(foto's: Jan Smets.  Godelieve Rosseel met portret van Madame Denis met haar zoontje Edouard)

Al lang was ik naarstig op zoek naar foto's van Madame Louise Empain-Denis, de jongste zus van de overbekende baron Edouard Empain die eind van de 19de eeuw een Battels landhuis verbouwde tot een imposant kasteel (dat ondertussen ook al decennia geleden werd afgebroken).  Louise Empain die met de Mechelse generaal Denis huwde heeft tot net voor haar honderdste levensjaar in Battel gewoond - in een villa in de Vijverstraat (+1971).  De geschiedenis van het dorpse Battel is nauw verweven met het verhaal van de Empains.  Toch was het merkwaardig dat ik nergens een foto van Louise Empain kon terugvinden.  Ik schreef over deze zoektocht nog een artikel op Mechelenblogt:  

www.mechelenblogt.be/2019/04/madame-denis

Niet gek veel later had ik een interview met dokter Willem Loosen, indertijd verbonden aan het Mechels OLV-ziekenhuis, die regelmatig over de vloer kwam bij de adelijke weduwe.  En bij hem kreeg ik de eerste foto's van Louise te zien.  Even nadien contacteerde Geert Laarmans me.  Geert, gedreven medewerker aan 'Battel in Beeld', suggereerde me om eens een bezoekje te brengen aan Godelieve Rosseel.  Zij had de zus van de baron goed gekend, daar haar moeder bij haar op regelmatige basis werkte.  Als jong meisje was Godelieve (°1958) er zowat kind aan huis.  Ook al zijn er nog heel wat oudere Battelaars die Madame Denis hebben gekend: veel nieuws konden of kunnen ze niet vertellen over haar.  Hoewel Louise Denis onlosmakelijk deel uitmaakte van het Battel-van-toen: door haar positie en achtergrond gaapte er een grote kloof tussen de zus van de baron en de Battelse Jan-met-de-pet.

Vandaag had ik een afspraak met Godelieve in haar woonst in de Spiegelstraat.  Hier woont ze met haar echtgenoot  Jozef Planckaert al zowat zeven jaar (al verklapt ze me dat ze nog altijd heimwee heeft naar 'haar' Battel.  Midden in de stad is het leven toch anoniemer vertelt ze me.  In hart en nieren blijft ze een 'Battelès')

(foto's S.Van der Fraenen-J.Smets. O: Sven Van der Fraenen&Hilde Lauwers)

Door God en goegemeente vergeten ligt ze er bemost, beschadigd en eenzaam bij, haar welp in bescherming nemend - in een drassig en verwilderd groen perceel - gelegen tussen Zennegatvaart en Baron Empainlaan.  Terwijl heeft  haar identieke evenbeeld - haar 'tweelingzus' - zich neergevleid, blinkend aan de noordzijde van de vijver in het Leopoldpark in Oostende - schitterend goudglanzend.  In 2003 werd deze leeuwin gerestaureerd in de originele kleurstelling.  De Oostendse leeuwin is trouwens het oudste beeld van dit park, en werd er reeds in 1888 geplaatst...

1888... Het was in dat jaar dat baron Edouard Empain - steenrijk industrieel - zijn zes jaar eerder gekocht landhuis in Battel verbouwde tot een imposant kasteel.  Zelf zou deze illustere Belg maar twee jaar resideren in deze Mechelse uithoek, maar zijn moeder en zussen woonden jarenlang in dit kasteel dat onlosmakelijk verbonden is met de geschiedenis van Battel.  Da's allemaal voltooid verleden tijd.  Zus Florence verkocht het kasteel in de jaren vijftig van vorige eeuw, en het werd nadien met de grond gelijk gemaakt.  Het uitgebreide terrein werd nadien verkaveld.  De jongste zuster van de beroemde baron - madame Louise Denis-Empain, zou later - tot haar honderdste levensjaar wonen in een nabijgelegen villa in de Vijverstraat.

Het kasteel is verdwenen.  Voorgoed.  Toch resten nog wel wat herinneringen aan de familie Empain.  Oudere Battelaars kunnen je tal van verhalen en anecdotes vertellen.  En ook zijn er hier en daar nog wat schaarse materiële overblijfselen te vinden in deze Mechelse wijk tussen Leuvense vaart en Dijle.  Zoals dus: die leeuwin...

Het is Sven Van der Fraenen uit de Battelse Bergen die de kat (what's in a name?) de bel aanbond en de leeuwin terug voor het voetlicht bracht.  Die leeuwin zou best in ere worden hersteld dacht hij zo.  Daar zijn wel meerdere Battelaars voor te vinden.  Gisteren, op die doorregende herstige zondag, had ik een afspraak met Sven, en Hilde Lauwers uit de Wolverbosstraat vervoegde zich bij ons.  Ook zij wil dat de leeuwin terug in de aandacht wordt geplaatst.

(foto boven: Jan Smets.  Onder: inhuldiging ziekenhuis Zwartzustersvest. 1972.  Met linksachter Willem Loosen schepen Charlier, rechts van hem Oscar Meuleman en burgemeester Désiré van Daele)

Leuven, Naamsestraat: een statig herenhuis, gebouwd op het einde van de 19de eeuw, grenzend aan één van de oudste historische relicten van de universiteitsstad: een restant van de ringmuur daterend uit 1172.  Deze muur begrensd de fraaie tuin en ook in het huis is een deel van deze muur zichtbaar geïntegreerd in het interieur.  Buiten, aan het einde van de tuin kan je nog stukken van de aarden stormwal bemerken.

De ontvangst is uiterst gastvrij.  Heel vriendelijk worden we verwelkomt door dokter Willem Loosen en zijn echtgenote Viviane Mersie.  In dit huis proef je geschiedenis.  Heel smaakvol werd het heringericht door de gastvrouw die de grandeur van het huis met veel gevoel voor schoonheid eigentijds wist aan te kleden.  Ook het zorgvuldig uitgekozen kleurenpallet geeft dit grote huis een warme en stijlvolle uitstraling.  Maar het is niet enkel de verdienste van Viviane.  Willem Loosen is altijd een man geweest met veel interesse voor kunst, geschiedenis en stijl.  Zo komt hij nog steeds voor.  Hij mad dan wel al een jaartje ouder zijn: de 82-jarige dokter toont deze leeftijd niet.  Nog steeds is hij een rijzige, knappe man, vriendelijk,  voorkomend en gedistingeerd...

  (foto: Jan Smets)

De naam Empain is onlosmakelijk verbonden met Battel.  Vanaf het moment dat de tot adelstand verheven succesvolle Waalse industrieel Edouard Empain besloot om in dit Mechelse gehucht een passende woning te betrekken (1884), tot in het jaar 1971 waarin zijn jongste zus Louise in haar honderdste levensjaar overleed drukte deze familie hier haar stempel. 

Baron Empain stond slechts 2 jaar ingeschreven in de Mechelse bevolkingsregisters.  Wonen deed hij niet in het landhuis dat hij hier kocht en later liet verbouwen tot imposant kasteel (dat ondertussen ook reeds afgebroken werd in de jaren vijftig).  Wel kwam hij er regelmatig op bezoek bij zijn moeder Catherine die weduwe was en de hierbij inwonende ongetrouwde zus Florence.  Louise Empain was het kakenestje van het gezin Empain, van wie vader François Julien ooit nog onderwijzer was in Beloeil. Zij werd geboren in 1871 in Blicquy.  Na de dood van haar echtgenoot, generaal Hendrik Julius Lodewijk Denis kwam zij in een landhuis in de Battelse Vijverstraat wonen.  En dit tot aan haar dood op 3 augustus in Schaarbeek.

In Battel was zij steevast gekend als 'Madame Denis', alhoewel ze zich liever als 'Madame Empain' liet aanspreken.  Die naam had voor haar nog meer allure en dat straalde alvast op haar af.  Die grandeur van weleer probeerde ze verder te zetten, ook al had ze lang niet meer de financiële mogelijkheden die haar broer en zijn nazaten bezaten.  De familie hing na de dood van baron Empain met haken en ogen aan mekaar, bewoog zich in de kringen van het Groot Kapitaal en de jetset en Battel was slechts een voetnoot geworden in de familiegeschiedenis.  Maar in datzelfde Battel  voelde Louise zich toch nog verheven boven de rest van de bevolking.  Wispelturig, tikkeltje impulsief en neerbuigend. 

Gek genoeg kan ik nergens een foto vinden van 'Madame Denis-Empain'.  En dat is verbazend.  Héél zéker zijn er portretten van haar in omloop, maar de zoektocht leverde tot hiertoe niks op.  Misschien kan iemand mij hiermee verder helpen? (deze foto hierboven is immers een 'fantasietje' hoor...)

(foto's: Jan Smets.  Archiefbeelden: Geert Clerbout - boven:kampioen België, 1959)

Zeebrugge.  Heiststraat.  Een korte maar vrij hevige bui: het wolkendek is grijs en we krijgen een zomerdag op z'n Belgisch na wekenlang boven onze stand te hebben geleefd.

De vismijn is vlakbij.  De zee is dat ook.  Maar die heb ik niet gezien.  Daar was geen tijd meer voor.  Méér dan drie uur heb ik naar haar geluisterd: een wervelend verhaal - bol staand van anekdotes, leuke herinneringen; een levensverhaal van knokken, er-voor-gaan, van vallen en opstaan.

Ze doet open.  Het ijs is dadelijk gebroken.  Meer nog: er is geen 'ijs'.  Vanaf het eerste moment klikt het.  Ze toont zich een warme, spontane vrouw - sterk, puur én écht.  Ze heeft lak aan hypocrisie - aan vals vertoon heeft ze een broertje dood.  Ze is wie ze is en wie ze altijd was...: Victoire - 'zeg maar Vic' Vannuffel...

  (foto's: Jan Smets)

De drukinkt is amper opgedroogd.  Geert Clerbout mag zijn boek 'Publiek Geheim 2' boven het doopvont houden. Het boek bundelt de reportages van de twee laatste seizoenen van de succesrijke Canvas-reeks.  Deze laatste reeks is momenteel op het scherm te zien.  Op 23 april toont het de verborgen geschiedenis van het Fort van Walem.  In juni had ik de kans om de TV-ploeg een dag lang te volgen bij de opnames op dit domein.  Vandaag praat ik met de Mechelse historicus over het boek, en uiteraard over het Fort-item.  Geert is niet aan zijn proefstuk toe.  Ook het eerste boek van Publiek Geheim is van zijn hand, én het boeiende 'Oorlog aan de Dijle' waarin hij Wereldoorlog I in onze stad beschrijft.  Bovendien is Geert Clerbout curator van de expo 'Rik Wouters & co., door de Groote Oorlog' getekend', die volgende maand van start gaat in Busleyden.  Met Geert is het steeds een plezier om een praatje te slaan.  Hij is dan ook  bijzonder gepassioneerd door zijn vak.  Wie dit ook wil, kan zaterdag het boek laten signeren in Standaard boekhandel aan de IJzerenleen, en op woensdag 9 april in boekhandel Salvator waar hij die avond zal vertellen over dit werk...

Roger Van Kerckhoven schreef een boek over de geschiedenis van Battel. En hij ontdekte een foto van Staf Nees die muziekles gaf aan de schoolkinderen van Battel. De foto moet genomen zijn in de periode dat Louise Empain (madame Denis) nog niet op het kasteel woonde (dus na haar huwelijk).

Hij deed een poging om de personen op de foto een naam te geven. Wie foto’s van Theofiel Dockx mocht bezitten kan zijn stelling bewijzen of ontkennen. Van juf.

                                                     (foto: Jan Smets - glasraam kerk Battel)

Gisteren kwam de naam Empain weer even in het nieuws naar aanleiding van de verkoop en herbestemming van de prachtige art-déco-villa aan de rand van het Zoniënwoud, van baron Empain - de steenrijke Belgische industrieel die in de adelstand werd verheven, en wiens naam ook wel met dat kleine stukje Mechelen - Battel, is verbonden...

De familie langs m'n vaderszijde heeft een aantal
generaties lang gewoond in de Mechelse wijk Battel.
Toen m'n overgrootvader aan de baronnenfamilie Empain, die toen in Battel 'resideerde', weigerde om z'n oudste zoon - mijn grootvader - te laten werken op hun domein, mochten ze met het hele gezin opkrassen uit het huisje dat ze bewoonden, én dat toebehoorde aan deze 'adelijken'.