In het jonge België wordt eind 1830 de Garde Civique opgericht, in het Nederlands de Burgerwacht. Deze instelling bestaat zoals de naam het aangeeft uit burgers en wordt op lokaal niveau georganiseerd. Zij kunnen worden opgeroepen om tussen te komen in ordehandhaving en zelfs in de landsverdediging. 

Ook in Mechelen komt er een Burgerwacht. Ze worden bewapend met een allegaartje van Franse, Engelse en Pruisische geweren. Het uniform moeten ze zelf aankopen. De verplichte oefeningen gaan door op zondagvoormiddag. In 1849 krijgen ze eindelijk behoorlijke wapens. Om met wapens te oefenen is uiteraard een schietbaan nodig en die heeft de Mechelse Burgerwacht niet. 

De overheid beseft dat enkel de zondagse oefeningen niet volstaan om de Burgerwacht ‘scherp’ te houden. Er wordt besloten een nationale schietwedstrijd te organiseren. Dat moet de schutterskwaliteiten bevorderen en moet zorgen voor een groepsgevoel onder de Burgerwacht.

Mechelse burgerwacht (foto Wilfried Vandevelde, Facebook)

In 1859 wordt in Brussel voor de eerste keer de Tir National ingericht voor de Burgerwacht. Dat inspireert want luitenant-kolonel Denis van de Mechelse Burgerwacht richt een verzoek tot het stadsbestuur om in de Dijlsestad een schietstand te voorzien. En er wordt geluisterd.

Na een zoektocht naar een geschikte locatie wordt in 1863 wordt aan de toenmalige Antwerpsesteenweg ter hoogte van Pennepoel een schietbaan opgericht. De stad huurt de grond van de Godshuizen. Aan de straatkant komt een klein wachtlokaal. Een U-vormige aarden wal rondom de schietbaan dient als kogelvanger. De baan is 100 meter lang en voorzien van twee schietschijven.

Regelmatig zijn er herstellingen nodig aan de baan. Rond 1888 wordt de baan grondig vernieuwd. De baan wordt verdubbeld in lengte en wordt 200 meter lang. De aarden wal wordt langs de twee zijkanten vervangen door een hoge stenen muur. Aan de achterkant komt een talud van 10 meter hoog als kogelvanger. Het aantal schietschijven verdubbelt. Intussen is de Burgerwacht ook uitgerust met betere geweren.

In het blauw de situering van de schietbaan, rechts de ingang ter hoogte van de huidige shop van het tankstation aan de Maurits Sabbestraat, aan de noordkant de terreinen van Racing Mechelen, helemaal links de aarden wal op het einde van de baan

Op zondag wordt de baan gebruikt voor de vaste oefeningen van Burgerwacht. Ook buiten die verplichte oefeningen kunnen de wachten er terecht om te trainen. De ‘schietingsmaatschappij der burgerwacht’ staat in voor de organisatie van oefensessies en wedstrijden. In 1902 is er wrijving over de vereniging. De maatschappij wordt gedomineerd door leden van liberale strekking, waaronder ook heel wat niet-burgerwachten. Katholieke leden worden met de nek aangekeken.

De vereniging wordt opgeheven en de nieuwe ‘schietingsmaatschappij der onderofficieren, korporalen en wachten van de burgerwacht’ neemt de rol over. Voor 50 centiemen per maand kunnen leden gebruik maken van de baan om te trainen. Niet-burgerwachten worden voortaan niet meer toegelaten. De officieren hebben hun eigen vereniging. Ook het gewapend pompierkorps, het leger en de gendarmerie maken gebruik van de baan. Ook eenheden van de Burgerwacht van andere steden komen langs.

Elk jaar met de kermis wordt begin juli een schietwedstrijd georganiseerd. In het najaar houdt de Burgerwacht haar eigen jaarlijkse wedstrijd. De prijzen zijn meestal zilveren koffielepels. Bij speciale edities zijn er ook zilveren schalen, zilveren bestekken, zakuurwerken te winnen en een keer ook “zes mooie albums over Congo”.

De baan is met zijn 10 meter aan de smalle kant. Er kunnen maar 4 schutters tegelijkertijd oefenen. Daarnaast zijn er regelmatig klachten over verdwaalde kogels die over de muur vliegen of terugkaatsen naar de schutters. Vanaf 1905 duiken er berichten op over de slechte staat van de baan. Er wordt gevreesd voor ongevallen. In september 1908 sluit de schietbaan omdat er dringende werken nodig zijn. De baan wordt van dan af nog maar sporadisch gebruikt, vermoedelijk enkel voor het schieten op korte afstanden waarbij lichtere munitie wordt gebruikt.

Schepen Jan Victor Van Hoorenbeeck pleit meermaals op de gemeenteraad voor de bouw van een nieuwe schietbaan. De schepen spreekt met kennis van zaken want hij is zelf officier bij de Burgerwacht. Hij is er zelfs verantwoordelijk voor de bewapening. Als locatie wordt gedacht aan het Vrijbroek dat op dat moment nog bestaat uit beemden. In samenwerking met een officier van het leger worden de plannen opgemaakt. Omdat het terrein te moerassig is, dreigen de kosten echter hoog op te lopen. In 1912 wordt de optie Vrijbroek verlaten.

Doodsprentje van Jan Victor Van Hoorenbeeck, schepen van de stad Mechelen

Er wordt een nieuwe locatie gevonden ter hoogte van Halfgalg aan de Brusselsesteenweg (in de buurt van de huidige autokeuring). In april 1914 worden de plannen voor de nieuwe schietbaan voorgelegd aan de stad. De kosten worden geraamd op 250.000 frank waarvan 100.000 frank gedragen moet worden door de stad. De stad is door de hoge kostprijs niet enthousiast.

Op 4 augustus 1914 breekt de Eerste Wereldoorlog uit. De Mechelse Burgerwacht wordt ingezet voor een aantal bewakings- en controleopdrachten. Op 20 augustus wordt ze ontbonden, lang voor de Duitsers in de buurt van Mechelen zijn geraakt. Het is immers duidelijk dat de Burgerwacht niet geschikt is voor dienst in oorlogstijd. Na de oorlog wordt de Burgerwacht niet meer opgericht.

De stad blijft achter met een ongeschikte schietbaan op een gehuurd terrein. De stad knoopt gesprekken aan met de Belgische staat om te proberen de schietbaan over te dragen. De staat is echter niet geïnteresseerd. Ten zuiden van de schietbaan loopt intussen de Elektriciteitstraat naar de elektriciteitscentrale die er sinds begin jaren 1900 gevestigd is.

Iemand krijgt een geniaal idee. De twee lange zijmuren staan op 10 meter van elkaar. Als die muren nu eens herbruikt worden als voor- en achtergevel van een rij woningen? De stad koopt de grond over van de Godshuizen. Er wordt een opdracht aanbesteed voor de bouw van 26 werkmanswoningen. De werken moeten klaar zijn binnen de 150 dagen. In mei 1923 wordt de opdracht toegewezen voor 355.000 frank aan aannemer Op de Beeck - Van Dessel. De werken moet gelijktijdig hebben gelopen met de bouw van het stadion van Racing Mechelen. De openingswedstrijd vindt daar immers plaats op 2 september 1923.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt de Oscar Van Kesbeeckstraat aangelegd. Die snijdt een stuk af van de Antwerpsesteenweg dat de Maurits Sabbestraat wordt. De ingang van de schietbaan lag ter hoogte van de huidige shop van het Total-tankstation. Vandaag staan er nog 22 van de oorspronkelijke 26 woningen. De structuur van de muur is langs de kant van de Elektriciteitstraat nog goed herkenbaar.

De shop van de tankstation aan de Maurits Sabbestraat en op de achtergrond de woningen aan de Elektriciteitstraat 

Bronnen

Archief Gazet van Mechelen (http://archief.gva.be/index.do)

Cartesius (www.cartesius.be)

Van Balberghe, J. De Mechelse Garde Civique, zonder datum.

Verbeemen, J, De burgerwacht te Mechelen. In ‘Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen’, 1958.

Stadsarchief Mechelen, secretariaatsarchief