rond 1980 toen ik verpleegkunde studeerde en stage liep in het rust-en verzorgingstehuis 'Heilige Familie' in het dorp van OLV-Waver.  Het werd beheerd door de Mechelse gasthuiszusters. De laatste zusters hebben onze stad al lang verlaten en verhuisden naar hier .  Het rustoord draagt nu de naam 'Huize De Pauw'.  Zuster Myriam die ondertussen ook reeds meer dan tachtig levensjaren telt, is overste van deze laatste Mechelse nonnen die zich meer dan 800 jaar hebben ingezet in de gezondheidszorg. 

Zuster Andrea, directrice van het rustoord -  was een sterke, rustige persoonlijkheid met een enigszins streng voorkomen - brilletje aan een ketting...., een bedaarde stap.  Haar levensverhaal kende ik in grote lijnen.  Ik wist dat ze Joodse roots had, en zich later bekeerde tot het katholicisme.... Pas later kreeg ik méér details over haar te horen.  En haar geschiedenis werd voor een groter publiek bekend door een expo in De Noker, in het kader van het cultuurjaar 2005 'Stad in Vrouwenhanden'.  Deze tentoonstelling heeft ze zélf niet meer kunnen bezoeken.  Even voordien overleed ze.  Ze werd 91 jaar...

(foto's: Jan Smets)

Ze behoren absoluut tot het Mechelse top-patrimonium.  Ze dan dan ook uniek.  Nergens ter wereld kan je zo'n grote verzameling van zulke merkwaardige en kunstzinnige retabels uit de 16de eeuw vinden.  Jaren geleden al kon ik ze bewonderen in de vertrekken van de gasthuiszusters in de Keizerstraat, die dit erfgoed dat vele generaties voor hen met veel liefde en vlijt hadden vervaardigd ,koesterden met hun beste zorgen.  Maar natuurlijk waren ze onderhevig aan de tand des tijds.  Kan ook moeilijk anders...,hoe goed de gasthuisnonnen ook hun best deden om ze zo goed mogelijk te bewaren.  Ik zag de Besloten Hofjes voor het eerst eind van de jaren zeventig in het klooster van 'het oud gasthuis'.  Het grote publiek leerde ze pas écht kennen toen ze verhuisden naar het Schepenhuis.  Nadien waren ze nog een tijdje te zien in de Zalm.  En sinds kort worden deze schitterende reliekkasten grondig gerestaureerd.  En dat is hoognodig om ze ook voor de toekomst veilig te stellen.  Een eenvoudige opdracht is het niet, omdat de Besloten Hofjes zoveel verschillende materialen bevatten waar telkens weer andere deskundigen onderzoek moeten bij doen, om de beste conservatiemethode uit te dokteren...  Maar éénmaal ze weer allemaal onder handen zijn genomen, zullen ze mooier ogen dan ooit.  Mechelen mag trots zijn op dit erfgoed.  Zo'n restauratieproces kost handenvol geld, en daarom wordt ook beroep gedaan op iedereen die hiertoe wil bijdragen.  Alleen zo kan de hele reeks behandeld worden.  10 000 Euro is nog nodig om de nog niet gerestaureerde Hofjes te restaureren.  Met een grootse crowdfunding hoopt men het nodige bedrag binnen de 90 dagen te verzamelen.  Je kan al doneren vanaf 5 Euro...

(foto's: Jan Smets)

Ik zag de Besloten Hofjes voor het eerst eind jaren zeventig.  Ik begon mijn studies verpleegkunde en liep stage in wat toen nog het OLV-ziekenhuis werd genoemd.  Ze stonden in het klooster van de gasthuiszusters in de Keizerstraat.  Niet veel Mechelaars kregen ze toen te zien.  Af en toe kwam er eens een groepje op afspraak langs om de unieke stukken met eigen ogen te bekijken.  En Marcel Kocken schreef er jaren geleden al een mooie bijdrage over.  In 1998 werden de zeven Hofjes door de overblijvende zusters overgedragen aan de stad, die ze in het Schepenhuis tentoon stelde.  Nadat het Schepenhuis werd omgeturnd tot Rik Wouters museum, verhuisden de merkwaardige retabels een tijdlang naar huis De Zalm.  Vandaag wordt het startschot gegeven van een méér dan grondige restauratie.  En dat is broodnodig!  Vijfhonderd jaar lang heeft de tand des tijds zijn werk gedaan.  Als dit unieke erfgoed voor de toekomst optimaal bewaard moet blijven, is het nu 5 voor 12 om in te grijpen.   Overste Zuster Myriam die met haar 78 jaar de jongste is van de zes restererende Mechelse gasthuiszusters, kwam vandaag een kijkje nemen in het tijdelijke restauratieatelier in Busleyden.  Ze was een tikkeltje ontroerd.  Dat zag je... 

(foto's: Jan Smets)

's Avonds keert de rust terug in het vriendelijke stadje.  De dagjestoeristen zijn verdwenen en  het historische plaatsje Beaune wordt weer slaperig stil binnen zijn nog grotendeels bestaande wallen.  Het is géén grote stad.  Beaune telt amper 40 000 inwoners, en het ooit zo belangrijke oord, dat in vroegere tijden een zware concurrentieslag leverde met het nu veel grotere nabijgelegen Dijon, ligt wat vergeten opzij van de grote route naar het zuiden en de zon.  Vergane glorie?  Mocht het Hötel Dieu niet met stip in alle reisgidsen vermeld staan als hoogst bezienswaardig, werd misschien geen stop gemaakt in dit Bourgondische stadje.  Ten onrechte.  Beaune is charmant, heeft leuke pleintjes, straatjes en parkjes, en is nog ouderwets intact gebleven.  Maar hét centrum van Beaune is ongetwijfeld Hötel de Dieu: cultuurmonument zonder weerga, en dé navel van de stad.  Het middeleeuwse hospitaal is één van de dingen die je zéker moet gezien hebben in deze streek.  De Mechelse gasthuisnonnen zijn nog steeds bijzonder trots dat 'hun' OLV-gasthuis ooit model heeft gestaan voor dit hôtel...  Vorige week was ik er - en met mij een gezelschap van iets meer dan dertig Mechelaars, onder leiding van stadsgids Rudi De Mets... Een vijfdaags reisje om in te lijsten!

(foto's: Jan Smets - Zuster Myriam, Bart Stroobants / Koen Anciaux, Edwin Van Fraechem en echtgenote...)

Rudi Van Poele had het beloofd.  En dan doet hij dat ook.  Samen met Rudi was ik onlangs te gast bij de laatste zes gasthuisnonnen van Mechelen - de laatsten van een achthonderdjarige geschiedenis.  Ze wonen nu in het rusthuis De Pauw in OLV-Waver, dat ooit door de Mechelse gasthuiszusters is gesticht.  Het bezoek resulteerde in een miniserie op Mechelenblogt: een bijeensprokkeling van een bewonderingswaardige geschiedenis, doorspekt met persoonlijke verhalen en anecdotes...

Rudi, medeblogger en stadsgids zou de gasthuisnonnen wéér naar Mechelen brengen: een eendagsbezoek naar waar het allemaal ooit begon in de nevelen van de tijd.  Maar de leeftijd en ongemakken die hier vaak bij horen, maken dat zo'n uitstapje niet zo evident is.  Zuster Myriam die het zeskoppige 'huishouden' als jongste, zowat bereddert, en bovendien nog voorzitster is van de beheerraad van het rusthuis, zou wél komen.  En samen met haar volgden de mensen van diezelfde beheerraad (waarvan nog een paar een sterke link hebben met het Mechels ziekenhuisverleden),én de mensen van het dagelijks bestuur van het rusthuis...

We starten met een uniek filmdocument (klik op onderstaande afbeelding):

(foto's: Jan Smets  -  film Rudi Van Poele)

(foto's: Jan Smets)

De zon schijnt gemoedelijk binnen.  En buiten plooit de omgeving zich achter de daken in groene stroken tot ver aan de horizon.  Aan de andere kant tekenen de torentjes van Waver een opmerkelijke skyline.  Aan de tafel is het gezellig babbelen met zes vrouwen, die hier een nieuwe thuis vonden: de Mechelse gasthuisnonnen.

 (het oude gasthuis in 1574 - De Noter)

(foto's: Jan Smets  - ZusterAgnes, Myriam en Imelda)

"Of ik nog een tas koffie wil?  of een wafeltje?"  Ik zit aan de tafel met zes vrouwen.  Ze zijn niet zo jong meer.  Maar ze zijn verrassend vitaler en minder broos dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Het zijn sterke vrouwen: 'die laatsten der Mohikanen'.  De laatste gasthuisnonnen van Mechelen blikken terug op hun eigen levensloop en op de eeuwenlange geschiedenis van het OLV-ziekenhuis, waar hun orde achthonderd jaar lang mee verbonden was, en waarvan zij de laatste erfgenamen zijn....

(foto's: Jan Smets)

Ze zijn nog met zes.  Zes sterke vrouwen tussen de 75 en 85 jaar.  Gewone vrouwen die ooit een levenskeuze hebben gemaakt - voor sommige een evidentie, voor anderen niet zo vanzelfsprekend.  Maar ze zijn er voor gegaan: deze laatste zes.  Gewone vrouwen met een buitengewoon levensverhaal.  Het zijn stuk voor stuk blije mensen, zonder frustraties om eventueel gemiste kansen.  Ze hadden een ideaal, en ze maakten het waar.  Ze zijn geen kwezels of heiligen die onder een stolp passen.  Nee: het zijn stuk voor stuk realistische 'madammen' die samen hun levensavond doorbrengen.  Gisteren zat ik met hen rond de tafel, en we blikten terug - soms met wat heimwee, en soms met een glimlach.  Ze zijn de laatsten - de allerlaatsten:  Myriam, Theresia, Imelda, Agnes, Godelieve en Isidora.  De voorbije jaren hebben ze vaak afscheid moeten nemen van oude medezusters.  En ze beseffen dat ooit iemand van hen als laatste 'de deur zal sluiten'.  Dan zal een achthonderdjarige geschiedenis worden afgesloten: de lange geschiedenis van de gasthuiszusters van Mechelen - een eeuwenlang verhaal van zorg en inzet in de gezondheidszorg van deze stad...