(foto's: Jan Smets)

Heel binnenkort mag na lange tijd de horeca weer de deuren openen.  Het zal wel wat aanpassing vergen en hélemaal als voor de coronacrisis zal het voor een tijdje niet zijn.... Voor een landje van levensgenieters zal dit effe wennen worden.  Ik wil alvast veel moed wensen aan al die Mechelse cafébazen die nu met veel creativiteit en krabben-in-het-haar het moeten gaan waarmaken.  Voor de gelegenheid diep ik een beduimeld boekje uit 1945 op dat ik onlangs op de kop kon tikken bij boekhandel De Slegte: 'De Mechelsche bierhandel' - geschreven door de bekende volkskundige Jozef Van Balberghe...

(foto's: Jan Smets)

Willen we deze dagen nog even in de nostalgische sfeer blijven hangen?  In mijn vorige artikeltje had ik het over 'folklorist' Frans Perckmans en hoe deze zelfdidact minitieus en met veel heimwee schreef over het Mechelen van zijn jeugdjaren.  Frans woonde in die tijd met zijn ouders in de Befferstraat 21, waar de familie een afspanning bestierde.  In een huis dat dateerde van 1471 was hun herberg 'In de Tent' gevestigd.  Zoek er niet langer naar.  Dat oorspronkelijke gebouw staat er al lang niet meer.  Nu huist hier begrafenisondernemer De Meerleire.  In één van zijn boekwerkjes heeft Frans het over volksherbergen, 'spijshuizen' en danszalen.  Allemaal verdwenen.  Dat hij ook zijn vele herinneringen bovenhaalt aan het leven in 'De Tent' hoeft ons niet te verwonderen.  Op die plek werd zijn grote interesse in volkskunde gewekt.  Bijzonder leuk om lezen is zijn ooggetuigenverslag dat hij kort na Tweede Wereldoorlog neerschreef.  Ook dit wil ik jullie niet onthouden.  Het boekje waar dit verhaal werd opgetekend is uiteraard niet meer verkrijgbaar.  Misschien is het nog wel te vinden op één of andere zolder of op de kop te tikken op een rommelmarkt.  Sowieso schotel ik jullie deze passage met veel plezier voor op Mechelenblogt:

  (foto's: Jan Smets)

Waar zijn ze gebleven...

...de straatacrobaten, de tapijtworstelaars, de jongleurs, de vuur-en sabelslikkers, de volksdansers, de 'hercules', de schamateurs, de gedachtenlezers, de waarzegsters, handleesters en kaartenlegsters - gewoonlijk  Boheemsters of Zigeunerinnen, de straatredenaars, de straatmuzikanten, de straatzangers, de lameesters en de straattooneeltjes?  Spreken al deze dingen niet van zooveel thans verdwenen kleurig en echt Mechelsch volksleven?

Zo mijmerde Frans Perckmans in de jaren na de Tweede Wereldoorlog over een voorgoed voorbij verleden.  En omdat we in deze periode van het jaar net iets meer nostalgisch zijn dan anders, wil ik jullie graag onderdompelen in die sfeer-van-lang-vervlogen dagen.  Frans was een autodidact.  Diploma's kon hij niet voorleggen en een groot schrijver is niet aan hem verloren gegaan.  Maar het zou van weinig respect getuigen mochten we zijn grote verdienste aan het bewaren van heel wat volksgebruiken denigrerend afdoen als simpele hobby van een eenvoudige Maneblusser met té veel heimwee naar wat verdwenen was.  Je moet alles in zijn juiste kader zien.  Ik ben daarom ook erg blij dat ik nog heel wat van zijn ijverig in eigen beheer bijeengepende boekjes in huis heb waarin hij schrijft over de folklore van onze stad.

(foto's: Jan Smets)

Onze Reuzin - de Mater Familias van de illustere  Mechelse Reuzenfamilie - onderdeel van de aloude Ommegang, pakt haar koffers en trekt de deur achter zich dicht...  Ze heeft haar zinnen gezet op het gezellige Waalse stadje Ath.  Vaandelvlucht?  Ontrouw aan haar echtgenoot waarmee ze nochtans een eeuwenlange geschiedenis deeltt?  Mechelen beu gezien?  Heeft ze genoeg van man en opa en Janneke, Mieken en Klaasken?     Niks is minder waar.  Ze blijft haar Maneblussershart trouw, maar wil met haar imposante verschijning de roem van haar familie uitdragen over de stadsgrenzen heen.  En dat zal ze doen op een expo ter ere van de driehonderste verjaardag van Madame Goliath, de immens populaire reuzin van Ath.  Kortom: een soort van staatsiebezoek van de ene grootse dame aan de andere.  Met haar zullen nog een trits reuzedames uit heel Europa hun opwachting maken in het museum 'Maison des Géants'.  De tentoonstellling 'Ou sont les femmes' (3 juli-13 september) belooft een felgesmaakte publiekstrekker te worden.  Zit je deze zomermaanden om een uitstapidee verlegen, dan is een dagje Ath een ideale bestemming.  Ik bezocht het museum reeds in september, en ik moet zeggen: het is een aardig, mooi gedocumenteerd en vormgegeven museum dat een bezoek overwaard is.  Zéker nu onze Mechelse Grote Dame er zal vertoeven...

(foto's: Jan Smets)

Of ik er wat mee kon aanvangen?, had ze me gevraagd.  Het was een stapeltje dunne oude boekjes met kleurrijke covers en flinterdun papier.  Haar overleden echtgenoot verzamelde alles wat maar in de verste verte met Mechelen te maken had, vertelde ze.  Ik bekeek de boekjes nauwkeuriger.  Graag!  Als ze anders toch maar bij het 'oud-papier' zouden belanden...  'De Familiekring' was een verzameling van tijdschriften die blijkbaar werden gedrukt in de Lange Schipstraat 42 bij E.&I. Van Moer, boekdrukkers en uitgevers.  Op de meeste van de boekjes stond 'jaargang 1868', maar er waren er ook enkele bij die van eerder dateerden...

  (foto's: Jan Smets - LucVan Balberghe)

Deze dagen tussen Oud en Nieuw staan bol van nostalgie, traditie en oude verhalen...  Familiegeschiedenissen worden opgerakeld en mensen die reeds lang het tijdelijke met het eeuwige wisselden worden weer even mensen van vlees en bloed.  Het is goed dat er zo één periode is in het jaar dat we ons onderdompelen in wat ooit was - dat we het stof van wat was afblazen.  In het gedempte licht van deze tijd, flonkert het verleden soms mooier dan het was.  Dat wel.  Laat ons op de drempel van het nieuwe jaar focussen op wat komen zal - En toch - toch waag ik  het even om m'n pen te laten aquaplannen in de stroperige nostalgie van de folklore.  Voor mij ligt een dun boekje van de Mechelse folklorist Jozef van Balberghe.  Vorig jaar december was het 100 jaar geleden dat hij werd geboren.  Ook hij is stilaan verdwenen in de plooien van de tijd.  Zo gaat dat.  Ik leer uit het boekje over aftelrijmpjes dat er in onze stad niet alleen de traditie bestond om te zingen met Sinte-Mette, maar ook met Kerst en Nieuwjaar, ook al is dat gebruik al héél lang verdwenen..

  (foto's: Luc Van Balberghe)

"Wie schrijft die blijft" , zegt men wel eens.  En dat is misschien wel juist.  Toch is het zo, dat de namen van 'al wie schrijft' vaak in de vergetelheid terecht komen - hoe groot hun verdienste ook moge geweest zijn.  Natuurlijk doe de naam van Jozef Van Balberghe nog wel een belletje rinkelen bij de wat oudere Mechelaars, en bij hen, die geboeid door de geschiedenis van onze stad, veel opzoekwerk doen.  Vroeg of laat kom je dan immers in aanraking met zijn omvangrijke natatenschap.  Want Jozef heeft zijn hele leven zorgvuldig en met een onstuitbare ijver de historie én folklore van Mechelen proberen te vatten in ontelbare boekjes en artikels.  Van Balberghe was een belezen man - intelligent en gepassioneerd door geschiedenis, maar ook een autodidact die met ernst en geduld te werk ging.  Zonder deze - misschien wat oneerbiedeig uitgedrukt - 'boekhouder' van onze Mechelse geschiedenis en folklore, zou veel van dit alles voorgoed in de nevelen der tijd verdwenen zijn.  En dat is dé grootste verdienste van deze bescheiden minnaar van onze stad en zijn verleden.  Iets meer dan honderd jaar geleden werd hij in deze Dijlestad geboren - op 15 december 1913, in een Mechelen waar peis en vree nog heersten en de Groote Oorlog nog veraf leek, als kind in wat men een begoed en gerespecteerd burgergezin pleegt te noemen...

In de volksmond wordt de St.-Pietersberg de Bloedberg genoemd. Ik hoorde verschillende verhalen over de herkomst van die volkse benaming, maar ze lijken mij wat ver gezocht. Wie weet meer over de oorsprong van de naam BLOEDberg?

(foto's: Jan Smets  Frans Perckmans en een ingekleurde tekening van hem)

Hij had me gevraagd om eens langs te komen: Frans Vander Kuylen uit de Galgestraat.  De man, oud-leraar aan de Mechelse Tuinbouwschool, die op z'n tachtigste nog méér dan actief bezig is, en gepassioneerd is door geschiedenis en folklore,heeft leuke info voor mij over Sinte-Mette.  Dit liet ik me geen twee keer zeggen!  Bij Frans liggen oude tekeningen, en boekjes uitgespreid op tafel...

 (foto: Jan Smets: Frans Vander Kuylen)

En dan toont hij me een oud, beduimeld boekje, van ene Frans Perckmans...  Ik had van deze schrijver al wel wat gehoord.  Maar écht ken ik hem niet...

(foto's: Jan Smets)

Gisterenavond vergaderde het Sinte-Mettegenootschap in de Kraanbrug, om de laatste voorbereidingen te treffen voor 11 november.  Want inderdaad: Hij komt er wéér aan!  En voordat je snel  verder klikt, al mompelend  van   'daar gaan we weer...: daar is Jan met zijn stokpaardje'...., probeer ik toch maar dit nieuws tussen dit 'zuchten'  door, in de aandacht te brengen...  Vergeef me,  waarde lezer, maar als lid van dit 'eerbiedwaardig Mechels Genootschap' is het mijn Heilige Plicht om de Gemantelde Maarten ieder jaar opnieuw af te stoffen...

Voorzitter Rudi de Mets van het Sinte-Mettegenootschap, was vanavond een moe maar tevreden man.  Sinte-Mette is nog lang niet dood in Mechelen.  Onverdroten inzet om de traditie in ere te houden, werpt zijn vruchten af.

Fotoverslag: kriskras mee met Sinte-Mette door de Maneblussersstee...

(foto's: Jan Smets - zangertjes in Walem en Hombeek...)

Laat me vooraf maar duidelijk stellen dat  de 'nieuwe' plaats van Margareta, op de Schoenmarkt, best OK is voor mij.  Daar gaat het écht niet over.  Maar de hetze die er in Mechelen ontstond nadat de landvoogdes diende te verdwijnen van de Grote Markt, omdat de Dame-met-Klasse te 'zwaar' zou zijn voor de parkeergarage onder de 'Mèt'...: nou, het tekent onze relatie met onze meest geliefde tante.  Mechelaars zijn voor weinig warm te krijgen - maar aan 'ons Margriet' wordt niet geraakt!  En dat is voor mij vooral de leuke ondertoon in het volgende volkse liedje dat geschreven werd door Bert Verelst, en nu volop aangeleerd wordt in het nieuwe cursusjaar 'Mechels dialect'...

(foto's: Jan Smets)

Twee gemijterden met lange baard staan op hun schimmel of 'kruk' gezeten, te drummen aan de Mechelse stadspoort, om de 'stede' in te nemen...  De uit Spanje komende Heiligheid is numeriek in de meerderheid met een legertje Pieten aan zijn eerbiedwaardige zij...  De andere, in zijn 'halve mantel' zou dus de duimen moeten leggen in 'normale omstandigheden' - maar: alhoewel we als Mechelaars hélemaal niks hebben tegen de heer Nikolaas - hij dient effe zijn geduld op de proef te stellen: want mijnheer Maarten mag als eerste gezwind de Dijlestad 'veroveren'.  Aan aloude Mechelse tradities wordt niet getornd.  Laat dit duidelijk wezen, beste Maneblusser...

(foto's: Jan Smets)

En of dit waar was!
11 november 2007: een klestnatte, gure herfstdag...
Sinte-Mette had het niet getroffen...
Het hele gebeuren kwam dan ook erg traag op gang.
Maar gelukkig, naar het middaguur toe, begonnen de zangertjes dan toch op pad te gaan...


(foto: Jan Smets - druipnat Sinte-Mettezangertje...)