"Ik was kind aan huis bij Madame Empain-Denis"

(foto's: Jan Smets. Godelieve Rosseel met portret van Madame Denis met haar zoontje Edouard)

Al lang was ik naarstig op zoek naar foto's van Madame Louise Empain-Denis, de jongste zus van de overbekende baron Edouard Empain die eind van de 19de eeuw een Battels landhuis verbouwde tot een imposant kasteel (dat ondertussen ook al decennia geleden werd afgebroken). Louise Empain die met de Mechelse generaal Denis huwde heeft tot net voor haar honderdste levensjaar in Battel gewoond - in een villa in de Vijverstraat (+1971). De geschiedenis van het dorpse Battel is nauw verweven met het verhaal van de Empains. Toch was het merkwaardig dat ik nergens een foto van Louise Empain kon terugvinden. Ik schreef over deze zoektocht nog een artikel op Mechelenblogt:

www.mechelenblogt.be/2019/04/madame-denis

Niet gek veel later had ik een interview met dokter Willem Loosen, indertijd verbonden aan het Mechels OLV-ziekenhuis, die regelmatig over de vloer kwam bij de adelijke weduwe. En bij hem kreeg ik de eerste foto's van Louise te zien. Even nadien contacteerde Geert Laarmans me. Geert, gedreven medewerker aan 'Battel in Beeld', suggereerde me om eens een bezoekje te brengen aan Godelieve Rosseel. Zij had de zus van de baron goed gekend, daar haar moeder bij haar op regelmatige basis werkte. Als jong meisje was Godelieve (°1958) er zowat kind aan huis. Ook al zijn er nog heel wat oudere Battelaars die Madame Denis hebben gekend: veel nieuws konden of kunnen ze niet vertellen over haar. Hoewel Louise Denis onlosmakelijk deel uitmaakte van het Battel-van-toen: door haar positie en achtergrond gaapte er een grote kloof tussen de zus van de baron en de Battelse Jan-met-de-pet.

Vandaag had ik een afspraak met Godelieve in haar woonst in de Spiegelstraat. Hier woont ze met haar echtgenoot Jozef Planckaert al zowat zeven jaar (al verklapt ze me dat ze nog altijd heimwee heeft naar 'haar' Battel. Midden in de stad is het leven toch anoniemer vertelt ze me. In hart en nieren blijft ze een 'Battelès')

Deze ochtend kreeg ik weer nieuwe verhalen te horen van Madame Louise Denis. Stilaan bekom ik een vollediger beeld van deze merkwaardige vrouw. Samen met de anecdotes die dokter Loosen me vertelde en samen met de leuke herinneringen van Vic Van Nuffel, de Hombeekse wielrenster die een tijdlang werkte in de Villa, puzzel ik de figuur van Madame Denis verder in mekaar...

Generaties lang woonde mijn familie langs moederskant in Battel. Mijn grootouders woonden in de Wolverbosstraat. In het grotendeels verbouwde huis woont nu mijn nicht Hilde Lauwers. Eerder woonden ze op 'Acherwèts'. Daar heb ik ook mijn eerst kinderjaren doorgebracht: op de Hogeweg. De Baron Empainlaan was toen nog niet doorgetrokken tot aan de Leuvense vaart, maar stopte halverwege aan de vijvers. Mijn grootmoeder werd al heel jong weduwe. En zo bleef ze achter met zeven kinderen: zes meisjes en één jongen. Mijn moeder, Josephine, was één van de oudste dochters. Ook zij is al vroeg weduwe geworden. Mijn vader stierf aan de gevolgen van een hersenbloeding toen ik negen jaar oud was. Ik was enig kind. Merkwaardig hoe bijna al mijn tantes jong hun man verloren....

(de grootouders - 'Geivaerts' - van Godelieve. Ze hadden een huis in de Wolverbosstraat)

(Josephine Geivaerts)

(de ouders van Godelieve in de Hogeweg op Achterwèts. Op de achtergrond zie je de contouren van het 'Spaans Huys')

(Godelieve als jong kindje tussen haar ouders)

Josephine Geivaerts, de moeder van Godelieve, was dus een rasechte Battelse. Haar vader, Godelieve's grootvader, werkte 'aan de stad'. Godelieve vertelt me dat hij ook nog werkzaamheden verrichte op de Sint-Romboutstoren. Ze toont me een aantal ouwe gekartelde fotootjes die hij nam vanop de toren. Aan de restauratie van de Volmolen heeft hij eveneens deelgenomen. Ook hiervan heeft ze een foto...

(vader Rosseel bij de restauratiewerken aan de Volmolen)

Dit is ook een leuke foto. En...hij is exclusief. Ik heb hem elders nog niet gezien... Hij werd genomen bij de Cavalcade van 1938 aan de Veemarkt. Mijn grootvader moest voor de doortocht van de stoet met een stok regelmatig de tramleidingen met een hoge stok naar boven houden om de wagens door te kunnen laten...

De vader van Godelieve werkte een tijdlang op Eternit. Nadien bij meubels Van Dijck op de Leestsesteenweg, waar nu Happyland gevestigd is.

Vader Rosseel overleed jong. In 1977. Moeder Josephine Geivaerts was achtentachtig toen ze in 2010 overleed in het Hof van Egmont....(Godelieve werkte hier ook een tijdlang als bejaardenhelpster)

(ouders van Godelieve Rosseel)

Van de Hogeweg verhuisde ons gezin naar de voormalige Koetsierswoning van het kasteel Empain in de Battelse Bergen (toen nog Bergestraat genoemd). Dat koetshuis was opgedeeld in een paar woningen. Wij woonden in het deel met het torentje. In dat huis verbleven ooit af en toe de matrozen van het jacht van de baron als hij in Battel verbleef. En in de garage repeteerde later ook nog de harmonie van de Blekken. Denk ik toch. Of waren het de koperen? Je had immers twee fanfares in Battel. Maar toen woonden wij daar nog niet. Ze moesten dan met hun teerfeesten optreden voor Madame Denis vooraan in de Vijverstraat. Dan kregen ze iets. De tuin van het koetshuis grensde aan de villa van Madame Denis. Wellicht had de zus van de barones toch 'kompassie' met mijn moeder als jonge weduwe dat ze nadien de kans kreeg om regelmatig werk te verrichten in de Villa - vooral als daar feestjes werden gehouden. Misschien was ze toch wel gevoeliger dan ze liet blijken. Madame Denis had een vaste dienstmeid en ook wel wat ander werkvolk dat haar tuin onderhield. Ze was heel punctueel en streng tegen hen. Ze had zo haar eisen. Niemand mocht binnenkomen zonder een 'réverence' te maken. Ook ik als kind van een jaar of acht, negen, moest dat doen. De priesters die bij haar op bezoek kwamen dienden hun soutane te dragen. Ik herinner me dat ze die soms pas aantrokken als ze arriveerden. Dat konden wij zien vanuit ons huis, als hun auto's er stopten. Er kwamen regelmatig pastoors langs. Ook kanunnik Leclef, en zelfs kardinaal Suenens heb ik weten op visite komen.

De kleine Godelieve ging dikwijls met haar moeder mee naar de villa. Van madame Denis leerde ze 'Frans klappen'.

(madame Denis op oudere leeftijd. Foto van Willem Loosen)

Madame Denis kende wel Nederlands, maar ze vertikte het om dat te spreken. Ze was best autoritair, maar tegen mij was ze altijd vriendelijk. Ik kreeg soms snoep van haar, en soms nam ze me mee voor een wandelingetje in den hof. Vanachter zater er 'biekes'. Den hof van de villa grensde aan die van mijn grootmoeder in de Wolverbosstraat. De echtgenoot van Madame, generaal Denis heb ik niet zoveel gezien. Hij was zelden thuis, en overleed nadien. Wel weet ik dat hij uit Egypte een vijgenboom meebracht om in den hof te planten. Ook stond er een 'vrijheidsboom' waarrond er door Battelse kinderen werd gedanst voor hij werd geplant. In de grond hierrond werden centjes gestopt. Met mijn moeder had Louise Empain een goeie band. Tegen haar deed ze nooit uit de hoogte. Integendeel. Dat was anders dan met het vaste personeel dat dikwijls naar hun voeten kreeg. Ooit kreeg mijn moeder van Madame Denis een mooi stuk glaswerk met handgeschilderde bloemetjes. Ik koester het nog altijd. Als er feestjes waren in de villa, en mijn moeder er diende te werken mocht ik met de meid koffie drinken in de serre. dan mocht ik het huis niet binnenkomen. Op andere momenten mocht dat wel. Het was rijkelijk ingericht en ik weet dat ze veel serviezen had. Er hing ook zo'n typische ouderwetse geur. Aan de muren prijkten veel familiefoto's. En ooit liet ze me er nog meer zien, op de eerste verdieping. Soms speelde ik met haar met de kaarten en ik heb zelfs eens een oude hoed van haar mogen opzetten!

(begrafenisstoet. Battelse Bergen. Links herken je een toegangspoort tot het kasteel Empain. Op de bovenste foto rechts zie je het torentje van het Koetshuis opdoemen...)

Veel familie kwam er niet meer langs in de villa. Moeder Empain en haar zus Hortense waren al jaren overleden. De verdere familieleden waren uitgezwermd. Haar enige zoon, die ook Edouard heette, woonde in Brussel. Met haar schoondochter leefde Madame Denis in onmin. Ze kwam nooit naar Battel. Kleinkinderen had ze niet.

Tot net voor haar honderdste verjaardag woonde ze in de Vijverstraat. Nadien verhuisde ze naar haar zoon in Brussel. Daar is ze ook overleden. Ik heb het niet dadelijk geweten. Anders zou ik beslist naar haar begrafenis zijn gegaan. Haar zoon stierf trouwens een jaar later. De villa werd achteraf verkocht aan de familie Van Autenboer. Het koetshuis waar wij woonden werd later gekocht door de familie Michiels.

(het Koetshuis op de hoek van Vijverstraat en Battelse Bergen)

(de villa in de Vijverstraat)

De kerk van Battel had een aantal glasramen geschonken door de familie Empain. Zelf had de familie een aparte ingang in de kerk en een exclusief gestoelte. Aan de voorgevel van het Sint-Jozefkerkje hing links van de ingang ooit een gedenkplaat met de gesneuvelden uit de Wereldoorlogen. Toen een krans van de familie iets te snel 'naar haar goesting' werd weggenomen na een 11de november was Louise Denis naar verluidt zo boos, dat ze een tijdlang niet meer de mis in Battel wou bijwonen, maar naar Leest trok. (op dat kerkhof is trouwens het familiegraf te vinden).

In de kerk werd nog lang een zilveren miniatuurkopie bewaard van het jacht van de baron. Dat weet ik nog goed. Mijn moeder kuiste lang de kerk, en als kind hielp ik haar om mee de stoelen terug te zetten. En ik zong nog vele jaren in het kerkkoor. Ja... Battel... Het zit in mijn bloed. Mijn man is niet van Battel, maar woonde in het Klein-Begijnhof en later in de Arendonckstaat... Na ons huwelijk hebben we lang in Battel gewoond - in de Battelse Bergen. En nu dus in het centrum van de stad sinds enkele jaren... Maar het heimwee blijft....

(de kerk van Battel voor de moderniseringswerken in de jaren zestig...)

De herinneringen komen terug allemaal boven als ze een oude reiskoffer boordevol foto's, doodsprentjes en andere hebbedingetjes bovenhaalt... Battel en Empain... Het is hier niet ver weg...Nostalgie en weemoed om wat was. Gelukkig is dit alles bewaard gebleven. Gelukkig heeft Geert Laarmans van 'Battel in Beeld' heelwat van deze foto's kunnen inscannen... Want mochten relicten en verhalen als deze verdwijnen: dan zijn ze ook écht onherroepelijk verdwenen. En dat laatste zou pas jammer zijn.