Op 19 oktober is het veertig jaar geleden dat dichter Paul Snoek (1933-1981) het leven liet toen hij zich met zijn nieuwe zwarte Alfa Romeo tegen een kraanwagen te pletter reed. Een gelegenheid om het verhaal van zijn kortstondige passage in Mechelen nog eens vanonder het stof te halen.

We verplaatsen ons naar het jaar 1957. In de maand juli van dat jaar werd Snoek opgeroepen om zijn dienstplicht te vervullen. Na de driedaagse keuring in het Klein Kasteeltje in Brussel werd hij geschikt bevonden en volgde hij zijn basisopleiding in de Dossinkazerne. Het was de periode waarin soldaten nog deel uitmaakten van het dagelijks leven in Mechelen. Naast de Dossinkazerne waren er ook nog de monumentale kazerne Baron Michel en de kazerne Generaal Delobbe. Op de binnenpleinen weerklonken de klaroenen, de driekleur werd er gehesen en bevelen duchtig uitgedeeld.

Snoek trok zijn legeruniform met veel tegenzin aan: ‘Ik voelde mij daar als een slaaf. Ik moest daar in dat tamme leger dingen doen die ik dom vond en die ik dan ook zo weinig mogelijk deed.’

Wat hij voor ons in die periode gelukkig wel deed was gedichten en brieven schrijven. 

Niet zo erg lang geleden had ik een erg fijn gesprek met hem.  Hij was toen ook aanwezig op de boekvoorstelling van Pieter Serrien in Salvator in de Befferstraat.  Pieter vertelde toen over het aangrijpende verhaal van Eva Fastag, de 'typiste van Dossin'., dat hij kon optekenen na een ontmoeting met deze meer dan honderd jaar oude dame in Israël waar ze nu woont.

Mark De Geest zei me toen dat hij ook in blije verwachting was van een boek van zijn hand dat dra verschijnen zou.  Het maakte me benieuwd.  De historische roman die hij schreef zou eind maart aan de pers worden voorgesteld in Museum Kazerne Dossin.  Zélf zou ik niet aanwezig kunnen zijn wegens een weekendje weg, maar we maakten de afspraak om enkele dagen voordien mekaar te ontmoeten voor een interview...

Zo hadden we afgesproken.  Maar het coronavirus dat ons nu al een tijdje aan huis gekluisterd houdt in deze haast surrealistische tijden stak er een stokje voor.  Dat weekendje viel weg voor mij.  Niet leuk natuurlijk; maar er zijn erger dingen. Jammer voor Mark werd ook de boekvoorstelling geannuleerd.  Het interview is er wél gekomen.  Niet in levende lijve troffen we mekaar, maar via whatsapp.  Je moet nu eenmaal creatief zijn in deze periode. 

Mark is niet zomaar de eerste de beste.  Als filmregisseur verdiende hij al méér dan zijn sporen.  Zo was hij bij VRT betrokken bij tal van overbekende producties.  Geboeid als Mark is door geschiedenis werd hij geïntrigeerd door het onwaarschijnlijke verhaal van een unieke overval op een Jodentransporttrein die van de Dossinkazerne op weg was naar Auschwitz.  Hij hoopte hierover een film te kunnen maken.  Dit idee is niet van de tafel geschoven...Wie weet komt deze er ooit nog.  Maar het ongemeen spannende waargebeurde verhaal resulteerde wel in een historische roman die door een lofsprekende Christophe Busch, de voormalige directeur van Kazerne Dossin, als meeslepend en inpirerend wordt betiteld.  Acteur Wim Opbrouck noemt de roman indringend, en de Mechelse journalist en auteur Johan Op de Beeck die nog niet zo lang geleden hoge ogen gooide met een andere historische roman ('Het complot van Laken') is enthousiast over het boek.  Het getuigt volgens hem van persoonlijke moed, burgerzin en naastenliefde...  En dat is het ook.  In Amerika zou deze story héél zeker al lang op het witte doek verschenen zijn... Zoveel is zeker.  Maar ikzelf weet nu al dat dit boek positief zal onthaald worden door tal van lezers.  Dé tip in deze coronatijden nu we misschien meer dan ooit naar leesvoer zullen grijpen?

  (foto's: Jan Smets)

Aanvankelijk wou ze niet op mijn vraag om haar wedervaren te vertellen ingaan.  Ze zag het niet zitten, zei ze. "Mijn verhaal is niet waardevol genoeg...".  Uiteindelijk ging ze overstag omdat ze vond dat ook de jongere generatie moest weten wat er toen gebeurde.  Ik ging haar opzoeken in de kibboets in Israël waar ze sinds een tiental jaar woont.  Het waren drie heftige, intense dagen. We hebben tranen geweend en tranen gelachen.  Ze is een heel bijzondere vrouw.  Ik was overweldigd door de energie en de levenslust van deze 102-jarige...

Dit vertelt Pieter Serrien, de auteur van het boek 'De laatste getuige', over Eva Fastag - zoals hij ze noemt: de dappere typiste van Dossin... Hij doet dat in boekhandel Salvator in de Befferstraat.  En hij doet dat met verve - honderduit vertellend.  De historicus die hij is, is dé geschiedenisleraar waarvoor je maar wat graag terug in de schoolbanken zou gaan zitten.  Met dit boek is Pieter (°1985 - Kontich) niet aan zijn proefstuk toe.  Hij schreef al meerdere boeken waarin persoonlijke getuigenissen van soldaten en burgers in beide wereldoorlog staan opgetekend.  Ik las het boek deze week uit.  En ik moet eerlijk bekennen: het laat je niet meer los.  Het verhaal van de moedige Eva blijft kleven aan je ribben.  Dit is een boek dat je moet lezen, én doorgeven aan je kinderen, kleinkinderen...  Nooit mag dit alles vergeten worden.  Zéker niet in tijden waarin meer dan ooit zwaar gepolariseerd wordt en mensen en bevolkingsgroepen worden gestigmatiseerd...

(foto's: Jan Smets)

Ik blader door 'Het Achterhuis' van Anne Frank... Lang geleden dat ik er in las.  Deze dagen wordt één van de vreselijkste episodes uit de mensengeschiedenis weerom in de actualiteit gebracht.  75 jaar geleden werd het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau bevrijd....Bitter weinige overlevenden kunnen vertellen over de onwaarschijnlijke gruwel.  Anne al zeker niet.  Samen met haar familie kwam ze om in het vernietigingskamp.  In het Amsterdamse Achterhuis dat ik enkele jaren geleden nog bezocht, schreef ze haar dagboek.  In het enge vertrek kon ze de vrijheid alleen zien in de wolken en...een kastanjeboom...

13 mei 1944. Gisteren was vader jarig, vader en moeder waren 19 jaar getrouwd, het was geen werkster-dag en de zon scheen, zoals ze in 1944 nog niet geschenen had.  Onze kastanjeboom staat van onder tot boven in volle bloei.  Hij is vol met bladeren en veel mooier dan verleden jaar...

De witte paardenkastanjeboom die halverwege de 19de eeuw geplant werd is niet meer.  In 1993 leek hij al te zullen bezwijken door de vervuiling van een ondergrondse olietank én een schimmel.  13 jaar later bleek de boom ook nog eens erg verrot waardoor noodkap niet af te wenden was.  Deze diagnose bracht de nodige polemiek mee, en uiteindelijk wilde men hem redden met een speciale verstevigingsconstructie.  Die poging werd ondernomen door inzet van de Stichting Support Anne Frank Tree. Maar het lot van de boom werd bezegeld in 2010: hij waaide om bij stormwind.  Gelukkig werden van de iconische boom stekjes bewaard.  Op heel wat plaatsen in de wereld kreeg de kastanje een nieuw leven.  Vandaag ook in Mechelen!  Een nakomeling van de beroemde boom kreeg zijn plek in het Tinelpark - in de nabijheid van Kazerne Dossin van waaruit 25 800 Joden, Sinta en Roma per trein werden gedeporteerd naar de concentratiekampen...

(foto's: Jan Smets)

Kazerne Dossin opent op 1 december haar deuren  Maar vandaag was Mechelenblogt er al als de kippen bij om jou een eerste blik te gunnen in dit gloednieuwe indrukwekkende museum.

(foto's: Jan Smets)

En eensklaps waren ze weer twee kleine jongens - Frans en Theo Coertjens:  Twee kleine straatjochies, die in de waanzinnige en verwarrende maalstroom van gebeurtenissen bij het begin van de tweede Wereldoorlog, vader en moeder kwijtgeraken, en van God en wereld verlaten, zo goed en zo kwaad mogelijk proberen te overleven.  Overgeleverd aan de straat, met een onwaarschijnlijke overlevingsdrang zien ze dingen die een jongen van acht en zijn nog jongere broertje eigenlijk niet zouden hoeven te zien.  Twee kleine straatratten tegen wil en dank, zwervend langs Mechelse steegjes en pleinen, zwervend en bedelend.  Twee kleine avonturiers wiens broederband onverbreekbaar is.  Het is tegelijkertijd een intriest en toch mooi verhaal.

Vandaag sta ik met hen in de Nokerstraat.  Ze zijn eerst stil, en ik zie dat Theo vochtige ogen krijgt als hij naar de vensters staart van de Dossinkazerne.  Na de oorlog zijn ze zo goed als nooit meer in Mechelen gekomen.   Als een film voor hun ogen spelen de gebeurtenissen van de oorlogsjaren zich af: gruwelijk precies...

(foto's: Jan Smets)

Het was vandaag niet alleen Open-Monumentdag met massa's volk die door de straten van Mechelen struinden.  Op het dinsdag pas officieel geopende museumplein in de Stassartstraat, stonden zo'n 1500 stoeltjes te wachten op evenveel genodigden, die de 56ste bedevaart naar de voormalige kazerne Dossin wilden meemaken.  Dit jaar kreeg deze bedevaart van van de 'Vereniging van de joodse weggevoerden in België - zonen en dochters van de deportatie', een wel apart accent.  Want vandaag zou prins Filip met premier Elio Di Rupo naar Mechelen komen....

(foto's: Jan Smets - Henri Kichla, overlevende; Minister-President Kris Peeters)

Een loden zon.  Een staalblauwe lucht en daarin, hoger en hoger dansend, 600 witte ballonnen - de 600 overlevenden symboliserend die de vanuit Mechelen gedeporteerde 25 000 joden en zigeuners voorstelden.

Het Museum Kazerne Dossin opent de deuren nog niet. De bouwwerken liepen vertragng op.  Pas op 1 december zullen we het kunnen betreden.  Toch werd vandaag overgegaan tot de plechtige opening van het Memoriaal Kazerne Dossin én het vernieuwde museumplein, niet toevallig op de verjaardag van 4 september 1944, toen de kazerne werd bevrijd...

                                             (foto's: Jan Smets)

Mechelen, vrijdagavond 1943.  Met de schaarse bezittingen die ze hadden, werden ze onder zware begeleiding van nazi's met honden vanuit de Dossinkazerne  naar een nabijgelegen trein gebracht, die hen naar het Centraal Station zou rijden.  Daar moesten ze overstappen op een andere die hen naar Auswitz zou brengen.   Onder hen was de jonge Louis Davids, 14 jaar oud.  Hij was zeven weken voordien gearresteerd en met een vrachtwagen van Wilrijk naar Mechelen gebracht - het doorgangskamp voor Joden.  Hij kreeg er het nummer 681 en moest al zijn persoonlijke spullen afgeven.  Met tweehonderd sliepen ze samen in één zaal: mannen, vrouwen en kinderen - op een brits zonder lakens, en zonder enig sanitair...

(foto's: Jan Smets)

Het was indrukwekkend stil toen het lied 'De Moorsoldaten' klonk... Buiten was het kil, en wind en regen legden een hyptheek op wat een zomerse dag had moeten zijn...De plechtigheid zou buiten doorgaan - op de voor de gelegenheid afgesloten Tinellaan - vlak voor de Dossinkazerne; maar wegens de weersomstandigheden werd ze gehouden in wat de inkomhal moet worden van het indrukwekkende museum dat in september zijn deuren zal openen... Eric Stroobants, voorzitter van de vzw Kazerne Dossin, kon het niet beter verwoorden: de gerestaureerde wagon die zovelen deporteerde naar de nazikampen, en nu als blikvanger voor de kazerne werd geplaatst, noemde hij 'een symbool van de massadeportatie', maar ook een 'wegwijzer voor wie wil weten.'

(foto's: Jan Smets  -  Mark Van den Wijngaert en Mark Michiels; Dossinkazerne vanop bouwwerf Museum Kazerne Dossin)

De deportatie van de Belgische joden vanuit de Dossinkazerne is een gitzwarte bladzijde in de geschiedenis van onze stad.  In september opent het nieuwe museum Kazerne Dossin haar deuren, met 'Newtopia', een tentoonstelling over de Mensenrechten.  Dossin was een ontnuchtende, gruwelijke  episode.  Maar tegen de achtergrond van waanzin en haat, tekent zich het verhaal af van drie gewone burgers: drie jongemannen die met enorm veel lef een heldendaad hebben gesteld!  Zij hebben de deportatietrein van 19 april 1943, die van Mechelen richting Auswitz reed, tot stilstand gebracht in Boortmeerbeek. Meer dan tweehonderd gevangenen kunnen ontsnappen - Een aantal worden neergeschoten of weer aangehouden.  Maar de meesten ontkomen aan het lot dat het overgrote deel te wachten staat in het concentratiekamp.  Mark Van den Wijngaert en Marc Michiels schreven er een boek over. Vorige maand kwam het uit, en vanmorgen signeerden beide auteurs in de Standaard boekhandel op de IJzerenleen.  Daar had ik een gesprek met hen...

Foto Gimycko

Dat het Internet een schat aan beelden en tekstmateriaal bevat moeten we de doorwinterde blog-en flickerfreak niet vertellen.  Dankzij de mogelijkheid van het uploaden ontdekt zowel de Mechelaar als de Niet-Mechelaar hoe mooi Mechelen eigenlijk is.

Maar ook het Oude Mechelen wordt ontdekt door oude prentkaarten, foto’s en teksten die op het Net worden gezet.  En tegenwoordig natuurlijk ook door filmpjes.